Rechtsfilosofie
Week 1:
Rechtsfilosofie kent 2 benaderingen:
1. Conceptuele benadering: rechtsfilosofie kan ons helpen met het definiëren van
concepten. Helpen bij de vraag: wat is recht?
2. Normatieve benadering: denken over het wezen en de grondslag van het recht,
onderdeel van de praktische filosofie(handelen van de mensen). Niet ‘hoe moet ik
leven’, maar ‘wat is moreel een goede juridische inrichting van de samenleving?’.
Rechtsfilosofie kent nog een ander belangrijk verschil:
- rechtspositivistisch denken.
- natuurrechtsdenken.
Cases:
1. Loving v. Virginia: het begrip gelijkheid staat centraal in deze zaak. Er zijn
verschillende antwoorden mogelijk op de vraag wat gelijkheid is, wie moeten
bv gelijk behandeld worden; mensen die tot dezelfde groep horen moeten in
gelijke gevallen op een gelijke manier behandeld worden, maar behoren een
witte man en een zwarte vrouw tot dezelfde groep? Gelijke gevallen gelijk
behandelen krijgt zijn morele kracht pas wanneer we dat toepassen op gelijke
waardigheid.
In deze zaak komt de conceptuele analyse naar voren: er wordt hier een
analyse gemaakt van het begrippen: gelijkheid en waardigheid.
2. Speluncean explorer: deze zaak dwingt ons na te denken over de
grondslagen van het recht en over wat recht is. redenen waarom het juist is
om 1 iemand op te offeren waardoor de andere 4 overleven: het recht stoelt
op het voortbestaan van de samenleving, dit is de grondslag van het positieve
recht. en strafrecht kent in een situatie als deze geen afschrikwekkende
werking meer.
Men dient te kijken naar de grondslagen en doelen van het recht om te
oordelen of hier sprake is van moord.
3. Grudge informer: Puttfarken geeft Göttig aan en die wordt veroordeel voor
hoogverraad tijdens de oorlog. Na de oorlog wordt Puttfarken vervolgd voor
deze daad, omdat hij willens en wetens Göttig had blootgesteld aan vervolging
waarbij onvoldoende juridische bescherming was voor Göttig. Het verschil
tussen rechtspositivisme en natuurrecht komt naar voren in deze zaak, er
wordt verschillend gedacht over de strafbaarstelling met terugwerkende
kracht. Manieren van denken:
- lex iniusta non est lex: een onrechtvaardige wet is geen wet.
- Radbruch: zijn er waarden die inherent zijn aan het recht? rechtszekerheid,
doelgerichtheid(gericht op algemeen welzijn) en rechtvaardigheid(gelijkheid en
gelijkwaardigheid). Radbruchformule: Het positieve recht, gesteld en
, verzekerd door de macht, heeft ook voorrang, wanneer het inhoudelijk
onrechtvaardig en niet-doelgericht is, tenzij de tegenstelling tussen de
positieve wet en de rechtvaardigheid zo ondraaglijk wordt, dat de wet als
onjuist recht voor de rechtvaardigheid moet wijken.
Lon Fuller schetst een situatie waarbij de paarshemden aan de macht zijn en op een
zelfde manier als de nazi’s regeren. Ook hier is het de vraag of rancuneuze
aanbrengers gestraft kunnen worden voor het aangeven van tegenstanders ten tijde
van het paarshemden regime. 5 plaatsvervangers geven advies over de zaak:
Plaatsvervanger 1: Niets doen tegen de aanbrengers omdat er gehandeld is volgens
het recht dat destijds gold. Het verschil zit hem in de ideologieën tussen ons nu en
de paarshemden destijds. Als wij nu handelen door mensen met terugwerkende
kracht te straffen doen we hetzelfde als waar we de paarshemden voor veroordelen.
Plaatsvervanger 1 is een rechtspositivist.
Plaatsvervanger 2: komt tot dezelfde conclusie als nr. 1 maar via een andere weg.
De paarshemden hadden helemaal geen wettig regime, er was een interregnum in
de rechtsstaat, in plaats van een regering was er een oorlog van allen tegen allen.
Daden van rancuneuze aanbrengers zijn slechts een episode uit de oorlog.
Conclusie is dat zwarte, wetteloze hoofdstuk uit de geschiedenis achter ons laten.
Plaatsvervanger 3: geeft een vergelijkbaar antwoord als radbruch. Conclusies van de
eerste 2 zijn ethisch en politiek onmogelijk. Er was geen oorlog want veel van het
normale leven ging wel door. Conclusie: onderscheid maken; waar de filosofie van
de paarshemden binnendrong en de rechtspraak van haar normale doeleinden en
gebruiken deed afwijken, daar moeten we ingrijpen. Het feit dat deze lastige gevallen
bestaan, mag ons niet beletten om direct op te treden in die gevallen die duidelijk zijn
en waarvan er veel te veel zijn om ons te kunnen permitteren ze door de vingers te
zien. Nr. 3 is een natuurrechtsdenker.
Plaatsvervanger 4: er moet een speciale fatsoenlijk aangenomen wet die gericht is
op deze gevallen worden aangenomen. verder voorzien in de straffen die passen bij
de misdaad.
Plaatsvervanger 5: sterke afkeer tegen nr. 4 omdat daar gebruik wordt gemaakt van
een strafwet ex post facto. De bevolking moet dit op haar eigen manier regelen.
Regering en juridisch systeem moeten niet betrokken worden in een poging om al de
daden en misdaden van de paarshemden van elkaar te scheiden.
Week 2&3
Mensenrechten zijn onderdeel van het positieve recht geworden. Legaliteit gaat over
de vraag of een wettelijke regeling in overeenstemming is met het geldende recht.
legitimiteit gaat over de maatschappelijke aanvaarding en morele aanvaardbaarheid.
Kenmerken van mensenrechten:
- onschendbaar.
- onvervreemdbaar.
- mens.
Week 1:
Rechtsfilosofie kent 2 benaderingen:
1. Conceptuele benadering: rechtsfilosofie kan ons helpen met het definiëren van
concepten. Helpen bij de vraag: wat is recht?
2. Normatieve benadering: denken over het wezen en de grondslag van het recht,
onderdeel van de praktische filosofie(handelen van de mensen). Niet ‘hoe moet ik
leven’, maar ‘wat is moreel een goede juridische inrichting van de samenleving?’.
Rechtsfilosofie kent nog een ander belangrijk verschil:
- rechtspositivistisch denken.
- natuurrechtsdenken.
Cases:
1. Loving v. Virginia: het begrip gelijkheid staat centraal in deze zaak. Er zijn
verschillende antwoorden mogelijk op de vraag wat gelijkheid is, wie moeten
bv gelijk behandeld worden; mensen die tot dezelfde groep horen moeten in
gelijke gevallen op een gelijke manier behandeld worden, maar behoren een
witte man en een zwarte vrouw tot dezelfde groep? Gelijke gevallen gelijk
behandelen krijgt zijn morele kracht pas wanneer we dat toepassen op gelijke
waardigheid.
In deze zaak komt de conceptuele analyse naar voren: er wordt hier een
analyse gemaakt van het begrippen: gelijkheid en waardigheid.
2. Speluncean explorer: deze zaak dwingt ons na te denken over de
grondslagen van het recht en over wat recht is. redenen waarom het juist is
om 1 iemand op te offeren waardoor de andere 4 overleven: het recht stoelt
op het voortbestaan van de samenleving, dit is de grondslag van het positieve
recht. en strafrecht kent in een situatie als deze geen afschrikwekkende
werking meer.
Men dient te kijken naar de grondslagen en doelen van het recht om te
oordelen of hier sprake is van moord.
3. Grudge informer: Puttfarken geeft Göttig aan en die wordt veroordeel voor
hoogverraad tijdens de oorlog. Na de oorlog wordt Puttfarken vervolgd voor
deze daad, omdat hij willens en wetens Göttig had blootgesteld aan vervolging
waarbij onvoldoende juridische bescherming was voor Göttig. Het verschil
tussen rechtspositivisme en natuurrecht komt naar voren in deze zaak, er
wordt verschillend gedacht over de strafbaarstelling met terugwerkende
kracht. Manieren van denken:
- lex iniusta non est lex: een onrechtvaardige wet is geen wet.
- Radbruch: zijn er waarden die inherent zijn aan het recht? rechtszekerheid,
doelgerichtheid(gericht op algemeen welzijn) en rechtvaardigheid(gelijkheid en
gelijkwaardigheid). Radbruchformule: Het positieve recht, gesteld en
, verzekerd door de macht, heeft ook voorrang, wanneer het inhoudelijk
onrechtvaardig en niet-doelgericht is, tenzij de tegenstelling tussen de
positieve wet en de rechtvaardigheid zo ondraaglijk wordt, dat de wet als
onjuist recht voor de rechtvaardigheid moet wijken.
Lon Fuller schetst een situatie waarbij de paarshemden aan de macht zijn en op een
zelfde manier als de nazi’s regeren. Ook hier is het de vraag of rancuneuze
aanbrengers gestraft kunnen worden voor het aangeven van tegenstanders ten tijde
van het paarshemden regime. 5 plaatsvervangers geven advies over de zaak:
Plaatsvervanger 1: Niets doen tegen de aanbrengers omdat er gehandeld is volgens
het recht dat destijds gold. Het verschil zit hem in de ideologieën tussen ons nu en
de paarshemden destijds. Als wij nu handelen door mensen met terugwerkende
kracht te straffen doen we hetzelfde als waar we de paarshemden voor veroordelen.
Plaatsvervanger 1 is een rechtspositivist.
Plaatsvervanger 2: komt tot dezelfde conclusie als nr. 1 maar via een andere weg.
De paarshemden hadden helemaal geen wettig regime, er was een interregnum in
de rechtsstaat, in plaats van een regering was er een oorlog van allen tegen allen.
Daden van rancuneuze aanbrengers zijn slechts een episode uit de oorlog.
Conclusie is dat zwarte, wetteloze hoofdstuk uit de geschiedenis achter ons laten.
Plaatsvervanger 3: geeft een vergelijkbaar antwoord als radbruch. Conclusies van de
eerste 2 zijn ethisch en politiek onmogelijk. Er was geen oorlog want veel van het
normale leven ging wel door. Conclusie: onderscheid maken; waar de filosofie van
de paarshemden binnendrong en de rechtspraak van haar normale doeleinden en
gebruiken deed afwijken, daar moeten we ingrijpen. Het feit dat deze lastige gevallen
bestaan, mag ons niet beletten om direct op te treden in die gevallen die duidelijk zijn
en waarvan er veel te veel zijn om ons te kunnen permitteren ze door de vingers te
zien. Nr. 3 is een natuurrechtsdenker.
Plaatsvervanger 4: er moet een speciale fatsoenlijk aangenomen wet die gericht is
op deze gevallen worden aangenomen. verder voorzien in de straffen die passen bij
de misdaad.
Plaatsvervanger 5: sterke afkeer tegen nr. 4 omdat daar gebruik wordt gemaakt van
een strafwet ex post facto. De bevolking moet dit op haar eigen manier regelen.
Regering en juridisch systeem moeten niet betrokken worden in een poging om al de
daden en misdaden van de paarshemden van elkaar te scheiden.
Week 2&3
Mensenrechten zijn onderdeel van het positieve recht geworden. Legaliteit gaat over
de vraag of een wettelijke regeling in overeenstemming is met het geldende recht.
legitimiteit gaat over de maatschappelijke aanvaarding en morele aanvaardbaarheid.
Kenmerken van mensenrechten:
- onschendbaar.
- onvervreemdbaar.
- mens.
