Samenvatning ontwikkenining䂷neer
Experiencining the Life䂷pan
Femke van Leth, Tinburing Univer䂷ity
Inhoudsopgave
Hoofd䂷tuk 1 – The peopne and the fend.......................................................................................................... 2
Hoofd䂷tuk 2 – Prenatan devenopment, preingnancy and birth............................................................................5
De ontwikkeling van zygoot naar foetus..............................................................................................................6
De zwangerschap.................................................................................................................................................6
De geboorte..........................................................................................................................................................8
Hoofd䂷tuk 3 – Infancy: phy䂷ican and coingnitve devenopment...........................................................................9
Eten, huilen en slapen..........................................................................................................................................9
Sensorische en motorische vaardigheden..........................................................................................................10
De sensor-motorische fase van Piaget...............................................................................................................11
Hoofd䂷tuk 4 – Infancy: 䂷ocioemotonan devenopment...................................................................................12
Hechtng.............................................................................................................................................................12
Socio-economische status (SES).........................................................................................................................14
Dagopvang.........................................................................................................................................................15
De peutertijd.......................................................................................................................................................15
Hoofd䂷tuk 5 – Chindhood: phy䂷ican and coingnitve devenopment.....................................................................16
Fysieke ontwikkeling..........................................................................................................................................16
Cogniteve ontwikkeling.....................................................................................................................................17
Hoofd䂷tuk 6 – Chindhood: 䂷ocioemotonan devenopment...............................................................................20
Zelfperceptes en zelfvertrouwen.......................................................................................................................20
Pro-sociaal gedrag en agressie..........................................................................................................................21
Spelen.................................................................................................................................................................22
Vrienden en populariteit....................................................................................................................................22
Hoofd䂷tuk 7 – Chindhood: 䂷etning䂷 for devenopment: home and 䂷choon.........................................................23
Ouders en het gezin............................................................................................................................................24
Intelligente en school........................................................................................................................................25
Hoofd䂷tuk 8 – Adone䂷cence: phy䂷ican devenopment.......................................................................................27
Hoofd䂷tuk 9 – Adone䂷cence: coingnitve and 䂷ocioemotonan devenopment......................................................30
Kenmerken van adolescenten............................................................................................................................30
Relates van adolescenten..................................................................................................................................32
Hoofd䂷tuk 10 – Emeringining adunthood: con䂷tructning an adunt nife....................................................................33
, Het vinden van een identteit.............................................................................................................................34
Het vinden van een baan....................................................................................................................................35
Het vinden van liefde..........................................................................................................................................36
Hoofd䂷tuk 11 – Adunthood: renaton䂷hip䂷 and rone䂷......................................................................................37
Het huweliijk........................................................................................................................................................37
Het ouderschap..................................................................................................................................................39
De carrière..........................................................................................................................................................40
Hoofd䂷tuk 12 – Midnife................................................................................................................................. 41
Hoofd䂷tuk 13 – Later nife: coingnitve and 䂷ocioemotonan devenopment..........................................................45
Geheugen...........................................................................................................................................................45
Prioriteiten en welziijn.........................................................................................................................................46
Pensioen.............................................................................................................................................................46
Het overliijden van de partner of echtgenoot.....................................................................................................47
Hoofd䂷tuk 14 – The phy䂷ican channeninge䂷 of ond ainge........................................................................................48
Hoofd䂷tuk 15 – Death and dyining.................................................................................................................. 51
Hoofdstuk 1 – The people and the feld
- Developmentalists of developmental scientsts zijn onderzoekers die de levensloop en
groei van mensen gedurende hun leven onderzoeken: lifespan development:
o Deze ontwikkeling begint bij child development: de ontwikkeling van een kind
o Gerontology: de studie naar het proces van ouder worden in volwassenen ->
het onderzoeken van het volwassen deel van ons leven: adult development
Hierbij zijn heel veel disciplines betrokken, er worden bekende
mijlpalen onderzocht en er wordt gefocust op individuele verschillen
Ook wordt er gekeken naar de invloed van normatve transitons: de
voorspelbare levensveranderingen gedurende onze ontwikkeling
Er wordt ook gekeken naar de invloed van non-normatve transitons:
de bijzondere levensveranderingen gedurende onze ontwikkeling
- Contexts of development: dingen die beïnvloeden en bepalen hoe we ons
ontwikkelen gedurende onze levensloop: er worden 4 invloeden besproken:
o Cohort: de leefijdsgroep waarmee we door ons leven reizen
De babyboom cohort: de enorme leefijdsgroep van mensen geboren
tussen 1946 en 1964 -> enorme groep kinderen geboren na WOII
Vroeger werden kinderen in de steek gelaten of mishandeld, ze
moesten al vroeg gaan werken en er werd niet goed voor ze gezorgd
Na de verlichtng werd basisschool veel verplicht -> beter leven
Hall -> benoemde voor het eerst de adolescente, waarin
kinderen instabiel zijn -> middelbare school werd ook verplicht
Omdat we door school later aan ons volwassen leven beginnen is er
sprake van een levensstadium dat tussenin ligt: emerging adulthood
, Lang is onze average life expectancy (de 50/50 kans bij de geboorte
dat iemand een bepaalde leefijd bereikt) enorm laag geweest
Twenteth-century life expectancy revoluton: de enorme
toename in levensverwachtng in de 1e helf van de 20e eeuw
Maximum lifespan: de biologische limiet van menselijk leven
o Door deze toename is een onderscheid ontstaan tussen
de young-old (60-70) en de old-old (eind 70 en ouder)
We krijgen nu kinderen zonder getrouwd te zijn, scheiden vaker, en
vrouwen werken vaker + mannen blijven meer thuis dan vroeger
Grootste verandering van de 21e eeuw: de ontwikkeling van mobieltjes
en social networking sites: websites met als doel om persoonlijke
connectes tussen gebruikers te onderhouden (aacebook)
Great Recession van 2008: enorm verlies van banen en geld -> zorgde
voor minder vertrouwen in de regering en voor income inequality: het
groter wordende gat tussen de hele rijke mensen en alle anderen
o Socioeconomic status (SES): je status in de onderwijs- en inkomstenrang
Developed-world: de meest welvarende landen in de wereld
Developing-world: de armere ontwikkelingslanden in de wereld
o Cultuur en etniciteit: de normen en waardes die gelden op een bepaalde plek
Collectvistsche culturen: streven naar sociale harmonie en
samenwerking + kinderen gehoorzamen en respecteren ouderen
Individualistsche culturen: streven naar onafankelijkheid, compette
en persoonlijk succes + kinderen leren op zichzelf te staan
o Geslacht: de (verschillende) levensloop van mannen en vrouwen hangt af van
de cultuur, maar vrouwen hebben wel een hogere levensverwachtng
- Een theorie is een perspectef dat probeert te verklaren waarom mensen doen wat ze
doen -> er worden enkele theorieën besproken met elk hun eigen ideeën over nature
(biologische/genetsche factoren) en nurture (omgevingsfactoren):
o Watson, Skinner en de traditonele behavioristen: stellen dat alleen nurture
een rol speelt in de ontwikkeling van kinderen + kijken alleen naar het gedrag
Ze stellen dat de algemene leer van (operante) conditonering (aan de
hand van beloningen en bestrafngen) de oorzaak is van ons gedrag
Reinforcement (bekrachtging door beloning) kan zowel goede
(dat is de bedoeling) als slechte gedragingen sterk stmuleren
o Cognitef behaviorisme (social learning theory) van Albert Bandura: mensen
leren door modeling: het observeren en imiteren van andermans gedrag
Self-efcacy: ons geloof in ons eigen kunnen -> bepaalt benadering
o Sigmund areud keek naar onze onbewuste motvates/emotes en onze
kinderervaringen voor het verklaren van mentale gezondheid: psychoanalyse
Het ID (instncten) moet niet overheersen > ego (ratonele processen)
Volgens areud zijn mensen oorspronkelijk irratoneel, wordt onze
mentale gezondheid bepaald door onze opvoeding in onze vroege
jaren, en is onszelf begrijpen de basis van een vervullend leven
Meest schokkend: kinderen zijn seksuele wezens die erogenous zones
hebben -> oral stage (mond), anal stage (zindelijk worden), phallic
stage (geslachtsdelen) -> Oedipuscomplex -> latency (superego)
, o Attachment theorie van John Bowlby: in onze vroege jaren is het enorm
belangrijk om sterk verbonden te zijn met onze verzorgers en in onze latere
jaren blijf het belangrijk om gehecht te zijn aan onze partners/vrienden
o Evolutonaire psychologie: focust volledig op aangeboren biologische krachten
die zijn ontstaan omdat ze onze overleving stmuleren -> focus op nature
o Behavioral genetca: onderzoek naar de genetsche bijdrage aan de
verschillen die we zien in het gedrag van verschillende mensen
Twin studies: het vergelijken van identeke (mono-zygote) tweelingen
met twee-eiige (di-zygote) tweelingen op een bepaalde karaktertrek
Erfelijke eigenschap -> identeke tweelingen verschillen minder
Adopton studies: het vergelijken van geadopteerde kinderen met hun
biologische ouders (nature) en hun adopteouders (nurture)
Twin/adopton studies: identeke tweelingen die zijn gescheiden van
elkaar bij de geboorte en elkaar later terugvinden -> erg zeldzaam!
- We nemen nu aan dat je naar de combinate van nature/nurture moet kijken
o Evocatve forces: onze aangeboren talenten en neigingen produceren
bepaalde reactes in de wereld om ons heen (van onze ouders bijv.)
Menselijke relates zijn bidirectonal: mensen beïnvloeden elkaar
o Actve forces: we selecteren actef onze omgevingen gebaseerd op onze
genetsche interesses, neigingen en vaardigheden (talenten)
Op deze manier worden verschillen tussen mensen groter
o Ook al is een eigenschap voornamelijk genetsch bepaald, de uitng van de
eigenschap kan volledig bepaald worden door de omgeving -> om onze
genetsche potente te ontwikkelen, hebben we person-environment ft nodig
Epi-genetca: de studie naar hoe onze omgeving ons DNA aan kan
passen en zo kan zorgen voor levenslange efecten op ons gedrag
- Erik Erikson: onze belangrijkste motvate gedurende onze levensloop is een
onafankelijk persoon worden en banden vormen met anderen: psychosociale
theorie: we hebben verschillende psychosociale taken op verschillende leefijden:
o Tot 1 jaar: vertrouwen in de menselijke wereld -> tot 2 jaar: autonomie
o 3-6 jaar: initatef tonen -> tot de puberteit: leren om te werken (industrie)
o In de adolescente: identteit vinden -> jongvolwassenen (20-40): intmiteit
vormen met anderen -> middelbare leefijd (40-60): zorgen voor de volgende
generate -> laat-volwassenheid (70 en ouder): integriteit en volledigheid
- Jean Piaget (hoe zien jonge kinderen de wereld?): cognitve developmental theory:
van de kindertjd tot de adolescente gaan kinderen door 4 kwalitatef verschillende
stadia van intellectuele groei (ze denken kwalitatef anders over de wereld)
o Mentale groei ontstaat door assimilate (input uit de omgeving passend
maken voor onze mentale capaciteiten) en door accommodate (we
veranderen ons denken om te passen bij de wereld om ons heen)
o 4 stadia: sensori-motor (hoofd䂷tuk 3) -> pre-operatons en concrete
operatons (hoofd䂷tuk 5) -> formal operatons (hoofd䂷tuk 9)
- Urie Bronfenbrenner: gedrag heef heel veel verschillende oorzaken -> we staan in
het centrum van een uitbreidende cirkel van omgevingsinvloeden -> om het gedrag
van een kind te begrijpen moeten we kijken naar de totale ecologie (levenssituate)
Experiencining the Life䂷pan
Femke van Leth, Tinburing Univer䂷ity
Inhoudsopgave
Hoofd䂷tuk 1 – The peopne and the fend.......................................................................................................... 2
Hoofd䂷tuk 2 – Prenatan devenopment, preingnancy and birth............................................................................5
De ontwikkeling van zygoot naar foetus..............................................................................................................6
De zwangerschap.................................................................................................................................................6
De geboorte..........................................................................................................................................................8
Hoofd䂷tuk 3 – Infancy: phy䂷ican and coingnitve devenopment...........................................................................9
Eten, huilen en slapen..........................................................................................................................................9
Sensorische en motorische vaardigheden..........................................................................................................10
De sensor-motorische fase van Piaget...............................................................................................................11
Hoofd䂷tuk 4 – Infancy: 䂷ocioemotonan devenopment...................................................................................12
Hechtng.............................................................................................................................................................12
Socio-economische status (SES).........................................................................................................................14
Dagopvang.........................................................................................................................................................15
De peutertijd.......................................................................................................................................................15
Hoofd䂷tuk 5 – Chindhood: phy䂷ican and coingnitve devenopment.....................................................................16
Fysieke ontwikkeling..........................................................................................................................................16
Cogniteve ontwikkeling.....................................................................................................................................17
Hoofd䂷tuk 6 – Chindhood: 䂷ocioemotonan devenopment...............................................................................20
Zelfperceptes en zelfvertrouwen.......................................................................................................................20
Pro-sociaal gedrag en agressie..........................................................................................................................21
Spelen.................................................................................................................................................................22
Vrienden en populariteit....................................................................................................................................22
Hoofd䂷tuk 7 – Chindhood: 䂷etning䂷 for devenopment: home and 䂷choon.........................................................23
Ouders en het gezin............................................................................................................................................24
Intelligente en school........................................................................................................................................25
Hoofd䂷tuk 8 – Adone䂷cence: phy䂷ican devenopment.......................................................................................27
Hoofd䂷tuk 9 – Adone䂷cence: coingnitve and 䂷ocioemotonan devenopment......................................................30
Kenmerken van adolescenten............................................................................................................................30
Relates van adolescenten..................................................................................................................................32
Hoofd䂷tuk 10 – Emeringining adunthood: con䂷tructning an adunt nife....................................................................33
, Het vinden van een identteit.............................................................................................................................34
Het vinden van een baan....................................................................................................................................35
Het vinden van liefde..........................................................................................................................................36
Hoofd䂷tuk 11 – Adunthood: renaton䂷hip䂷 and rone䂷......................................................................................37
Het huweliijk........................................................................................................................................................37
Het ouderschap..................................................................................................................................................39
De carrière..........................................................................................................................................................40
Hoofd䂷tuk 12 – Midnife................................................................................................................................. 41
Hoofd䂷tuk 13 – Later nife: coingnitve and 䂷ocioemotonan devenopment..........................................................45
Geheugen...........................................................................................................................................................45
Prioriteiten en welziijn.........................................................................................................................................46
Pensioen.............................................................................................................................................................46
Het overliijden van de partner of echtgenoot.....................................................................................................47
Hoofd䂷tuk 14 – The phy䂷ican channeninge䂷 of ond ainge........................................................................................48
Hoofd䂷tuk 15 – Death and dyining.................................................................................................................. 51
Hoofdstuk 1 – The people and the feld
- Developmentalists of developmental scientsts zijn onderzoekers die de levensloop en
groei van mensen gedurende hun leven onderzoeken: lifespan development:
o Deze ontwikkeling begint bij child development: de ontwikkeling van een kind
o Gerontology: de studie naar het proces van ouder worden in volwassenen ->
het onderzoeken van het volwassen deel van ons leven: adult development
Hierbij zijn heel veel disciplines betrokken, er worden bekende
mijlpalen onderzocht en er wordt gefocust op individuele verschillen
Ook wordt er gekeken naar de invloed van normatve transitons: de
voorspelbare levensveranderingen gedurende onze ontwikkeling
Er wordt ook gekeken naar de invloed van non-normatve transitons:
de bijzondere levensveranderingen gedurende onze ontwikkeling
- Contexts of development: dingen die beïnvloeden en bepalen hoe we ons
ontwikkelen gedurende onze levensloop: er worden 4 invloeden besproken:
o Cohort: de leefijdsgroep waarmee we door ons leven reizen
De babyboom cohort: de enorme leefijdsgroep van mensen geboren
tussen 1946 en 1964 -> enorme groep kinderen geboren na WOII
Vroeger werden kinderen in de steek gelaten of mishandeld, ze
moesten al vroeg gaan werken en er werd niet goed voor ze gezorgd
Na de verlichtng werd basisschool veel verplicht -> beter leven
Hall -> benoemde voor het eerst de adolescente, waarin
kinderen instabiel zijn -> middelbare school werd ook verplicht
Omdat we door school later aan ons volwassen leven beginnen is er
sprake van een levensstadium dat tussenin ligt: emerging adulthood
, Lang is onze average life expectancy (de 50/50 kans bij de geboorte
dat iemand een bepaalde leefijd bereikt) enorm laag geweest
Twenteth-century life expectancy revoluton: de enorme
toename in levensverwachtng in de 1e helf van de 20e eeuw
Maximum lifespan: de biologische limiet van menselijk leven
o Door deze toename is een onderscheid ontstaan tussen
de young-old (60-70) en de old-old (eind 70 en ouder)
We krijgen nu kinderen zonder getrouwd te zijn, scheiden vaker, en
vrouwen werken vaker + mannen blijven meer thuis dan vroeger
Grootste verandering van de 21e eeuw: de ontwikkeling van mobieltjes
en social networking sites: websites met als doel om persoonlijke
connectes tussen gebruikers te onderhouden (aacebook)
Great Recession van 2008: enorm verlies van banen en geld -> zorgde
voor minder vertrouwen in de regering en voor income inequality: het
groter wordende gat tussen de hele rijke mensen en alle anderen
o Socioeconomic status (SES): je status in de onderwijs- en inkomstenrang
Developed-world: de meest welvarende landen in de wereld
Developing-world: de armere ontwikkelingslanden in de wereld
o Cultuur en etniciteit: de normen en waardes die gelden op een bepaalde plek
Collectvistsche culturen: streven naar sociale harmonie en
samenwerking + kinderen gehoorzamen en respecteren ouderen
Individualistsche culturen: streven naar onafankelijkheid, compette
en persoonlijk succes + kinderen leren op zichzelf te staan
o Geslacht: de (verschillende) levensloop van mannen en vrouwen hangt af van
de cultuur, maar vrouwen hebben wel een hogere levensverwachtng
- Een theorie is een perspectef dat probeert te verklaren waarom mensen doen wat ze
doen -> er worden enkele theorieën besproken met elk hun eigen ideeën over nature
(biologische/genetsche factoren) en nurture (omgevingsfactoren):
o Watson, Skinner en de traditonele behavioristen: stellen dat alleen nurture
een rol speelt in de ontwikkeling van kinderen + kijken alleen naar het gedrag
Ze stellen dat de algemene leer van (operante) conditonering (aan de
hand van beloningen en bestrafngen) de oorzaak is van ons gedrag
Reinforcement (bekrachtging door beloning) kan zowel goede
(dat is de bedoeling) als slechte gedragingen sterk stmuleren
o Cognitef behaviorisme (social learning theory) van Albert Bandura: mensen
leren door modeling: het observeren en imiteren van andermans gedrag
Self-efcacy: ons geloof in ons eigen kunnen -> bepaalt benadering
o Sigmund areud keek naar onze onbewuste motvates/emotes en onze
kinderervaringen voor het verklaren van mentale gezondheid: psychoanalyse
Het ID (instncten) moet niet overheersen > ego (ratonele processen)
Volgens areud zijn mensen oorspronkelijk irratoneel, wordt onze
mentale gezondheid bepaald door onze opvoeding in onze vroege
jaren, en is onszelf begrijpen de basis van een vervullend leven
Meest schokkend: kinderen zijn seksuele wezens die erogenous zones
hebben -> oral stage (mond), anal stage (zindelijk worden), phallic
stage (geslachtsdelen) -> Oedipuscomplex -> latency (superego)
, o Attachment theorie van John Bowlby: in onze vroege jaren is het enorm
belangrijk om sterk verbonden te zijn met onze verzorgers en in onze latere
jaren blijf het belangrijk om gehecht te zijn aan onze partners/vrienden
o Evolutonaire psychologie: focust volledig op aangeboren biologische krachten
die zijn ontstaan omdat ze onze overleving stmuleren -> focus op nature
o Behavioral genetca: onderzoek naar de genetsche bijdrage aan de
verschillen die we zien in het gedrag van verschillende mensen
Twin studies: het vergelijken van identeke (mono-zygote) tweelingen
met twee-eiige (di-zygote) tweelingen op een bepaalde karaktertrek
Erfelijke eigenschap -> identeke tweelingen verschillen minder
Adopton studies: het vergelijken van geadopteerde kinderen met hun
biologische ouders (nature) en hun adopteouders (nurture)
Twin/adopton studies: identeke tweelingen die zijn gescheiden van
elkaar bij de geboorte en elkaar later terugvinden -> erg zeldzaam!
- We nemen nu aan dat je naar de combinate van nature/nurture moet kijken
o Evocatve forces: onze aangeboren talenten en neigingen produceren
bepaalde reactes in de wereld om ons heen (van onze ouders bijv.)
Menselijke relates zijn bidirectonal: mensen beïnvloeden elkaar
o Actve forces: we selecteren actef onze omgevingen gebaseerd op onze
genetsche interesses, neigingen en vaardigheden (talenten)
Op deze manier worden verschillen tussen mensen groter
o Ook al is een eigenschap voornamelijk genetsch bepaald, de uitng van de
eigenschap kan volledig bepaald worden door de omgeving -> om onze
genetsche potente te ontwikkelen, hebben we person-environment ft nodig
Epi-genetca: de studie naar hoe onze omgeving ons DNA aan kan
passen en zo kan zorgen voor levenslange efecten op ons gedrag
- Erik Erikson: onze belangrijkste motvate gedurende onze levensloop is een
onafankelijk persoon worden en banden vormen met anderen: psychosociale
theorie: we hebben verschillende psychosociale taken op verschillende leefijden:
o Tot 1 jaar: vertrouwen in de menselijke wereld -> tot 2 jaar: autonomie
o 3-6 jaar: initatef tonen -> tot de puberteit: leren om te werken (industrie)
o In de adolescente: identteit vinden -> jongvolwassenen (20-40): intmiteit
vormen met anderen -> middelbare leefijd (40-60): zorgen voor de volgende
generate -> laat-volwassenheid (70 en ouder): integriteit en volledigheid
- Jean Piaget (hoe zien jonge kinderen de wereld?): cognitve developmental theory:
van de kindertjd tot de adolescente gaan kinderen door 4 kwalitatef verschillende
stadia van intellectuele groei (ze denken kwalitatef anders over de wereld)
o Mentale groei ontstaat door assimilate (input uit de omgeving passend
maken voor onze mentale capaciteiten) en door accommodate (we
veranderen ons denken om te passen bij de wereld om ons heen)
o 4 stadia: sensori-motor (hoofd䂷tuk 3) -> pre-operatons en concrete
operatons (hoofd䂷tuk 5) -> formal operatons (hoofd䂷tuk 9)
- Urie Bronfenbrenner: gedrag heef heel veel verschillende oorzaken -> we staan in
het centrum van een uitbreidende cirkel van omgevingsinvloeden -> om het gedrag
van een kind te begrijpen moeten we kijken naar de totale ecologie (levenssituate)
