Grietens, H., Vanderfaeillie & Maes, B. (2019). Handboek jeugdhulpverlening, deel 1, een
orthopedagogisch perspectief op kinderen en jongeren met problemen. 5e herwerkte uitgave.
Acco.
Literatuur Inleiding Orthopedagogiek
Grietens, H., Vanderfaeillie & Maes, B. (2019). Handboek jeugdhulpverlening, deel 1,
een orthopedagogisch perspectief op kinderen en jongeren met problemen. 5e
herwerkte uitgave. Acco.
Hoofdstuk 9: jeugdigen met delinquent gedrag
9.2: definitie en terminologie
Deliquentieà het begaan van misdaden
Jeugddelinquentieà strafbare feiten worden door minderjarigen gepleegd
De (in principe vergeldende) straf wordt zo veel mogelijk pedagogisch ingericht ten aanzien
van de jeugdige
In het boek wordt deliquent gedrag omschreven als een ‘continuüm van gedragingen waarbij
een inbreuk wordt gepleegd op regels, normen en wetten en/of schade wordt berokkend aan
individuen of de maatschappij. Ook antisociaal gedrag1 wordt gezien als delinquent gedrag.’
Het boek beschouwt twaalfminners als potentiële jeugddelinquenten en jongvolwassenen in
de leeftijd tot 25 jaar als jeugdigen.
Indeling voor het typeren van de aard van delicten:
- Gewelds- en zedendelicten, zoals mishandeling en aanranding;
- Vermogensdelicten, zoals diefstal, oplichting en fraude;
- Vernieling en openbare orde delicten, zoals huisvredebreuk en discriminatie;
- Verkeersdelicten, zoals het rijden onder invloed en joyriding;
- Drugsdelicten, zoals het gebruik van harddrugs
- (statusdelinquentieà gedragingen die op zich geen delicten zijn, maar die wel reden
tot gerechtelijke interventie kunnen worden indien ze verbonden zijn aan de status van
de persoon, in casu de minderjarigheid)
9.3: epidemiologisch onderzoek naar delinquent gedrag van jeugdigen
Er zijn verschillende methoden om delinquent gedrag bij jeugdigen in kaart te brengen:
- Officiële statistieken
o Geven een beeld van het aantal jonge daders dat in verband met een delict in
aanraking is gekomen met politie en/of justitie
o Nadeelàdark number (geen informatie over niet-ontdekte of niet-gemelde
delicten)
o Verschillen per land (de strengheid, de nadruk etc.)
- Zelfrapportage
o Is onafhankelijk van de inspanningen van politie en justitie
o Nadelen:
§ Het beperkt zich vooral tot de lichte en frequent voorkomende feiten
§ Over- en onderrapportage
§ Niet alle delicten kunnen nagevraagd worden
§ Slecht een beperkt aantal jeugdigen kan worden bevraagd
- Rapportage door slachtoffers
o Kan ook tegemoetgekomen worden aan het probleem van niet-gemelde
delicten in de officiële statistieken
1
Gedrag wat tegen de (bestaande) samenleving is gericht
1
, Grietens, H., Vanderfaeillie & Maes, B. (2019). Handboek jeugdhulpverlening, deel 1, een
orthopedagogisch perspectief op kinderen en jongeren met problemen. 5e herwerkte uitgave.
Acco.
9.3.1 Prevalentie
‘adolescence limited’ of ‘adolescent onset’ of ‘late starters’ delinquentenà jeugdigen die met
name tijdens de latere asolescentieperiode antisociaal gedrag vertonen
‘Life-course persistent’ of ‘vroege starters’ à bestaat uit een kleine groep delinquenten die
antisociaal gedrag vertoont gedurende de gehele levensloop
‘Childhood limited’ of ‘lastige kinderen’ à de groep begint tijdens de kindertijd met het
vertonen van externaliserende gedragsproblemen en stopt daarmee tijdens de adolescentie
9.3.1.1 jeugdigen onder de 12 jaar
Van jeugdigen onder de 12 jaar zijn alleen zelfrapportagegevens van delinquent gedrag
bekend; geen landelijke systematische registraties
9.3.1.2 jeugdigen van 12 tot 18 jaar
Onderzoek laat zien dat naarmate jeugdigen ouder worden (met name tijdens de
adolescentieperiode), de prevalentie van jeugddelinquentie toeneemt
9.3.1.3 jeugdigen van 18 tot 23 jaar
21,5% van alle verdachten van misdrijven in Nederland was 18-25 jaar (op basis van cijfers
uit 2018)
9.3.1.4 typen delinquent gedrag
Relatief gezien de meest voorkomende misdrijven bij verdachten van 12-18 jaar:
vermogensmisdrijven, misdrijven tegen de openbare orde en gezag en mishandeling.
Relatief gezien de meest voorkomende misdrijven bij verdachten van 18-23 jaar:
mishandeling, verkeersmisdrijven, misdrijven tegen de openbare orde.
9.3.1.5 trends en ontwikkelingen in jeugddelinquentie
In Nederland en België daalt de jeugddelinquentie. Er zijn verschillende mogelijke
verklaringen:
- De registratie-effecten kunnen een rol spelen
- ‘Crime debut’-hypotheseà de gelegenheid tot het plegen van delicten is vooral voor
de minder ervaren potentiële daders van vermogensfeiten afgenomen, door een
toegenomen beveiliging in de samenleving
- ‘Sociale media’-hypotheseà de daling in de (geregistreerde) jeugdcriminaliteit kan
een resultaat zijn van de digitalisering in de samenleving
- Veranderende ‘sociaal-culturele houding’-hypotheseà er is een veranderende houding
van jongeren en ouders ten aanzien van risicogedrag, zoals delinquentie
9.3.2 subgroepen naar frequentie van delinquent gedrag
Chronische jeugddelinquenten (chronic offenders)à pleegt de meest ernstige en
gewelddadige delicten en een groot aantal van alle delicten (bv. Jongeren die ten minste vier
of vijf keer gearresteerd/veroordeeld zijn)
Van der Laan en Blom (2011) maken onderscheid tussen first offenders, meerplegers, en
veelplegers of recidivisten
- First offendersà jongeren tegen wie in hun criminele carrière in totaal één proces-
verbaal is opgemaakt
- Meerplegersà jongeren tegen wie in hun carrière in totaal twee tot en met vijf keer
een proces-verbaal is opgemaakt
- Veelplegers of recidivistenà verdachten tegen wie in hun carrière in totaal meer dan
vijf keer een proces-verbaal is opgemaakt
9.4: ontwikkeling en oorzaken van jeugddelinquentie
Algemene conclusie omtrent de ontwikkeling van delinquent gedrag:
1. Een vroege beginleeftijd van delinquent gedrag voorspelt een relatief lange en
intensieve criminele loopbaan
2
orthopedagogisch perspectief op kinderen en jongeren met problemen. 5e herwerkte uitgave.
Acco.
Literatuur Inleiding Orthopedagogiek
Grietens, H., Vanderfaeillie & Maes, B. (2019). Handboek jeugdhulpverlening, deel 1,
een orthopedagogisch perspectief op kinderen en jongeren met problemen. 5e
herwerkte uitgave. Acco.
Hoofdstuk 9: jeugdigen met delinquent gedrag
9.2: definitie en terminologie
Deliquentieà het begaan van misdaden
Jeugddelinquentieà strafbare feiten worden door minderjarigen gepleegd
De (in principe vergeldende) straf wordt zo veel mogelijk pedagogisch ingericht ten aanzien
van de jeugdige
In het boek wordt deliquent gedrag omschreven als een ‘continuüm van gedragingen waarbij
een inbreuk wordt gepleegd op regels, normen en wetten en/of schade wordt berokkend aan
individuen of de maatschappij. Ook antisociaal gedrag1 wordt gezien als delinquent gedrag.’
Het boek beschouwt twaalfminners als potentiële jeugddelinquenten en jongvolwassenen in
de leeftijd tot 25 jaar als jeugdigen.
Indeling voor het typeren van de aard van delicten:
- Gewelds- en zedendelicten, zoals mishandeling en aanranding;
- Vermogensdelicten, zoals diefstal, oplichting en fraude;
- Vernieling en openbare orde delicten, zoals huisvredebreuk en discriminatie;
- Verkeersdelicten, zoals het rijden onder invloed en joyriding;
- Drugsdelicten, zoals het gebruik van harddrugs
- (statusdelinquentieà gedragingen die op zich geen delicten zijn, maar die wel reden
tot gerechtelijke interventie kunnen worden indien ze verbonden zijn aan de status van
de persoon, in casu de minderjarigheid)
9.3: epidemiologisch onderzoek naar delinquent gedrag van jeugdigen
Er zijn verschillende methoden om delinquent gedrag bij jeugdigen in kaart te brengen:
- Officiële statistieken
o Geven een beeld van het aantal jonge daders dat in verband met een delict in
aanraking is gekomen met politie en/of justitie
o Nadeelàdark number (geen informatie over niet-ontdekte of niet-gemelde
delicten)
o Verschillen per land (de strengheid, de nadruk etc.)
- Zelfrapportage
o Is onafhankelijk van de inspanningen van politie en justitie
o Nadelen:
§ Het beperkt zich vooral tot de lichte en frequent voorkomende feiten
§ Over- en onderrapportage
§ Niet alle delicten kunnen nagevraagd worden
§ Slecht een beperkt aantal jeugdigen kan worden bevraagd
- Rapportage door slachtoffers
o Kan ook tegemoetgekomen worden aan het probleem van niet-gemelde
delicten in de officiële statistieken
1
Gedrag wat tegen de (bestaande) samenleving is gericht
1
, Grietens, H., Vanderfaeillie & Maes, B. (2019). Handboek jeugdhulpverlening, deel 1, een
orthopedagogisch perspectief op kinderen en jongeren met problemen. 5e herwerkte uitgave.
Acco.
9.3.1 Prevalentie
‘adolescence limited’ of ‘adolescent onset’ of ‘late starters’ delinquentenà jeugdigen die met
name tijdens de latere asolescentieperiode antisociaal gedrag vertonen
‘Life-course persistent’ of ‘vroege starters’ à bestaat uit een kleine groep delinquenten die
antisociaal gedrag vertoont gedurende de gehele levensloop
‘Childhood limited’ of ‘lastige kinderen’ à de groep begint tijdens de kindertijd met het
vertonen van externaliserende gedragsproblemen en stopt daarmee tijdens de adolescentie
9.3.1.1 jeugdigen onder de 12 jaar
Van jeugdigen onder de 12 jaar zijn alleen zelfrapportagegevens van delinquent gedrag
bekend; geen landelijke systematische registraties
9.3.1.2 jeugdigen van 12 tot 18 jaar
Onderzoek laat zien dat naarmate jeugdigen ouder worden (met name tijdens de
adolescentieperiode), de prevalentie van jeugddelinquentie toeneemt
9.3.1.3 jeugdigen van 18 tot 23 jaar
21,5% van alle verdachten van misdrijven in Nederland was 18-25 jaar (op basis van cijfers
uit 2018)
9.3.1.4 typen delinquent gedrag
Relatief gezien de meest voorkomende misdrijven bij verdachten van 12-18 jaar:
vermogensmisdrijven, misdrijven tegen de openbare orde en gezag en mishandeling.
Relatief gezien de meest voorkomende misdrijven bij verdachten van 18-23 jaar:
mishandeling, verkeersmisdrijven, misdrijven tegen de openbare orde.
9.3.1.5 trends en ontwikkelingen in jeugddelinquentie
In Nederland en België daalt de jeugddelinquentie. Er zijn verschillende mogelijke
verklaringen:
- De registratie-effecten kunnen een rol spelen
- ‘Crime debut’-hypotheseà de gelegenheid tot het plegen van delicten is vooral voor
de minder ervaren potentiële daders van vermogensfeiten afgenomen, door een
toegenomen beveiliging in de samenleving
- ‘Sociale media’-hypotheseà de daling in de (geregistreerde) jeugdcriminaliteit kan
een resultaat zijn van de digitalisering in de samenleving
- Veranderende ‘sociaal-culturele houding’-hypotheseà er is een veranderende houding
van jongeren en ouders ten aanzien van risicogedrag, zoals delinquentie
9.3.2 subgroepen naar frequentie van delinquent gedrag
Chronische jeugddelinquenten (chronic offenders)à pleegt de meest ernstige en
gewelddadige delicten en een groot aantal van alle delicten (bv. Jongeren die ten minste vier
of vijf keer gearresteerd/veroordeeld zijn)
Van der Laan en Blom (2011) maken onderscheid tussen first offenders, meerplegers, en
veelplegers of recidivisten
- First offendersà jongeren tegen wie in hun criminele carrière in totaal één proces-
verbaal is opgemaakt
- Meerplegersà jongeren tegen wie in hun carrière in totaal twee tot en met vijf keer
een proces-verbaal is opgemaakt
- Veelplegers of recidivistenà verdachten tegen wie in hun carrière in totaal meer dan
vijf keer een proces-verbaal is opgemaakt
9.4: ontwikkeling en oorzaken van jeugddelinquentie
Algemene conclusie omtrent de ontwikkeling van delinquent gedrag:
1. Een vroege beginleeftijd van delinquent gedrag voorspelt een relatief lange en
intensieve criminele loopbaan
2
