Aardrijkskunde systeem aarde
1.1 planeet aarde.
Aarde is 1 van de 8 planeten die rond de zon draaien. Samen met de andere 7 is het het
zonnestelsel.
Zon heeft diameter van ongv 1 500 000 km (100x groter dan aarde) en weegt 330 000 x meer
dan de aarde
Zonder zon op aarde geen leven mogelijk.
Sterrenstelsel: de zon is een van de miljarden.
Melkwegstelsel: miljarden zonnestelsels.
Mercurius, Venus, de aarde en Mars vormen binnenplaneten van ons zonnestelsel. De aarde is
het grootst van deze
Buitenplaneten: Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Dit zijn gasplaneten.
Aarde ongv 4,6 miljard jaar oud.
Geologische tijdschaal: tijd dat aarde bestaat, verdeeld in tijdperken, perioden en tijdvakken.
- onderscheid tussen tijdseenheden word gemaakt op basis van kenmerkend planten- en
dierenleven voor een bepaald tijdperk / op basis van karakteristiek gesteente.
Eerst was er alleen een relatieve tijdschaal: ze wisten niet hoe lang maar wel in welke volgorde,
hiervoor gebruikten ze fossielen die kenmerkend zijn voor een bepaald tijdvak.
Later werd het door absolute ouderdomsbepaling mogelijk om er jaartallen aan te koppelen.
Opbouw van de aarde: boschillen: de kern, de mantel en de korst.
- de schillen worden van binnen naar buiten steeds lichter in gewicht.
Deze kennis hebben we door studie van gedrag van aarbevingsgolven en bestuderen van
vulkanen.
Kern: bestaat uit mengsel van nikkel en ijzer, ondanks temp van 4700° is het binnenin door hoge
druk vast, druk in buitenkern is lager -> min of meer vloeibaar.
,Mantel: om de kern, bestaat uit ruwweg twee delen: binnen- en buitenmantel. Binnenmantel
vast, buitenmantel taai-voeibaar of plastisch. Zowe binnen- als buitenmantel bevatten veel
magnesium.
Aardkorst: bestaat uit gesteenten die grotendeels verbindingen zijn van zuurstof, ijzer, calcium,
magnesium, natrium en aluminium.
- dikte aardkorst onder oceanen: 7 - 10 km.
- dikte aardkorst onder continenten: 35 – 40 km.
- dikte onder grote gebergten: 70 km.
Lithosfeer (steenschaal): zuurstofrijke gesteente van de korst en zuurstofarme gesteente van het
buitenste deel van de mantel samen.
- tussen 100 en 150km dik en word onderverdeeld over in de continentale korst en oceanische
korst.
Continenten bestaan voornamelijk uit graniet: soortgelijke massa van 2,8.
De oceanische korst bestaat uit basalt: zwaarder gesteente met soortgelijke massa van 3,0.
Continentale korst is dikker dan oceanische korst: doordat een continent lichter is, zal een stuk
continent al hoger liggen dan een even dik stuk oceaanbodem.
Asthenosfeer: eerste laag van de mantel, onder lithosfeer, vloeibaar.
- ongv 100 – 200m onder oceaan en 100 – 500m onder continent.
- vast gesteente is onder invloed van druk en tijd taai-vloeibaar geworden, hierdoor kunnen
platen van de lithosfeer over de asthenosfeer glijden.
1.2 drijvende continenten
Catastrofetheorie: geologen gingen ervan uit dat ingrijpende veranderingen aan het
aardoppervlak vrij plotseing en rampzalig tot stand kwamen, ze dachten dat de aarde nog maar
6000 jaar oud was dus dat het wel snel heeft moeten gaan.
Actualiteitbeginsel: het heden is de sleutel tot het verleden (door te kijken naar het heden kun
je het verleden verklaren).
, Alfred wegener met Theorie van continent verschuiving: dacht dat er ooit een aaneengesloten
supercontinent (= Pangea) geweest zou moeten zijn met daaromheen een oeroceaan (=
Panthalassa).
(constateerde grote overeenkomsten tussen: de fossiele flora en fauna die ver uit elkaar liggen
die niet konden vliegen of zwemmen, ijskappen en gesteenten die af waren gebroken precies in
elkaar pasten). Geologen probeerden dit te weerleggen.
Later, 30 jaar na zijn dood:
1. werden door dieptemetingen in de oceaan ontdekt dat de bodem niet vlak is, maar vele
kloven en bergketens heeft.
2. werd er ontdekt dat de aardkorst onder de oceaan vrij jong is, maar geleidelijk ouder word als
je van van Midden-Atlantische Rug naar het oosten of westen gaat = de oceaan groeit vanuit het
midden en word naar twee kanten steeds breder (leek alsof het uit twee grote transportbanden
die uit elkaar bewogen).
Bewijs:
Aardmagnetisme: ijzer richt zich op een noord- en zuidpool, in vloeibaar gesteente zoals magma
kunnen ijzerdeeltjes zich vrij bewegen -> als lava stolt komen ze stil te liggen -> bij het stollen van
lava word de richting vastgelegd. Magnetische polen hebben niet altijd op dezelfde plek gelegen
dus aardmagnetisch veld heeft niet atijd zelfde richting gehad.
In Engeland: werd ontdekt dat de kaart van het magnetische veld van Europa precies aansloot
met die van Noord-Amerika.
Met behulp van satalieten: afstand die de paten uit elkaar bewegen ook daarwerkelijk gemeten
(Atantische oceaan word elk jaar 1 á 2 cm breder en Australië ongv 8cm naar het Noorden).
Nu: de oceanische korst beweegt horizontaal en duwt zo de continenten uit ekaar.
1.3 bewegingen van platen
Lithosfeer bestaat uit 7 kleinere platen die op de asthenosfeer drijven, de motor van het
bewegen van de asthenosfeer is de warmte vanaf binnen.
Onstaan aarde: wolk kosmische stofjes die zich steeds samenbalden tot een steeds grotere en
meer compacte bol -> werd heet en koelde daarna af aan de buitenkant -> onstaan kort van
relatief slecht geleidend gesteente die het inwendige van de bol isoleerde (waardoor inwendig
slecht afkoelde) -> uiteenvallen radioactieve stoffen in aarde komt veel energie in vorm van hitte
vrij.
1.1 planeet aarde.
Aarde is 1 van de 8 planeten die rond de zon draaien. Samen met de andere 7 is het het
zonnestelsel.
Zon heeft diameter van ongv 1 500 000 km (100x groter dan aarde) en weegt 330 000 x meer
dan de aarde
Zonder zon op aarde geen leven mogelijk.
Sterrenstelsel: de zon is een van de miljarden.
Melkwegstelsel: miljarden zonnestelsels.
Mercurius, Venus, de aarde en Mars vormen binnenplaneten van ons zonnestelsel. De aarde is
het grootst van deze
Buitenplaneten: Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus. Dit zijn gasplaneten.
Aarde ongv 4,6 miljard jaar oud.
Geologische tijdschaal: tijd dat aarde bestaat, verdeeld in tijdperken, perioden en tijdvakken.
- onderscheid tussen tijdseenheden word gemaakt op basis van kenmerkend planten- en
dierenleven voor een bepaald tijdperk / op basis van karakteristiek gesteente.
Eerst was er alleen een relatieve tijdschaal: ze wisten niet hoe lang maar wel in welke volgorde,
hiervoor gebruikten ze fossielen die kenmerkend zijn voor een bepaald tijdvak.
Later werd het door absolute ouderdomsbepaling mogelijk om er jaartallen aan te koppelen.
Opbouw van de aarde: boschillen: de kern, de mantel en de korst.
- de schillen worden van binnen naar buiten steeds lichter in gewicht.
Deze kennis hebben we door studie van gedrag van aarbevingsgolven en bestuderen van
vulkanen.
Kern: bestaat uit mengsel van nikkel en ijzer, ondanks temp van 4700° is het binnenin door hoge
druk vast, druk in buitenkern is lager -> min of meer vloeibaar.
,Mantel: om de kern, bestaat uit ruwweg twee delen: binnen- en buitenmantel. Binnenmantel
vast, buitenmantel taai-voeibaar of plastisch. Zowe binnen- als buitenmantel bevatten veel
magnesium.
Aardkorst: bestaat uit gesteenten die grotendeels verbindingen zijn van zuurstof, ijzer, calcium,
magnesium, natrium en aluminium.
- dikte aardkorst onder oceanen: 7 - 10 km.
- dikte aardkorst onder continenten: 35 – 40 km.
- dikte onder grote gebergten: 70 km.
Lithosfeer (steenschaal): zuurstofrijke gesteente van de korst en zuurstofarme gesteente van het
buitenste deel van de mantel samen.
- tussen 100 en 150km dik en word onderverdeeld over in de continentale korst en oceanische
korst.
Continenten bestaan voornamelijk uit graniet: soortgelijke massa van 2,8.
De oceanische korst bestaat uit basalt: zwaarder gesteente met soortgelijke massa van 3,0.
Continentale korst is dikker dan oceanische korst: doordat een continent lichter is, zal een stuk
continent al hoger liggen dan een even dik stuk oceaanbodem.
Asthenosfeer: eerste laag van de mantel, onder lithosfeer, vloeibaar.
- ongv 100 – 200m onder oceaan en 100 – 500m onder continent.
- vast gesteente is onder invloed van druk en tijd taai-vloeibaar geworden, hierdoor kunnen
platen van de lithosfeer over de asthenosfeer glijden.
1.2 drijvende continenten
Catastrofetheorie: geologen gingen ervan uit dat ingrijpende veranderingen aan het
aardoppervlak vrij plotseing en rampzalig tot stand kwamen, ze dachten dat de aarde nog maar
6000 jaar oud was dus dat het wel snel heeft moeten gaan.
Actualiteitbeginsel: het heden is de sleutel tot het verleden (door te kijken naar het heden kun
je het verleden verklaren).
, Alfred wegener met Theorie van continent verschuiving: dacht dat er ooit een aaneengesloten
supercontinent (= Pangea) geweest zou moeten zijn met daaromheen een oeroceaan (=
Panthalassa).
(constateerde grote overeenkomsten tussen: de fossiele flora en fauna die ver uit elkaar liggen
die niet konden vliegen of zwemmen, ijskappen en gesteenten die af waren gebroken precies in
elkaar pasten). Geologen probeerden dit te weerleggen.
Later, 30 jaar na zijn dood:
1. werden door dieptemetingen in de oceaan ontdekt dat de bodem niet vlak is, maar vele
kloven en bergketens heeft.
2. werd er ontdekt dat de aardkorst onder de oceaan vrij jong is, maar geleidelijk ouder word als
je van van Midden-Atlantische Rug naar het oosten of westen gaat = de oceaan groeit vanuit het
midden en word naar twee kanten steeds breder (leek alsof het uit twee grote transportbanden
die uit elkaar bewogen).
Bewijs:
Aardmagnetisme: ijzer richt zich op een noord- en zuidpool, in vloeibaar gesteente zoals magma
kunnen ijzerdeeltjes zich vrij bewegen -> als lava stolt komen ze stil te liggen -> bij het stollen van
lava word de richting vastgelegd. Magnetische polen hebben niet altijd op dezelfde plek gelegen
dus aardmagnetisch veld heeft niet atijd zelfde richting gehad.
In Engeland: werd ontdekt dat de kaart van het magnetische veld van Europa precies aansloot
met die van Noord-Amerika.
Met behulp van satalieten: afstand die de paten uit elkaar bewegen ook daarwerkelijk gemeten
(Atantische oceaan word elk jaar 1 á 2 cm breder en Australië ongv 8cm naar het Noorden).
Nu: de oceanische korst beweegt horizontaal en duwt zo de continenten uit ekaar.
1.3 bewegingen van platen
Lithosfeer bestaat uit 7 kleinere platen die op de asthenosfeer drijven, de motor van het
bewegen van de asthenosfeer is de warmte vanaf binnen.
Onstaan aarde: wolk kosmische stofjes die zich steeds samenbalden tot een steeds grotere en
meer compacte bol -> werd heet en koelde daarna af aan de buitenkant -> onstaan kort van
relatief slecht geleidend gesteente die het inwendige van de bol isoleerde (waardoor inwendig
slecht afkoelde) -> uiteenvallen radioactieve stoffen in aarde komt veel energie in vorm van hitte
vrij.
