Samenvatting: Sociale ongelijkheid, armoede en uitsluiting (jaar 2, blok 1)

Kennis sociale ongelijkheid, armoede en uitsluiting
Tentamen een; samenvatting
HC 1 – ARMOEDE, SOCIALE UITSLUITING EN SOCIALE ONGELIJKHEID

Sociaal werk

Doelen van sociaal werk:
I. Het bevorderen van maatschappelijke verandering en ontwikkeling
II. Het bevorderen van sociale cohesie
III. Het bevrijden van mensen uit onderdrukking en hen ondersteunen bij het versterken van hun
maatschappelijke positie en handelend vermogen.

Dit is gebaseerd op de fundamentele principes van:
I. Sociale rechtvaardigheid
II. Mensenrechten
III. Collectieve verantwoordelijkheid
IV. Respect voor diversiteit


Sociaal werk: armoede als de oorsprong van sociaal werk

Er is een lange geschiedenis waarin men zich op verschillende manieren en met verschillende
motieven bezighielden met de aanpak van armoede. Neem bijvoorbeeld:

I. Liefdadigheid/charitas (kwam vaak vanuit de kerk en christelijke waardes)
II. Disciplinering en ‘heropvoeding’ van de armen
III. Werkverschaffing = het organiseren van projecten om werklozen een nuttige tijdsbesteding te
geven.




1

,Concept 1: Armoede

Armoede = wanneer iemand gedurende een langere tijd niet de middelen heeft om te kunnen
beschikken over de goederen en voorzieningen die in zijn samenleving als minimaal noodzakelijk
gelden.

Bijv. Voedsel, huisvestigingen, medische zorg

Concept 2: Sociale uitsluiting

Sociale uitsluiting = volgens Ward het gebrek aan of ontzegd worden van voorzieningen, rechten,
goederen en diensten.

Het is het onvermogen van of het recht ontkennen van specifieke groepen en individuen om
volwaardig te participeren op verschillende terreinen (bijv. sociaal, economisch, politiek, cultureel)
van de samenleving. Sociale uitsluiting heeft betrekking op de maatschappelijke processen en
mechanismen waardoor individuen en groepen worden uitgesloten van deelname aan het sociale leven
en volwaardig burgerschap.

 Sociale uitsluiting heeft niet alleen effect op de kwaliteit van het leven van de individu maar ook op
de cohesie van de samenleving als een geheel.

Risicofactoren sociale uitsluiting:
I. Macro; maatschappelijke ontwikkelingen
- Demografie
- Machtsverhoudingen in een samenleving
- Economie/arbeidsmarkt
- Globale normen en waarden in een samenleving

II. Meso; Overheid en maatschappelijke instanties
- Beleid
- Wetten en regels
- Beschikbaarheid, kwaliteit en toegankelijkheid van voorzieningen/rechten
- Uitvoeringsprocedures
- Toelatingscriteria
- Financiële drempels
- Discriminatie
- Stigmatisering

III. Micro; individueel
- Leeftijd
- Geslacht
- Sociale afkomst
- Etnische afkomst
- Seksualiteit
- etc.

Deze factoren zorgen, onbedoeld of bedoeld, voor uitsluiting van bepaalde groepen en individuen.




2

, Concept 3: Sociale ongelijkheid

Sociale ongelijkheid = de ongelijke verdeling van schaarse, maatschappelijke, gewaardeerde zaken
(bijv. kennis, banen, macht en bezit) over verschillende groeperingen mensen. Oftewel de ongelijke
waardering en behandeling van (groepen) mensen op grond van hun maatschappelijke positie en de
ongelijke levenskansen die daaruit ontstaan.

Verschillende vormen van ongelijkheid:

I. Economische ongelijkheid
Ongelijkheid in inkomen en rijkdom

II. Sociale ongelijkheid
Ongelijkheid tussen groepen in hun toegang tot educatie, gezondheid, werk,
maatschappelijke status en macht. Dit is gebaseerd op basis van sekse, etniciteit, ras,
sociale klasse, religie, fysieke/mentale beperkingen etc.

III. Politieke ongelijkheid
Ongelijkheid in politieke participatie, beleidsbeïnvloeding, actief burgerschap etc.

Verklaringen van sociale ongelijkheid:

I. Natuurlijke verschillen
Ongelijkheid is gekoppeld aan genetische factoren, biologische verschillen en
aangeboren kenmerken
Bijv. man vs. vrouw, talent, karakter, fysieke/mentale gezondheid.

II. Functionalistische verklaring
Ongelijkheid is het gevolg van verschillen in individuele prestaties. Het is een
resultaat van een functionalistisch selectieproces waarin de beste, meest vaardige,
hardst werkende persoon de beste posities krijgen en beter beloond wordt.

III. Verschillen in macht
Ongelijkheid is het gevolg van maatschappelijke structuren die gekenmerkt wordt
door verschillen in maatschappelijke posities, macht en kapitaal. Binnen deze
structuren hebben bepaalde dominante groepen meer macht en meer mogelijkheden
om invloed uit te oefenen op allerlei maatschappelijke instanties maar ook wet- en
regelgeving. Zo kunnen deze groepen de al bestaande ongelijke verhoudingen in stand
houden

IV. Sociaal geconstrueerde structuren en verschillen
Ongelijkheid gekoppeld aan kenmerken die een bepaalde groep toegeschreven heeft
gekregen.
Bijv. kenmerken rondom gender, leeftijd, etniciteit etc.

Gevolgen van sociale ongelijkheid:

I. Sociale ongelijkheid beïnvloed de kwaliteit van het leven van individuele burgers.
- Ongelijke levenskansen
- Ongelijke levensomstandigheden
- Grotere ontevredenheid met eigen leven
- Gevoelens van frustratie
- Gevoelens van onrechtvaardigheid
- Gevoelens van machteloosheid


3