HAVO economie module 4: samenvattingen, begrippenlijst (+formules)

//
Hoofdstuk 1, paragraaf 1
Tijd is geld. Het heeft namelijk degelijk een bepaalde waarde.
Voor een producent komt een bepaalde tijdsduur overeen met een bepaalde
productie dus voor hem heeft tijd een bepaalde waarde.
Ook voor een consument heeft tijd een waarde. Een bepaalde tijdsduur komt voor
hem overeen met een bepaalde hoeveelheid consumentensurplus. Dit betekent dat
tijd van invloed kan zijn op de waarde die een consument toekent aan een goed of
dienst. Bijvoorbeeld lange wachtrijen of veranderingen in de waarde van goederen
in de tijd kunnen de uiteindelijke tevredenheid van de consument beïnvloeden en
daarmee dus ook het consumentensurplus, mensen zijn minder of juist meer
tevreden en dat beïnvloed de betalingsbereidheid en als de betalingsbereidheid
beïnvloed wordt, wordt daarmee ook het consumentensurplus beïnvloed.

We maken onderscheid tussen de algemene prijs van tijd (de marktprijs van tijd)
en de individuele prijs van tijd.
De individuele prijs van tijd verschilt van persoon tot persoon en hangt af van
iemands tijdvoorkeur. Persoon 1 vindt het bijvoorbeeld niet erg om anderhalf uur te
wachten, maar persoon 2 wilt maximaal een half uur wachten.
De algemene prijs van tijd is voor iedereen gelijk. Deze marktprijs van tijd is gelijk
aan de rente. De rente die banken rekenen, is voor iedereen gelijk; het is daarom de
algemene prijs van tijd.

De hoogte van rente komt tot stand op de vermogensmarkt: de markt waar vraag
en aanbod van financieel kapitaal bij elkaar komen. Dit is een abstracte markt; op
elk moment wordt er overal ter wereld financieel kapitaal gevraagd en aangeboden.

De hoogte van rente wordt sterk beïnvloed door de reporente: het
rentepercentage waartegen banken geld kunnen lenen bij de centrale bank.
De bankrekening die banken hebben bij de centrale bank is hun depositorekening.
Over het geld dat banken op hun depositorekening zetten, krijgen ze van de
centrale bank depositorente vergoed. Deze depositorente is altijd lager dan de
reporente.
De rol van de reporente en de depositorente is dat wanneer de reporente
verandert, de depositorente ook veranderd. Als de rente dus verandert, verandert
de algemene prijs van tijd ook, want dat is gelijk aan rente.




5

,Bij ruilen over tijd onderscheiden we voorraadgrootheden en stroomgrootheden.
Voorraadgrootheden zijn grootheden waarvan de waarde op een bepaald
moment wordt bepaald. Stroomgrootheden zijn grootheden waarvan de waarde
over een bepaalde periode wordt vastgesteld, daardoor verandert hun waarde door
de tijd. Een voorbeeld is hiervan is rente. Het verschil tussen voorraad- en
stroomgrootheden is dus de periode waarin hun waarde wordt vastgesteld.




6

, Hoofdstuk 1, paragraaf 2
Door te sparen en lenen kunnen consumptie en productie door de tijd heen
verschoven worden.
Als een consument geld op een spaarrekening zet, krijgt hij rente. Als de
consument kiest om te sparen, geniet hij niet meteen het consumentensurplus dat
de aankoop hem oplevert, maar hij stelt het uit. Het voordeel van het uitstellen van
consumptie is dat de consument rente verdient. Het nadeel is dat et
consumentensurplus niet direct genoten wordt.
Een consument kan ook vervroegen: toekomstige consumptie wordt verschoven
naar het heden. Er wordt dan geconsumeerd op het moment dat de consument er
no geen geld voor heeft. Hij moet dan geld lenen. Het voordeel van vervroegen van
de consumptie is dat het consumentensurplus direct wordt genoten. Het nadeel is
dat de consument rente moet betalen boven op het aankoopbedrag.
Het verschil tussen de individuele prijs van tijd en de algemene prijs van tijd
bepaalt of iemand gaat sparen of gaat lenen.

Iemand die spaart, loopt consumentensurplus mis. Het ongemak at een
consument hiervan ondervindt, is de individuele prijs van tijd. Hiertegenover
staat de rente die de consument krijgt: de renteopbrengst als beloning voor het
uitstellen van consumptie.
Een consument zal gaan sparen als de opbrengsten van sparen (de rente) hoger
zijn dan de kosten van sparen (de individuele prijs van tijd). Omgekeerd geldt
hetzelfde. Een consument zal geld lenen als het voordeel van vervroegde
consumptie groter is dan het nadeel van de rentekosten. In dat geval is de
individuele prijs van tijd hoger dan de rente.

De individuele prijs van tijd wordt beïnvloed door drie factoren.
 Individuele tijdsvoorkeuren: de individuele prijs van tijd is voor
ongeduldige consumenten hoog. Zij zijn minder geneigd om te sparen.
Voor geduldige consumenten ligt de prijs van tijd lager. Zij zijn meer
geneigd om te sparen.
 De mate van risico-aversie: iemand die sterk risico-avers is, is geneigd
consumentensurplus zo snel mogelijk te willen genieten. Dit is omdat
uitstellen van consumptie onzekerheid met zich mee brengt, en een risico-
avers persoon is gehecht aan zekerheid.
 Type product: als je dorst hebt, wil je snel wat drinken. Je individuele prijs
van tijd is dan hoog. Maar de aankoop van een nieuwe broek kan wel een
week wachten, je individuele prijs van tijd is dan laag. Afhankelijk van de
hoogte van de rente zal een consument voor elk product besluiten of hij de
aankoop uitstelt of niet.




7