Begrippenlijst Taalfilosofie
Begrippen
De empirische cyclus -
Verificatie - d.m.v. zintuiglijke indrukken een theorie ondersteunen
Falsificatie - vind empirische aanwijzingen die A ontkrachten
Empirische waarnemingen/observaties - het zijn de observeerbare eigenschappen van
natuurlijke talen die het werkdomein vormen
Inductie - vind empirische aanwijzingen die stelling A ondersteunen (Popper keurde dit soort
bewijs af omdat het niet strikt logisch is)
Deductie - hypothesevorming
Rockbotom of knowlegde - waarnemingen als naakte feiten zien (dit doen empiristen)
Logisch positivisme vs kritisch rationalisme - probleem van onweerlegbaarheid, aanvaardt
alleen wat zintuiglijk waargenomen en vastgesteld kan worden (Popper) vs het
denkvermogen is de enige bron van kennis
Wetenschappelijk realisme vs instrumentalisme (wetenschappelijke anti-realisme) - een
theorie/model die de wereld beschrijf zoals hij werkelijk is (uiteraard bij benadering,
geïdealiseerd, zo goed mogelijk) vs theorieën zijn ‘convenient fcconsn die empirisch
adequate voorspellingen moeten doen, maar niets over het wezen van de werkelijkheid
zeggen (-> agnostiisme)
Realisme vs idealisme - de wereld bestaat los van het menselijk denken en percepce vs de
fysieke wereld is op de een of andere manier afankelijk van het menselijk bewustzijn
Epistemologie (kennisleer) - kennisleer; wat is kennis, wat is kenbaar en hoe?
Ontologie - Zijnsleer, beschrijf de eigenschappen van encteiten waarvan aangenomen
wordt dat ze bestaan
Metafysica - onderzoekt niet de werkelijkheid via zintuiglijke waarneming maar gaat op zoek
naar het wezen van die werkelijkheid en wat haar consctueert
Driehoek van betekenis – relaces tussen taal, denken en werkelijkheid
Noodzakelijk vs contingent - een uitspraak is noodzakelijk (on)waar als hij in alle mogelijke
situaces (on)waar is vs een uitspraak is concngent als hij tenminste in één situace waar is en
in tenminste één niet
Analytisch vs synthetisch - een uitspraak is analycsch als de waarheid ervan besloten ligt in
de betekenissen van de gebruikte uitdrukkingen (‘Dolfjnen zijn zoogdierenn) vs een uitspraak
is synthecsch als het bovenstaande niet geldt (‘Deze kat is zwartn)
A priori vs a posteriori - een uitspraak is a priori als de waarheid ervan ingezien kan worden
los van elke ervaring
Semantiek vs pragmatiek - sentence meaning => betekenis van proposice => semancek vs
speaker mening => + wat wil de spreker daarmee => illocuce => pragmacek
Waarheidswaarden - de betekenis van een zin wordt gekenmerkt door alle
omstandigheden waarin die zin waar is
Waarheidsvoorwaarden - de voorwaarden waaronder een gegeven zin of proposice waar
zijn
, Extensionele semantiek - gaat uit van een directe relace tussen taal-betekenis-
werkelijkheid, betekenis is een objecceve en eigenstandige encteit
Intensionele semantiek - De betekenis van formele talen zoals de proposicelogica, de
predicatenlogica en de modale logica wordt bestudeerd. De semancek van de mogelijke
werelden speelt een belangrijke rol
- De Sinn van een naam wordt opgevat als een individueel concept: een funcce van
werelden naar objecten
- De Sinn van een eenplaatsig predikaat is een eigenschap: een funcce voor werelden
naar verzamelingen objecten
- De Sinn van een zin is een proposice: een funcce van werelden naar
waarheidswaarden
Extensioneel: referentie - alle uitdrukkingen hebben op een en dezelfde wijze betekenis
Extensioneel: predicatenlogica – een eenplaatsig predikaat verwijst naar de verzameling
individuen waarop het predikaat van toepassing is, een tweeplaatsig predikaat verwijst naar
verzamelingen geordende paren van individuen
Waarheidsconditioneel - de axiomacsche structuur van de waarheidstheorie als geheel
Intensioneel: mogelijke werelden/situaties - ?
Dynamisch: context change potential - contexten zijn semancsche objecten, geen
representaces van informace, grotere eenheden dan de zin; betekenis
Discourse Representation Theory - de inhoud van het voorstel is dat taalkundige afeiding
het gevolg is van mappings en mismappings tussen een stel 'representaces', die in de ene
dimensie overeenkomen met grotere locale domeinen en in een andere dimensie op
syntaccsche en semancsch niveau aan elkaar verbonden zijn. rross-linguïscsche variace
wordt dan verantwoord door het meer trouw zijn aan een bepaalde representace dan aan
de ander
Lexicale semantiek– betekenis van woorden
Compositionaliteit vs contextualiteit - stellen dat de Sinn (respeccevelijk de Bedeutung) van
een samengestelde uitdrukking een funcce is van de Sinne (respeccevelijk de Bedeutung)
van de samenstellende delen vs stellen dat uitdrukkingen alleen in de context van een zin
een betekenis hebben, maar niet zelfstandig
- romposiconaliteit veronderstelt de beschikbaarheid van de Sinne van woorden
waaruit de Sinn van een zin wordt samengesteld
- rontextualiteit stelt juist niet dat de Sinn van een woord afangt van de Sinn van een
zin waarin het woord voorkomt (Holisme)
Holisme – een theorie die kiest voor de zin van een uitleg van betekenis
Sinn vs Bedeutung - cogniceve betekenis vs datgene waar de uitdrukking naar verwijst
- Verschillende Sinn maar zelfde Bedeutung:
De Koning van Nederland ~ Willem Alexander
- Verschillende Bedeutung maar zelfde Sinn:
Jij
(Bedeutung is een reference, Sinn is de eigenlijke betekenis; de wereld die je uitkiest
om die Bedeutung te kunnen bedoelen)
Polysemie - een taalteken kan meerdere betekenis hebben
Begrippen
De empirische cyclus -
Verificatie - d.m.v. zintuiglijke indrukken een theorie ondersteunen
Falsificatie - vind empirische aanwijzingen die A ontkrachten
Empirische waarnemingen/observaties - het zijn de observeerbare eigenschappen van
natuurlijke talen die het werkdomein vormen
Inductie - vind empirische aanwijzingen die stelling A ondersteunen (Popper keurde dit soort
bewijs af omdat het niet strikt logisch is)
Deductie - hypothesevorming
Rockbotom of knowlegde - waarnemingen als naakte feiten zien (dit doen empiristen)
Logisch positivisme vs kritisch rationalisme - probleem van onweerlegbaarheid, aanvaardt
alleen wat zintuiglijk waargenomen en vastgesteld kan worden (Popper) vs het
denkvermogen is de enige bron van kennis
Wetenschappelijk realisme vs instrumentalisme (wetenschappelijke anti-realisme) - een
theorie/model die de wereld beschrijf zoals hij werkelijk is (uiteraard bij benadering,
geïdealiseerd, zo goed mogelijk) vs theorieën zijn ‘convenient fcconsn die empirisch
adequate voorspellingen moeten doen, maar niets over het wezen van de werkelijkheid
zeggen (-> agnostiisme)
Realisme vs idealisme - de wereld bestaat los van het menselijk denken en percepce vs de
fysieke wereld is op de een of andere manier afankelijk van het menselijk bewustzijn
Epistemologie (kennisleer) - kennisleer; wat is kennis, wat is kenbaar en hoe?
Ontologie - Zijnsleer, beschrijf de eigenschappen van encteiten waarvan aangenomen
wordt dat ze bestaan
Metafysica - onderzoekt niet de werkelijkheid via zintuiglijke waarneming maar gaat op zoek
naar het wezen van die werkelijkheid en wat haar consctueert
Driehoek van betekenis – relaces tussen taal, denken en werkelijkheid
Noodzakelijk vs contingent - een uitspraak is noodzakelijk (on)waar als hij in alle mogelijke
situaces (on)waar is vs een uitspraak is concngent als hij tenminste in één situace waar is en
in tenminste één niet
Analytisch vs synthetisch - een uitspraak is analycsch als de waarheid ervan besloten ligt in
de betekenissen van de gebruikte uitdrukkingen (‘Dolfjnen zijn zoogdierenn) vs een uitspraak
is synthecsch als het bovenstaande niet geldt (‘Deze kat is zwartn)
A priori vs a posteriori - een uitspraak is a priori als de waarheid ervan ingezien kan worden
los van elke ervaring
Semantiek vs pragmatiek - sentence meaning => betekenis van proposice => semancek vs
speaker mening => + wat wil de spreker daarmee => illocuce => pragmacek
Waarheidswaarden - de betekenis van een zin wordt gekenmerkt door alle
omstandigheden waarin die zin waar is
Waarheidsvoorwaarden - de voorwaarden waaronder een gegeven zin of proposice waar
zijn
, Extensionele semantiek - gaat uit van een directe relace tussen taal-betekenis-
werkelijkheid, betekenis is een objecceve en eigenstandige encteit
Intensionele semantiek - De betekenis van formele talen zoals de proposicelogica, de
predicatenlogica en de modale logica wordt bestudeerd. De semancek van de mogelijke
werelden speelt een belangrijke rol
- De Sinn van een naam wordt opgevat als een individueel concept: een funcce van
werelden naar objecten
- De Sinn van een eenplaatsig predikaat is een eigenschap: een funcce voor werelden
naar verzamelingen objecten
- De Sinn van een zin is een proposice: een funcce van werelden naar
waarheidswaarden
Extensioneel: referentie - alle uitdrukkingen hebben op een en dezelfde wijze betekenis
Extensioneel: predicatenlogica – een eenplaatsig predikaat verwijst naar de verzameling
individuen waarop het predikaat van toepassing is, een tweeplaatsig predikaat verwijst naar
verzamelingen geordende paren van individuen
Waarheidsconditioneel - de axiomacsche structuur van de waarheidstheorie als geheel
Intensioneel: mogelijke werelden/situaties - ?
Dynamisch: context change potential - contexten zijn semancsche objecten, geen
representaces van informace, grotere eenheden dan de zin; betekenis
Discourse Representation Theory - de inhoud van het voorstel is dat taalkundige afeiding
het gevolg is van mappings en mismappings tussen een stel 'representaces', die in de ene
dimensie overeenkomen met grotere locale domeinen en in een andere dimensie op
syntaccsche en semancsch niveau aan elkaar verbonden zijn. rross-linguïscsche variace
wordt dan verantwoord door het meer trouw zijn aan een bepaalde representace dan aan
de ander
Lexicale semantiek– betekenis van woorden
Compositionaliteit vs contextualiteit - stellen dat de Sinn (respeccevelijk de Bedeutung) van
een samengestelde uitdrukking een funcce is van de Sinne (respeccevelijk de Bedeutung)
van de samenstellende delen vs stellen dat uitdrukkingen alleen in de context van een zin
een betekenis hebben, maar niet zelfstandig
- romposiconaliteit veronderstelt de beschikbaarheid van de Sinne van woorden
waaruit de Sinn van een zin wordt samengesteld
- rontextualiteit stelt juist niet dat de Sinn van een woord afangt van de Sinn van een
zin waarin het woord voorkomt (Holisme)
Holisme – een theorie die kiest voor de zin van een uitleg van betekenis
Sinn vs Bedeutung - cogniceve betekenis vs datgene waar de uitdrukking naar verwijst
- Verschillende Sinn maar zelfde Bedeutung:
De Koning van Nederland ~ Willem Alexander
- Verschillende Bedeutung maar zelfde Sinn:
Jij
(Bedeutung is een reference, Sinn is de eigenlijke betekenis; de wereld die je uitkiest
om die Bedeutung te kunnen bedoelen)
Polysemie - een taalteken kan meerdere betekenis hebben
