Minor criminologie & strafrecht 2023-2024
Inhoud
Periode 1....................................................................................................................................................... 5
1 Criminologie: een terreinverkenning............................................................................................................ 5
1.1 De opdracht van de criminologie...................................................................................................................5
1.1.2 Het koele oog..........................................................................................................................................5
1.2 Wat is criminologie?.......................................................................................................................................5
1.2.1 Criminologie als praktijkgericht wetenschap..........................................................................................5
1.2.2 What’s in a name?..................................................................................................................................5
1.2.3 De relativiteit van het begrip criminaliteit..............................................................................................5
1.3 De geschiedenis van de criminologie.............................................................................................................5
1.3.1 Van de klassieke oudheid tot de middeleeuwen....................................................................................6
1.3.2 Van de Renaissance naar de Verlichting.................................................................................................6
1.3.3 De klassieke school.................................................................................................................................6
1.3.4 De positivistische school.........................................................................................................................6
1.3.5 De Italiaanse antropologieschool...........................................................................................................6
1.3.6 De Franse milieuschool...........................................................................................................................6
1.3.7 Socialistische criminologie......................................................................................................................7
1.3.8 Nieuwe Richting en kritische criminologie.............................................................................................7
1.3.9 Veramerikanisering van de criminologie................................................................................................7
1.3.10 Nieuwe zakelijkheid..............................................................................................................................8
1.3.11 Conclusie...............................................................................................................................................8
Theorievragen......................................................................................................................................................8
2 Beschrijvende criminologie........................................................................................................................ 10
2.1 Inleiding........................................................................................................................................................10
2.2 Politiecijfers..................................................................................................................................................11
2.2.1 Landelijke trends in absolute cijfers.....................................................................................................11
2.2.2 Indexcijfers per gemeente....................................................................................................................11
2.3 Onderzoeken naar verborgen criminaliteit..................................................................................................11
2.3.1 Onderzoek bij plegers van delicten.......................................................................................................12
2.3.2 Onderzoek bij slachtoffers van delicten................................................................................................13
Theorievragen....................................................................................................................................................13
7 Straffen en criminaliteit............................................................................................................................. 16
7.1 Inleiding........................................................................................................................................................16
7.1.1 De penologie.........................................................................................................................................16
7.1.2 Straffen in het (straf)recht....................................................................................................................16
7.2 Doelstellingen van straffen en strafrechttheorieën......................................................................................16
7.2.1 Absolute theorieën: vergelding............................................................................................................17
7.2.2 Relatieve theorieën: speciale en generale preventie...........................................................................17
7.2.3 Verenigingstheorieën............................................................................................................................18
7.3 Soorten straffen in het Nederlandse strafsysteem.......................................................................................19
7.3.1 Hoofdstraffen........................................................................................................................................19
7.3.2 Bijkomende straffen..............................................................................................................................20
, 7.3.3 Maatregelen..........................................................................................................................................20
7.3.4 Sancties voor kinderen en jeugdigen....................................................................................................21
7.3.5 De oplegging van straffen in de praktijk...............................................................................................21
Theorievragen....................................................................................................................................................22
7.4 Effectiviteit van straffen...............................................................................................................................22
7.4.1 Vergelding en genoegdoening..............................................................................................................22
7.4.2 Generale preventie...............................................................................................................................23
7.4.3 Speciale preventie: experimenten en quasi-experimenten naar effecten van detentie op recidive...24
7.4.4 Speciale preventie: effecten van incapacitatie op het aantal gepleegde delicten...............................24
7.4.5 Speciale preventie: effecten op resocialisatie......................................................................................25
Theorievragen....................................................................................................................................................25
8 Victimologie.............................................................................................................................................. 27
8.1 Inleiding........................................................................................................................................................27
8.1.1 Victimologie..........................................................................................................................................28
8.1.2 Kringen van slachtofferschap................................................................................................................28
8.2 Risicokenmerken van slachtofferschap.........................................................................................................28
8.3 Victimologische risicoanalyse.......................................................................................................................29
8.3.1 Herhaald slachtofferschap....................................................................................................................30
8.3.2 Bijzondere risicogrepen: toeristen en daders.......................................................................................30
8.3.3 Slachtofferschap als criminogene factor...............................................................................................30
8.4 De materiële en immateriële gevolgen van criminaliteit.............................................................................30
8.4.1 Schadebedragen en kosten...................................................................................................................30
8.4.2 Gevoelens van onveiligheid en opinies.................................................................................................30
8.4.3 De psychische gevolgen van slachtofferschap: het posttraumatische stresssyndroom.......................31
8.5 De reacties op slachtofferschap...................................................................................................................31
8.5.1 Aversieve reacties: blaming the victim.................................................................................................31
8.5.2 Modellen van slachtofferhulp...............................................................................................................31
Theorievragen....................................................................................................................................................32
Periode 2..................................................................................................................................................... 36
3 Het strafrechtelijke systeem in actie.......................................................................................................... 36
3.1. Inleiding.......................................................................................................................................................36
3.2 Organisatie en prestaties van politie en justitie...........................................................................................36
3.2.1. De politie..............................................................................................................................................36
3.2.2. Het Openbaar Ministerie.....................................................................................................................37
3.2.3 De rechtspraak......................................................................................................................................39
3.2.4 Het gevangeniswezen...........................................................................................................................39
3.2.5 Reclassering..........................................................................................................................................39
3.3 Selectiviteit in de strafrechtspleging............................................................................................................41
3.3.1. De strafrechtspleging als afvalrace......................................................................................................41
3.3.2 Regionale beleidsverschillen.................................................................................................................42
3.3.3 Selectiviteit naar groepskenmerken van justitiabelen..........................................................................42
3.4 Normering van discretionaire bevoegdheden..............................................................................................44
Theorievragen....................................................................................................................................................44
4 Verklaringen voor criminaliteit: het psychologisch perspectief...................................................................46
4.1 Antisociaal gedrag en agressie....................................................................................................................47
4.1.1 Antisociaal gedrag.................................................................................................................................47
, 4.1.2 Externaliserend en internaliserend gedrag...........................................................................................47
4.1.3 Agressie.................................................................................................................................................48
4.2 Medische en biologische factoren................................................................................................................48
4.2.1 Kwantitatieve erfelijkheidstudies..........................................................................................................48
4.2.2 Adoptiestudies......................................................................................................................................48
4.2.5 Epigenetica............................................................................................................................................49
4.3 Persoonlijkheid en antisociaal gedrag.........................................................................................................49
4.3.2 Typologieën van persoonlijkheid..........................................................................................................49
4.3.4 Het vijffactorenmodel: de ‘Big Five’-persoonlijkheidstest....................................................................50
4.4 Opvoeding en ontwikkeling..........................................................................................................................50
4.4.1 Ouder-kindinteracties en opvoedingsvaardigheden............................................................................50
4.5 Sociaalpsychologische factoren....................................................................................................................50
4.6 Leerpsychologie: het aan- en afleren van gedrag........................................................................................51
4.6.1 Klassieke conditionering.......................................................................................................................51
4.6.2 Instrumenteel leren..............................................................................................................................52
4.6.3 Sociaal leren..........................................................................................................................................52
Theorievragen....................................................................................................................................................53
5 Verklaringen voor criminaliteit: het economisch en sociologisch perspectief..............................................56
5.2 Het economisch perspectief........................................................................................................................56
5.2.2 Criminologisch model van rationele keuzes.........................................................................................56
Economische theorieën veronderstellen dat het plegen van strafbare feiten het resultaat is van een
afweging door de dader van de voor- en nadelen, van de baten en kosten. Ze gaan uit van de rationele-
keuzetheorie van menselijk gedrag...............................................................................................................56
5.2.3 Afschrikkingstheorie.............................................................................................................................56
5.2.4 Gelegenheidsstructuren, routineactiviteiten en situationele preventie..............................................57
5.3 Het sociologisch perspectief.........................................................................................................................57
5.3.1 Anomie- en straintheorieën..................................................................................................................58
5.3.2 Socialecontroletheorieën.....................................................................................................................58
5.3.3 Socialedesorganisatietheorieën...........................................................................................................59
5.3.4 Socialelabelingtheorieën......................................................................................................................60
5.3.5 Synthetische theorieën.........................................................................................................................60
Theorievragen....................................................................................................................................................61
6 Criminaliteitspreventie.............................................................................................................................. 63
6.1 Inleiding........................................................................................................................................................63
6.3 Een tweedimensionale typologie van preventiestrategieën........................................................................65
6.4 Dadergerichte preventie...............................................................................................................................65
6.4.1 Primaire dadergerichte preventie.........................................................................................................65
6.4.2 Secundaire dadergerichte preventie....................................................................................................66
6.4.3 Tertiaire dadergerichte preventie.........................................................................................................66
6.5 Situationele preventie..................................................................................................................................66
6.5.1 Primaire en secundaire situationele preventie.....................................................................................66
6.5.2 Tertiaire, ofwel geïndiceerde situationele preventie............................................................................68
6.6.2 Secundaire slachtoffergerichte preventie.............................................................................................69
6.6.3 Tertiaire slachtoffergerichte preventie.................................................................................................69
6.8 Criminaliteitspreventie in Nederland...........................................................................................................69
6.9 Internationale ontwikkelingen.....................................................................................................................70
Theorievragen....................................................................................................................................................70
, 9 Niet-commune criminaliteit....................................................................................................................... 72
9.1 Inleiding........................................................................................................................................................72
9.2 Internationale misdrijven.............................................................................................................................72
9.2.1 Definitie.................................................................................................................................................73
9.2.2 Aard en omvang....................................................................................................................................73
9.2.3 Oorzaken en achtergronden.................................................................................................................73
9.2.4 Aanpak..................................................................................................................................................74
9.3 Terrorisme....................................................................................................................................................74
9.3.1 Definitie.................................................................................................................................................74
9.3.2 Aard en omvang....................................................................................................................................75
9.3.3 Oorzaken en achtergronden.................................................................................................................75
9.3.4 Aanpak..................................................................................................................................................75
9.4 Georganiseerde misdaad.............................................................................................................................75
9.4.1 Definitie.................................................................................................................................................75
9.4.2 Aard en omvang....................................................................................................................................76
9.4.3 Oorzaken en achtergronden.................................................................................................................76
9.4.4 Aanpak..................................................................................................................................................76
9.5 Witteboordencriminaliteit.......................................................................................................................77
9.5.1 Definitie.................................................................................................................................................77
9.5.2 Aard en omvang....................................................................................................................................77
9.5.3 Oorzaken en achtergronden.................................................................................................................78
9.5.4 Aanpak..................................................................................................................................................78
Theorievragen....................................................................................................................................................78