Inhoud
H14 Vervangingswaardestelsel...............................................................................................................1
14.1 Essente van het vervangingswaardestelsel................................................................................1
14.2 Bepalen van de vervangingswaarde...........................................................................................3
14.3 Regelgeving inzake het vervangingswaardestelsel.....................................................................3
14.4 Toepassing van het vervangingswaardestelsel in de praktik.....................................................3
H16 Kapitaalbelangen.............................................................................................................................6
16.1 Mogeliike waarderingsgrondslagen............................................................................................6
16.2 Onderlinge leverantes................................................................................................................7
16.3 Regelgeving van de IASB.............................................................................................................8
16.4 Regelgeving van de wet..............................................................................................................9
H17 Consolidate..................................................................................................................................10
17.1 Enkelvoudige en geconsolideerde iaarrekening.......................................................................10
17.2 Regelgeving inzake consolidate...............................................................................................10
17.3 De consolidatetechniek...........................................................................................................11
17.4 De consolidate van niet 100% kapitaalbelangen......................................................................13
H18 Vreemde valuta.............................................................................................................................14
18.1 Valutarisico...............................................................................................................................14
18.2 transactes in vreemde valuta...................................................................................................15
18.3 Afdekking van valutarisico’s......................................................................................................15
18.4 Bedriifsuitoefening in het buitenland.......................................................................................16
H19 Winstbelastng..............................................................................................................................18
19.1 Fiscale versus bedriifseconomische winstbepaling...................................................................18
19.2 Verschillen tussen fscale en bedriifseconomische winst..........................................................19
19.3 Tiideliike winstverschillen.........................................................................................................19
19.4 Defniteve winstverschillen......................................................................................................20
H14 Vervangingswaardestelsel
14.1 Essentie van het vervangingswaardestelsel
Het historische kostenstelsel heef in tiden van priisstigingen de volgende tekortkomingen:
,- Bii de winstbepaling worden gerealiseerde voorraadresultaten tot de winst gerekend;
- Bii de vermogensbepaling schuilen stlle reserves in de actva.
Het vervangingswaardestelsel slaagt erin om zowel de voorraadresultaten uit de winst te
elimineren, als de stlle reserves uit de winst te halen. Een cruciale rol wordt vervuld door de
herwaarderingsreserve: bii priisstigingen op de inkoopmarkt van de actva wordt de waardering van
de actva aan het nieuwe priispeil aangepast. Voorraadresultaten worden daarmee buiten de winst
gehouden, het vervangingswaardestelsel is dan ook substantialistisch. De nominalistsche gedachte
‘elk overschot boven het begin eigen vermogen is winst’, wordt hiermee losgelaten.
Bii priisdalingen worden voorraadverliezen van een eerder gevormde herwaarderingsreserve
afgeboekt. Mocht de herwaarderingsreserve door priisdalingen uitgeput raken, dan worden verdere
priisdalingen ten laste van het resultaat gebracht.
Stel de onderneming bezit een auto van 40.000.
De auto stijgt per 1 ian met 25%
40.000*25%= 10.000 herwaardering
De iournaalpost luidt:
Auto 10.000
Aan (ongerealiseerde) Herwaarderingsreserve 10.000
De afschriiving bedraagt hierdoor 1.500 en is met 250 gestegen ten opzicht van de maand daarvoor,
aan het einde van de maand ianuari wordt geboekt:
Afschriivingskosten 1.500
Aan auto 1.500
Ongerealiseerde HWR(Herwaarderingsreserve) 250
Aan gerealiseerde HWR 250
Een prijsdaling wordt dan vervolgens uit de herwaardering geput;
Stel dat de auto(nu 48.500) daalt met 20%, 48.500*20%= 9.700, neemt de herwaardering af met dit
bedrag. De iournaalpost luidt dan:
Ongerealiseerde HWR 9.700
Aan auto 9.700
Overigens moet ook bii toepassing van het vervangingswaardestelsel de minimumwaarderingsregel
in acht worden genomen. Als bii de voorraad de neto-opbrengstwaarde naar verwachtng lager is
dan de vervangingswaarde, dient naar dit lagere bedrag afgewaardeerd te worden.
De normalevoorraadgedachte
De normalevoorraadgedachte gaat uit van het idee dat er altid beschikt kan worden over een
‘normale voorraad’. Deze normale voorraad ligt onder de klem van vervanging. De
normalevoorraadgedachte heef niet alleen betrekking op voorraden, maar ook op duurzame
productemiddelen. Ook deze ziin te beschouwen als voorraden.
Volgens Limpberg moet op de herwaarderingsreserve de priiswiiziging van de normale voorraad
productemiddelen worden gemuteerd, terwiil aan de actefziide van de balans de actva worden
aangepast aan de priiswiiziging van de werkeliike voorraad productemiddelen. Dit betekent dat er
op dat moment van priiswiiziging een resultaat ontstaat indien op dat moment de werkeliike
voorraad afwiikt van de normale.
Bii duurzame productemiddelen wordt dit resultaat een ‘inhaalafschrijving’ genoemd, ziinde de
waardestiging van de reeds verbruikte werkeenheden. De iournaalpost luidt biivoorbeeld:
9 inhaal afschriiving 15.000
Aan gerealiseerde herwaardering 15.000
, Bii voorraad goederen wordt dit resultaat een ‘speculatieresultaat’ genoemd. Deze worden tevens
verwerkt in de herwaarderingsreserve.
14.2 Bepalen van de vervangingswaarde
Met het vervangingswaardestelsel dient men zich steeds af te vragen: wat zou ik op dit moment voor
de productemiddelen moeten betalen? Om deze prijs te bepalen, kiik ie biivoorbeeld naar
marktprijzen, laat ie de waarde taxeren, of kiik ie naar een specifieke index.
Er vormen zich problemen met het vervangingswaardestelsel als de waarde niet goed te bepalen is.
Enerziids is er de relevante van het desbetrefende waardebegrip, anderziids de mate van
subiectviteit en daarmee samenhangend de vraag of het winstciifer controleerbaar is. Er moeten
immer meer schattingen gemaakt worden als bii het historische kostenstelsel. Echter verschaf het
vervangingswaardestelsel meer relevante informate. De woorden van Keynes navolgend zou men
kunnen stellen: het is beter tot een ongeveer iuiste waardering te komen(vervangingswaardestelsel)
dan een precies foute(historische kosten).
14.3 Regelgeving inzake het vervangingswaardestelsel
De IASB beschouwt de reële waarde(ziinde de verkoopwaarde) als actuele waarde. De wet en de RJ
gaan voor de invulling van ‘Besluit actuele waarde’; bii toepassing van actuele waarde moet
gewaardeerd worden op actuele kostprijs. De IASB heef bepaald dat voorraden moeten worden
gewaardeerd op historisch kosten of opbrengstwaarde. Het besluit actuele waarde sluit tevens
waardering op actuele waarde uit voor voorraden. Het vervangingswaardestelsel moet dus worden
beperkt tot duurzame productemiddelen.
In geval van realisatie van de herwaarderingsreserve verplicht de IASB niet tot afoeking van de
herwaarderingsreserve, de RJ en de wet verplichten dit wel.
In het geval van vrijval van de herwaarderingsreserve: volgens de IASB dient overboeking plaats te
vinden naar een andere post van het eigen vermogen; de RJ en de wet staan daarnaast ook toe dat
vriival ten gunste van het resultaat wordt gebracht.
De IASB en de RJ verschillen ook in de vraag in hoeverre de invloed van belastnghefng in de
herwaarderingsreserves tot uitng dient te komen. De IASB schriif voor een voorziening van latente
belastngverplichtngen te vormen; de RJ en de wet leggen hiervoor geen verplichtng op, wel spreekt
de RJ hiervoor een sterke voorkeur uit.
De minimumwaarderingsregel ten aanzien van duurzame productemiddelen is verankerd in de
regelgeving van zowel de IASB en de RJ als de Nederlandse wet, deze moet dus ten aller tiden
worden toegepast.
Fiscaal is het vervangingswaardestelsel in het geheel niet toegestaan.
14.4 Toepassing van het vervangingswaardestelsel in de praktijk
WL: Vervangingswaarde en Latenties
Belastngdruk 25%
Winst voor belastng 200.000
H14 Vervangingswaardestelsel...............................................................................................................1
14.1 Essente van het vervangingswaardestelsel................................................................................1
14.2 Bepalen van de vervangingswaarde...........................................................................................3
14.3 Regelgeving inzake het vervangingswaardestelsel.....................................................................3
14.4 Toepassing van het vervangingswaardestelsel in de praktik.....................................................3
H16 Kapitaalbelangen.............................................................................................................................6
16.1 Mogeliike waarderingsgrondslagen............................................................................................6
16.2 Onderlinge leverantes................................................................................................................7
16.3 Regelgeving van de IASB.............................................................................................................8
16.4 Regelgeving van de wet..............................................................................................................9
H17 Consolidate..................................................................................................................................10
17.1 Enkelvoudige en geconsolideerde iaarrekening.......................................................................10
17.2 Regelgeving inzake consolidate...............................................................................................10
17.3 De consolidatetechniek...........................................................................................................11
17.4 De consolidate van niet 100% kapitaalbelangen......................................................................13
H18 Vreemde valuta.............................................................................................................................14
18.1 Valutarisico...............................................................................................................................14
18.2 transactes in vreemde valuta...................................................................................................15
18.3 Afdekking van valutarisico’s......................................................................................................15
18.4 Bedriifsuitoefening in het buitenland.......................................................................................16
H19 Winstbelastng..............................................................................................................................18
19.1 Fiscale versus bedriifseconomische winstbepaling...................................................................18
19.2 Verschillen tussen fscale en bedriifseconomische winst..........................................................19
19.3 Tiideliike winstverschillen.........................................................................................................19
19.4 Defniteve winstverschillen......................................................................................................20
H14 Vervangingswaardestelsel
14.1 Essentie van het vervangingswaardestelsel
Het historische kostenstelsel heef in tiden van priisstigingen de volgende tekortkomingen:
,- Bii de winstbepaling worden gerealiseerde voorraadresultaten tot de winst gerekend;
- Bii de vermogensbepaling schuilen stlle reserves in de actva.
Het vervangingswaardestelsel slaagt erin om zowel de voorraadresultaten uit de winst te
elimineren, als de stlle reserves uit de winst te halen. Een cruciale rol wordt vervuld door de
herwaarderingsreserve: bii priisstigingen op de inkoopmarkt van de actva wordt de waardering van
de actva aan het nieuwe priispeil aangepast. Voorraadresultaten worden daarmee buiten de winst
gehouden, het vervangingswaardestelsel is dan ook substantialistisch. De nominalistsche gedachte
‘elk overschot boven het begin eigen vermogen is winst’, wordt hiermee losgelaten.
Bii priisdalingen worden voorraadverliezen van een eerder gevormde herwaarderingsreserve
afgeboekt. Mocht de herwaarderingsreserve door priisdalingen uitgeput raken, dan worden verdere
priisdalingen ten laste van het resultaat gebracht.
Stel de onderneming bezit een auto van 40.000.
De auto stijgt per 1 ian met 25%
40.000*25%= 10.000 herwaardering
De iournaalpost luidt:
Auto 10.000
Aan (ongerealiseerde) Herwaarderingsreserve 10.000
De afschriiving bedraagt hierdoor 1.500 en is met 250 gestegen ten opzicht van de maand daarvoor,
aan het einde van de maand ianuari wordt geboekt:
Afschriivingskosten 1.500
Aan auto 1.500
Ongerealiseerde HWR(Herwaarderingsreserve) 250
Aan gerealiseerde HWR 250
Een prijsdaling wordt dan vervolgens uit de herwaardering geput;
Stel dat de auto(nu 48.500) daalt met 20%, 48.500*20%= 9.700, neemt de herwaardering af met dit
bedrag. De iournaalpost luidt dan:
Ongerealiseerde HWR 9.700
Aan auto 9.700
Overigens moet ook bii toepassing van het vervangingswaardestelsel de minimumwaarderingsregel
in acht worden genomen. Als bii de voorraad de neto-opbrengstwaarde naar verwachtng lager is
dan de vervangingswaarde, dient naar dit lagere bedrag afgewaardeerd te worden.
De normalevoorraadgedachte
De normalevoorraadgedachte gaat uit van het idee dat er altid beschikt kan worden over een
‘normale voorraad’. Deze normale voorraad ligt onder de klem van vervanging. De
normalevoorraadgedachte heef niet alleen betrekking op voorraden, maar ook op duurzame
productemiddelen. Ook deze ziin te beschouwen als voorraden.
Volgens Limpberg moet op de herwaarderingsreserve de priiswiiziging van de normale voorraad
productemiddelen worden gemuteerd, terwiil aan de actefziide van de balans de actva worden
aangepast aan de priiswiiziging van de werkeliike voorraad productemiddelen. Dit betekent dat er
op dat moment van priiswiiziging een resultaat ontstaat indien op dat moment de werkeliike
voorraad afwiikt van de normale.
Bii duurzame productemiddelen wordt dit resultaat een ‘inhaalafschrijving’ genoemd, ziinde de
waardestiging van de reeds verbruikte werkeenheden. De iournaalpost luidt biivoorbeeld:
9 inhaal afschriiving 15.000
Aan gerealiseerde herwaardering 15.000
, Bii voorraad goederen wordt dit resultaat een ‘speculatieresultaat’ genoemd. Deze worden tevens
verwerkt in de herwaarderingsreserve.
14.2 Bepalen van de vervangingswaarde
Met het vervangingswaardestelsel dient men zich steeds af te vragen: wat zou ik op dit moment voor
de productemiddelen moeten betalen? Om deze prijs te bepalen, kiik ie biivoorbeeld naar
marktprijzen, laat ie de waarde taxeren, of kiik ie naar een specifieke index.
Er vormen zich problemen met het vervangingswaardestelsel als de waarde niet goed te bepalen is.
Enerziids is er de relevante van het desbetrefende waardebegrip, anderziids de mate van
subiectviteit en daarmee samenhangend de vraag of het winstciifer controleerbaar is. Er moeten
immer meer schattingen gemaakt worden als bii het historische kostenstelsel. Echter verschaf het
vervangingswaardestelsel meer relevante informate. De woorden van Keynes navolgend zou men
kunnen stellen: het is beter tot een ongeveer iuiste waardering te komen(vervangingswaardestelsel)
dan een precies foute(historische kosten).
14.3 Regelgeving inzake het vervangingswaardestelsel
De IASB beschouwt de reële waarde(ziinde de verkoopwaarde) als actuele waarde. De wet en de RJ
gaan voor de invulling van ‘Besluit actuele waarde’; bii toepassing van actuele waarde moet
gewaardeerd worden op actuele kostprijs. De IASB heef bepaald dat voorraden moeten worden
gewaardeerd op historisch kosten of opbrengstwaarde. Het besluit actuele waarde sluit tevens
waardering op actuele waarde uit voor voorraden. Het vervangingswaardestelsel moet dus worden
beperkt tot duurzame productemiddelen.
In geval van realisatie van de herwaarderingsreserve verplicht de IASB niet tot afoeking van de
herwaarderingsreserve, de RJ en de wet verplichten dit wel.
In het geval van vrijval van de herwaarderingsreserve: volgens de IASB dient overboeking plaats te
vinden naar een andere post van het eigen vermogen; de RJ en de wet staan daarnaast ook toe dat
vriival ten gunste van het resultaat wordt gebracht.
De IASB en de RJ verschillen ook in de vraag in hoeverre de invloed van belastnghefng in de
herwaarderingsreserves tot uitng dient te komen. De IASB schriif voor een voorziening van latente
belastngverplichtngen te vormen; de RJ en de wet leggen hiervoor geen verplichtng op, wel spreekt
de RJ hiervoor een sterke voorkeur uit.
De minimumwaarderingsregel ten aanzien van duurzame productemiddelen is verankerd in de
regelgeving van zowel de IASB en de RJ als de Nederlandse wet, deze moet dus ten aller tiden
worden toegepast.
Fiscaal is het vervangingswaardestelsel in het geheel niet toegestaan.
14.4 Toepassing van het vervangingswaardestelsel in de praktijk
WL: Vervangingswaarde en Latenties
Belastngdruk 25%
Winst voor belastng 200.000
