Samenvatting Waugh, A. & Grant, A. (2012) Ross en Wilson Anatomie en fysiologie in gezondheid en ziekte.
H-12 Het spijsverteringsstelsel
Organen van het spijsverteringsstelsel
Spijsverteringskanaal
= het lange kanaal waar voedsel wordt
voortbewogen
Delen zijn:
• De mond;
• Pharynx (keelholte)
• Oesophagus (slokdarm)
• Maag
• Dunne darm
• Dikke darm
• Rectum en anale kanaal
Hulporganen
Uitscheidingsproducten afgescheiden
door:
• Klieren IN de bekleding van de organen (maagsap)
• Klieren BUITEN het kanaal = hulporganen
o Uitscheidingsproducten komen door een buis het spijsverteringskanaal
binnen. Bestaan uit:
§ 3 paar speekselklieren
§ Pancreas (alvleesklier)
§ Lever en galwegen
Hulporganen zowel fysiologisch als anatomisch met elkaar verbonden.
Algemene structuur van het spijsverteringskanaal
Lagen van de wand van spijsverteringskanaalà vanaf
oesophagus consistent patroon volgen.
Vanaf oesophagus structuur aangepast in organen aan hun
specifieke functies.
Wand spijsverteringskanaal bestaat uit 4 lagen:
• Adventitia/serosa =buitenlaag;
• Spierlaag;
• Submucosa;
• Mucosa= bekleding
Adventitia of serosa
Is buitenste laag.
In borstkas bestaan uit los bindweefsel
In buik=organen bedekt door sereus vlies= peritoneum.
,Peritoneum
§ Grootste sereuze vlies van lichaam
§ Gesloten zak in buikholte met kleine hoeveelheid sereus vocht
§ Rijkelijk voorzien van bloed en lymfe en bevat veel lymfeklieren
§ Biedt fysische barrière tegen infecties en kan infectiehaard isoleren
§ Peritoneum bestaat uit 2 delen:
o Pariëtale peritoneum (bekleedt buikwand)
o Viscerale peritoneum (bedekt organen in buik- en bekkenholten)
§ Pariëtale peritoneum bekleed wand buikholte
§ Beide delen peritoneum maken contact
§ Wrijving voorkomen door sereus vochtà wordt afgescheiden door peritoneale
cellen, zodat peritoneumholte alleen een virtuele holte is.
§ Bij mannen buikholte volledig afgesloten.
§ Bij vrouwen via eileiders verbinding met baarmoederholte; ovaria enige structuren
die erin liggen.
Ligging zo dat zak van onderen, achteren en boven de organen zijn geïnvagineerd (in zichzelf
geduwd= zak vormen)à zo gedeeltelijk bedekt door viscerale deel en veilig in buikholte
verankerd.
Dit betekend dat:
- Van bekkenorganen alleen bovenste oppervlak wordt bedekt;
- Maag en darmen bijna volledig door peritoneum omringd en met dubbele plooi aan
de achterwand van de buik vastzitten. Plooi loopt voorbij bocht van maag en hangt
als schort voor buikorganen. Het slaat vet op voor isolatie en energieopslag
- Pancreas, nieren en bijnieren van achteren worden geïnvagineerd, maar alleen hun
voorste oppervlak bedekt wordtà achter peritoneum liggen
- Lever van boven wordt geïnvagineerd en vrijwel geheel wordt bedekt door
peritoneum & aan onderste oppervlak van diafragma is gehecht
- Belangrijkste bloedvaten en zenuwen vlak bij de achterwand van de buikholte lopen
en deze door de peritoneumplooien takken naar de organen sturen.
Spierlaag
§ Bestaat bijna altijd uit 2 lagen glad spierweefsel (onwillekeurig)
§ Spiervezels van buitenlaag liggen in de lengte
, § Spiervezels van binnenlaag omcirkelen wand van het kanaal
§ Tussen spierlagen inà bloedvaten, lymfevaten en netwerk van sympathische en
parasympatische zenuwen (plexus myentericus/plexus van
auerbach) à bezenuwen aangrenzende gladde spieren en
bloedvaten.
§ Samentrekking en ontspanning van gladde spierlagen in
golvenà inhoud kanaal voortstuwen= peristaltiek.
o Beinvloed door sympathische en parasympatische
zenuwen.
o Mengt voedsel met verteringssap
§ Verdere verplaatsing op verschillende punten door
kringspieren
o Reguleert voedselpassage
o Werken als klep en voorkomen daarmee teruglopen van voedsel.
o Hierdoor tijd voor vertering en absorptie.
Submucosa
§ Los areolair bindweefsel met collageen en elastische vezels à verbinden spierlaag
aan mucosa
§ Plexussen van bloedvaten, zenuwen, lymfevaten en haarvaten liggen in de laag
§ Zenuwplexus= de plexus submucosus of plexus van Meissner
o Bevat Sympathische en parasympatische zenuwen voor bekleding van
mucosa.
Mucosa
Bestaat uit 3 weefsellagen:
1. Slijmvlies
a. Gevormd door cilinderepitheel
b. Buitenste laag en heeft 3 hoofdfuncties:
bescherming, uitscheiding en absorptie.
2. Lamina propria
a. Gevormd door los bindweefsel
b. Ondersteund bloedvaten die binnenste
epitheellaag voeden.
c. Gevormd door variabele hoeveelheden lymfatisch weefsel dat een
beschermende functie heeft.
3. Muscularis mucosa
a. Dunne buitenlaag
b. Van gladde spieren die in- en uitstulpingen van de darmwand vormen
(maagsapklieren en darmvilli).
Slijmvlies
§ Bestaat uit meerlagig plaveiselepitheel met slijmuitscheidende klieren vlak onder de
opervlakte.
§ In gebieden met zacht en vochtig voedsel en waar uitscheiding plaatsvindtà bestaan
uit cilinderepitheel met verspreid liggende slijmbekercellen.
, § Slijm smeert wand van kanaal en beschermd het tegen schadelijke effecten van
verteringsenzymen.
§ Onder epitheellaagà variabele hoeveelheden lymfatisch weefsel die bescherming
bieden tegen ingeslikte microben.
§ Onder oppervlakte van cilinderepitheel bekleedà verzamelingen gespecialiseerde
cellen/klieren die hun secreet in het lumen van het kanaal lozen:
o Speeksel uit speekselklieren
o Maagsap uit maagklieren
o Darmsap
o Pancreassap uit pancreas
o Gal uit lever
§ Zijn de verteringssappen
§ Meeste bevatten enzymen die voedsel chemisch afbreken
Zenuwvoorziening
§ Van autonome zenuwstelselà sympathisch en parasympatisch
§ Antagonistische werking.
§ Tijdens verteringà verhoogde activiteit van parasympatische zenuwstelsel.
Parasympatische voorziening
Voornamelijk door nervus vagus.
Sacrale zenuwen 2-4 voorzien de meeste distale delen van het kanaal
Effecten parasympatische stimulering zijn:
• Verhoogde spieractiviteit, vooral peristaltiek (door verhoogde activiteit van plexus
Auerbach)
• Verhoogde kliersecretie door verhoogde activiteit van de plexus van Meissner
Sympathische voorziening
Bestaat uit talrijke zenuwen die in het thoracale en lumbale gebied uit het ruggenmerg
ontspringen.
- Vormen plexussen (ganglia) in borstkas, de buik en lumaalà zenuwen naar organen
van spijsverteringskanaal lopen.
H-12 Het spijsverteringsstelsel
Organen van het spijsverteringsstelsel
Spijsverteringskanaal
= het lange kanaal waar voedsel wordt
voortbewogen
Delen zijn:
• De mond;
• Pharynx (keelholte)
• Oesophagus (slokdarm)
• Maag
• Dunne darm
• Dikke darm
• Rectum en anale kanaal
Hulporganen
Uitscheidingsproducten afgescheiden
door:
• Klieren IN de bekleding van de organen (maagsap)
• Klieren BUITEN het kanaal = hulporganen
o Uitscheidingsproducten komen door een buis het spijsverteringskanaal
binnen. Bestaan uit:
§ 3 paar speekselklieren
§ Pancreas (alvleesklier)
§ Lever en galwegen
Hulporganen zowel fysiologisch als anatomisch met elkaar verbonden.
Algemene structuur van het spijsverteringskanaal
Lagen van de wand van spijsverteringskanaalà vanaf
oesophagus consistent patroon volgen.
Vanaf oesophagus structuur aangepast in organen aan hun
specifieke functies.
Wand spijsverteringskanaal bestaat uit 4 lagen:
• Adventitia/serosa =buitenlaag;
• Spierlaag;
• Submucosa;
• Mucosa= bekleding
Adventitia of serosa
Is buitenste laag.
In borstkas bestaan uit los bindweefsel
In buik=organen bedekt door sereus vlies= peritoneum.
,Peritoneum
§ Grootste sereuze vlies van lichaam
§ Gesloten zak in buikholte met kleine hoeveelheid sereus vocht
§ Rijkelijk voorzien van bloed en lymfe en bevat veel lymfeklieren
§ Biedt fysische barrière tegen infecties en kan infectiehaard isoleren
§ Peritoneum bestaat uit 2 delen:
o Pariëtale peritoneum (bekleedt buikwand)
o Viscerale peritoneum (bedekt organen in buik- en bekkenholten)
§ Pariëtale peritoneum bekleed wand buikholte
§ Beide delen peritoneum maken contact
§ Wrijving voorkomen door sereus vochtà wordt afgescheiden door peritoneale
cellen, zodat peritoneumholte alleen een virtuele holte is.
§ Bij mannen buikholte volledig afgesloten.
§ Bij vrouwen via eileiders verbinding met baarmoederholte; ovaria enige structuren
die erin liggen.
Ligging zo dat zak van onderen, achteren en boven de organen zijn geïnvagineerd (in zichzelf
geduwd= zak vormen)à zo gedeeltelijk bedekt door viscerale deel en veilig in buikholte
verankerd.
Dit betekend dat:
- Van bekkenorganen alleen bovenste oppervlak wordt bedekt;
- Maag en darmen bijna volledig door peritoneum omringd en met dubbele plooi aan
de achterwand van de buik vastzitten. Plooi loopt voorbij bocht van maag en hangt
als schort voor buikorganen. Het slaat vet op voor isolatie en energieopslag
- Pancreas, nieren en bijnieren van achteren worden geïnvagineerd, maar alleen hun
voorste oppervlak bedekt wordtà achter peritoneum liggen
- Lever van boven wordt geïnvagineerd en vrijwel geheel wordt bedekt door
peritoneum & aan onderste oppervlak van diafragma is gehecht
- Belangrijkste bloedvaten en zenuwen vlak bij de achterwand van de buikholte lopen
en deze door de peritoneumplooien takken naar de organen sturen.
Spierlaag
§ Bestaat bijna altijd uit 2 lagen glad spierweefsel (onwillekeurig)
§ Spiervezels van buitenlaag liggen in de lengte
, § Spiervezels van binnenlaag omcirkelen wand van het kanaal
§ Tussen spierlagen inà bloedvaten, lymfevaten en netwerk van sympathische en
parasympatische zenuwen (plexus myentericus/plexus van
auerbach) à bezenuwen aangrenzende gladde spieren en
bloedvaten.
§ Samentrekking en ontspanning van gladde spierlagen in
golvenà inhoud kanaal voortstuwen= peristaltiek.
o Beinvloed door sympathische en parasympatische
zenuwen.
o Mengt voedsel met verteringssap
§ Verdere verplaatsing op verschillende punten door
kringspieren
o Reguleert voedselpassage
o Werken als klep en voorkomen daarmee teruglopen van voedsel.
o Hierdoor tijd voor vertering en absorptie.
Submucosa
§ Los areolair bindweefsel met collageen en elastische vezels à verbinden spierlaag
aan mucosa
§ Plexussen van bloedvaten, zenuwen, lymfevaten en haarvaten liggen in de laag
§ Zenuwplexus= de plexus submucosus of plexus van Meissner
o Bevat Sympathische en parasympatische zenuwen voor bekleding van
mucosa.
Mucosa
Bestaat uit 3 weefsellagen:
1. Slijmvlies
a. Gevormd door cilinderepitheel
b. Buitenste laag en heeft 3 hoofdfuncties:
bescherming, uitscheiding en absorptie.
2. Lamina propria
a. Gevormd door los bindweefsel
b. Ondersteund bloedvaten die binnenste
epitheellaag voeden.
c. Gevormd door variabele hoeveelheden lymfatisch weefsel dat een
beschermende functie heeft.
3. Muscularis mucosa
a. Dunne buitenlaag
b. Van gladde spieren die in- en uitstulpingen van de darmwand vormen
(maagsapklieren en darmvilli).
Slijmvlies
§ Bestaat uit meerlagig plaveiselepitheel met slijmuitscheidende klieren vlak onder de
opervlakte.
§ In gebieden met zacht en vochtig voedsel en waar uitscheiding plaatsvindtà bestaan
uit cilinderepitheel met verspreid liggende slijmbekercellen.
, § Slijm smeert wand van kanaal en beschermd het tegen schadelijke effecten van
verteringsenzymen.
§ Onder epitheellaagà variabele hoeveelheden lymfatisch weefsel die bescherming
bieden tegen ingeslikte microben.
§ Onder oppervlakte van cilinderepitheel bekleedà verzamelingen gespecialiseerde
cellen/klieren die hun secreet in het lumen van het kanaal lozen:
o Speeksel uit speekselklieren
o Maagsap uit maagklieren
o Darmsap
o Pancreassap uit pancreas
o Gal uit lever
§ Zijn de verteringssappen
§ Meeste bevatten enzymen die voedsel chemisch afbreken
Zenuwvoorziening
§ Van autonome zenuwstelselà sympathisch en parasympatisch
§ Antagonistische werking.
§ Tijdens verteringà verhoogde activiteit van parasympatische zenuwstelsel.
Parasympatische voorziening
Voornamelijk door nervus vagus.
Sacrale zenuwen 2-4 voorzien de meeste distale delen van het kanaal
Effecten parasympatische stimulering zijn:
• Verhoogde spieractiviteit, vooral peristaltiek (door verhoogde activiteit van plexus
Auerbach)
• Verhoogde kliersecretie door verhoogde activiteit van de plexus van Meissner
Sympathische voorziening
Bestaat uit talrijke zenuwen die in het thoracale en lumbale gebied uit het ruggenmerg
ontspringen.
- Vormen plexussen (ganglia) in borstkas, de buik en lumaalà zenuwen naar organen
van spijsverteringskanaal lopen.
