GEZONDHEIDS-
COMMUNICATIE
door prof. Heidi Vandebosch
Academiejaar 2022-2023
Samenvatting door: Sannah Daoudi, Justine Stoelen en Romy Vanden Brande
1
,Algemene inleiding gezondheidscommunicatie
“Waaraan denken jullie bij het woord gezondheidscommunicatie?”
● Folders over gezonde voeding
● Sensibiliseringscampagnes van de overheid naar de burgers toe bv. inzake corona regels,
vaccinatiecampagnes
● Anti-rook campagnes
● Overheid en gezondheidsinformatie
● Labels op verpakking van voeding
● Reclame over fastfood en de invloed daarvan
● Afbeeldingen op pakjes van sigaretten
● Arts-patiënt communicatie (bv. als arts slecht nieuws kunnen communiceren, maar ook de
juiste vragen stellen om een diagnose te kunnen stellen)
● …
⇨ Gezondheidscommunicatie is heel breed en kan dus veel aspecten bevatten en op vele manieren
geïnterpreteerd worden (zowel de fysieke/mentale gezondheid van mensen en hoe deze
bevordert kan worden door communicatie te gebruiken) ; het is een relatief nieuw domein binnen
de communicatiewetenschap
Uitgangspunt gezondheidscommunicatie
Communicatie is essentieel bij genereren, verzamelen en delen van gezondheidsinformatie
2 belangrijke focussen/ invalshoeken en gegroeid vanuit 2 domeinen:
1. Interpersoonlijke/face-to-face communicatie eerder bij gezondheidszorg
2. Gemedieerde communicatie eerder bij gezondheidspromotie (verscheidene soorten van
media worden hiervoor ingezet)
MAAR de laatste jaren zijn die 2 subdisciplines meer naar elkaar toegegroeid omwille van komst
nieuwe technologieën bv. gepersonaliseerde berichten sturen van arts naar patiënt via het
internet/apps. Deze nieuwe technologieën worden ingezet voor grootschalige campagnes en laten
toe meer gepersonaliseerde boodschappen over te brengen aan een groot publiek (bv. advies op
maat - website die bedoeld is om mensen te ondersteunen om te stoppen met roken waar een
vragenlijst kan ingevuld worden; o.b.v. die vragenlijst wordt dan een persoonlijk advies gegeven).
Wat vroeger dus massa boodschappen waren worden alsmaar meer gepersonaliseerd.
Concurrerende perspectieven binnen de gezondheidscommunicatie:
2
,Geschiedenis gezondheidscommunicatie
Domein binnen de
communicatiewetenschap dat veel
aanknopingspunten heeft met veel
andere disciplines.
➢ ICA (= International Communication Association) richt de “Therapeutic Communication
Interest Group” op in 1972 – dit wordt later de “Health Communication Division”
➢ Eerste boeken over Health Communication: Kreps & Thornson (1984), Sharf (1984), and
Northouse & Northouse (1985)
➢ Eerste wetenschappelijk tijdschrift, Health Communication, startte in 1989, gevolgd door
The Journal of Health Communication in 1996
● In de psychologie in de jaren 50 werd al gekeken naar de arts-patiënt relatie, hoe ze met
communicatie, personen die moesten afkicken van drugs konden motiveren
● In de jaren 60 in de medische psychologie
● In de jaren 50 in geneeskunde werden de arts-patiënt relaties onderzocht
● In de communicatiewetenschappen zelf
⇨ Er werd al wel wat onderzocht, maar discipline gezondheidscommunicatie, maar zelf pas
ontwikkeld in de jaren 70/80
Overzicht van onderzoeksdomeinen binnen de gezondheids-
communicatie
Analyse van artikels in Journal of Health Communication
⇨ 5 onderzoeksdomeinen binnen gezondheidscommunicatie
1. Massamedia campagnes/sensibiliseringscampagnes
⇨ vb. Vlaams Instituut Gezond Leven doet aan gezondheidspromotie; is hét expertisecentrum
dat de gezondheid in Vlaanderen wil promoten (bv. de voedingsdriehoek)
⇨ vb. vaccinatie campagnes, campagnes rond smartphone achter het stuur en ongevallen
met dodelijke slachtoffers; fear appeal gebruikt om mensen te motiveren
3
, 2. Gezondheidsissues in de media
⇨ vb. artikel in De Standaard over ongezond eten
⇨ vb. entertainment education (gezondheidsissues in soaps (massamedia) laten voorkomen
zoals transgender in Thuis om de kijker iets bij te leren; is een veel aangeraden strategie
omdat het vaak moeilijk is om bepaalde groepen te bereiken met
gezondheidsboodschappen, met name jongeren of lager opgeleiden en dat ze dit soort
boodschappen ook makkelijker gaan aanvaarden en minder weerstand gaan bieden; bv.
verhaallijn waar een personage aan spoorlopen deed)
⇨ vb. dokter bea die seksuele voorlichting geeft aan kinderen
3. Interpersoonlijke communicatie in verschillende gezondheidscontexten
⇨ vb. arts-patiënt relatie (belangrijk om patiënt zeker de voorgeschreven stappen te doen
volgen)
⇨ vb. interprofessionele communicatie in de gezondheidssector (interdisciplinair team van
artsen met verschillende specialisaties moeten ook met elkaar kunnen communiceren)
4. Risicocommunicatie = communicatie vooraf aan een bepaalde ramp of ziektegolf zodat
mensen weten wat ze moeten doen
⇨ crisiscommunicatie = communicatie tijdens en na bepaalde ramp of ziektegolf
5. Nieuwe technologieën voor gezondheidscommunicatie
⇨ vb. doktersafspraak maken via website; ook dokters gebruiken nu websites, nieuwe
technologieën om bv. afspraken in te plannen. Maar mensen gaan online ook steun zoeken
bij elkaar. Mensen die een kankerdiagnose hebben gekregen gaan vaak steun/info zoeken bij
lotgenoten via bepaalde fora zoals Vlaamse Liga tegen kanker.
⇨ vb. serious games zin ook een interessante manier om zowel te entertainen als te leren
⇨ vb. chatbots als gezondheidsassistenten
4
COMMUNICATIE
door prof. Heidi Vandebosch
Academiejaar 2022-2023
Samenvatting door: Sannah Daoudi, Justine Stoelen en Romy Vanden Brande
1
,Algemene inleiding gezondheidscommunicatie
“Waaraan denken jullie bij het woord gezondheidscommunicatie?”
● Folders over gezonde voeding
● Sensibiliseringscampagnes van de overheid naar de burgers toe bv. inzake corona regels,
vaccinatiecampagnes
● Anti-rook campagnes
● Overheid en gezondheidsinformatie
● Labels op verpakking van voeding
● Reclame over fastfood en de invloed daarvan
● Afbeeldingen op pakjes van sigaretten
● Arts-patiënt communicatie (bv. als arts slecht nieuws kunnen communiceren, maar ook de
juiste vragen stellen om een diagnose te kunnen stellen)
● …
⇨ Gezondheidscommunicatie is heel breed en kan dus veel aspecten bevatten en op vele manieren
geïnterpreteerd worden (zowel de fysieke/mentale gezondheid van mensen en hoe deze
bevordert kan worden door communicatie te gebruiken) ; het is een relatief nieuw domein binnen
de communicatiewetenschap
Uitgangspunt gezondheidscommunicatie
Communicatie is essentieel bij genereren, verzamelen en delen van gezondheidsinformatie
2 belangrijke focussen/ invalshoeken en gegroeid vanuit 2 domeinen:
1. Interpersoonlijke/face-to-face communicatie eerder bij gezondheidszorg
2. Gemedieerde communicatie eerder bij gezondheidspromotie (verscheidene soorten van
media worden hiervoor ingezet)
MAAR de laatste jaren zijn die 2 subdisciplines meer naar elkaar toegegroeid omwille van komst
nieuwe technologieën bv. gepersonaliseerde berichten sturen van arts naar patiënt via het
internet/apps. Deze nieuwe technologieën worden ingezet voor grootschalige campagnes en laten
toe meer gepersonaliseerde boodschappen over te brengen aan een groot publiek (bv. advies op
maat - website die bedoeld is om mensen te ondersteunen om te stoppen met roken waar een
vragenlijst kan ingevuld worden; o.b.v. die vragenlijst wordt dan een persoonlijk advies gegeven).
Wat vroeger dus massa boodschappen waren worden alsmaar meer gepersonaliseerd.
Concurrerende perspectieven binnen de gezondheidscommunicatie:
2
,Geschiedenis gezondheidscommunicatie
Domein binnen de
communicatiewetenschap dat veel
aanknopingspunten heeft met veel
andere disciplines.
➢ ICA (= International Communication Association) richt de “Therapeutic Communication
Interest Group” op in 1972 – dit wordt later de “Health Communication Division”
➢ Eerste boeken over Health Communication: Kreps & Thornson (1984), Sharf (1984), and
Northouse & Northouse (1985)
➢ Eerste wetenschappelijk tijdschrift, Health Communication, startte in 1989, gevolgd door
The Journal of Health Communication in 1996
● In de psychologie in de jaren 50 werd al gekeken naar de arts-patiënt relatie, hoe ze met
communicatie, personen die moesten afkicken van drugs konden motiveren
● In de jaren 60 in de medische psychologie
● In de jaren 50 in geneeskunde werden de arts-patiënt relaties onderzocht
● In de communicatiewetenschappen zelf
⇨ Er werd al wel wat onderzocht, maar discipline gezondheidscommunicatie, maar zelf pas
ontwikkeld in de jaren 70/80
Overzicht van onderzoeksdomeinen binnen de gezondheids-
communicatie
Analyse van artikels in Journal of Health Communication
⇨ 5 onderzoeksdomeinen binnen gezondheidscommunicatie
1. Massamedia campagnes/sensibiliseringscampagnes
⇨ vb. Vlaams Instituut Gezond Leven doet aan gezondheidspromotie; is hét expertisecentrum
dat de gezondheid in Vlaanderen wil promoten (bv. de voedingsdriehoek)
⇨ vb. vaccinatie campagnes, campagnes rond smartphone achter het stuur en ongevallen
met dodelijke slachtoffers; fear appeal gebruikt om mensen te motiveren
3
, 2. Gezondheidsissues in de media
⇨ vb. artikel in De Standaard over ongezond eten
⇨ vb. entertainment education (gezondheidsissues in soaps (massamedia) laten voorkomen
zoals transgender in Thuis om de kijker iets bij te leren; is een veel aangeraden strategie
omdat het vaak moeilijk is om bepaalde groepen te bereiken met
gezondheidsboodschappen, met name jongeren of lager opgeleiden en dat ze dit soort
boodschappen ook makkelijker gaan aanvaarden en minder weerstand gaan bieden; bv.
verhaallijn waar een personage aan spoorlopen deed)
⇨ vb. dokter bea die seksuele voorlichting geeft aan kinderen
3. Interpersoonlijke communicatie in verschillende gezondheidscontexten
⇨ vb. arts-patiënt relatie (belangrijk om patiënt zeker de voorgeschreven stappen te doen
volgen)
⇨ vb. interprofessionele communicatie in de gezondheidssector (interdisciplinair team van
artsen met verschillende specialisaties moeten ook met elkaar kunnen communiceren)
4. Risicocommunicatie = communicatie vooraf aan een bepaalde ramp of ziektegolf zodat
mensen weten wat ze moeten doen
⇨ crisiscommunicatie = communicatie tijdens en na bepaalde ramp of ziektegolf
5. Nieuwe technologieën voor gezondheidscommunicatie
⇨ vb. doktersafspraak maken via website; ook dokters gebruiken nu websites, nieuwe
technologieën om bv. afspraken in te plannen. Maar mensen gaan online ook steun zoeken
bij elkaar. Mensen die een kankerdiagnose hebben gekregen gaan vaak steun/info zoeken bij
lotgenoten via bepaalde fora zoals Vlaamse Liga tegen kanker.
⇨ vb. serious games zin ook een interessante manier om zowel te entertainen als te leren
⇨ vb. chatbots als gezondheidsassistenten
4
