Recht en ethiek 2.1 Leerstof
Week 1 Voorbehouden handelingen
Voorbehouden handelingen In een noodsituatie mag
Voorbehouden handeling: Handelingen voorbehouden aan professionals. iedereen een voorbehouden
handeling toepassen, zonder
Wet BIG: Uitgangspunt is dat het in beginsel iedereen vrijstaat handelingen op professional (bijvoorbeeld
het gebied van de individuele gezondheidszorg te verrichten. Dit geldt echter handelen met een AED).
niet voor de zogenaamde voorbehouden handelingen.
Voorbehouden handelingen:
- Het verrichten van heelkundige handelingen.
- Het verrichten van verloskundige handelingen.
- Het verrichten van endoscopieën.
- Het verrichten van katheterisaties.
- Het geven van injecties.
- Het verrichten van puncties.
- Het brengen onder narcose.
- Het verrichten van handelingen op het gebied van de individuele gezondheidszorg waarbij
gebruik wordt gemaakt van radioactieve stoffen of toestellen die ioniserende stralen
uitzenden.
- Het verrichten van electieve cardioversie (wanneer het hart stil staat).
- Het toepassen van defibrillatie (hartmassage bij onregelmatig ritme).
- Het toepassen van elektroconvulsieve therapie.
- Steenvergruizing voor geneeskundige doeleinden.
- Het verrichten van handelingen ten aanzien van menselijke geslachtscellen en embryo’s
gericht op het anders dan op natuurlijke wijze tot stand brengen van een zwangerschap.
- Het voorschrijven van UR-geneesmiddelen (uitsluitend op recept), bevoegd:
o De artsen.
o De tandartsen.
o De verloskundigen.
o De verpleegkundigen (die behoren tot een ter bevordering van een goede
uitoefening van de individuele gezondheidszorg bij ministeriële regeling aan te
wijzen categorie).
o De verpleegkundig specialisten.
o De physician assistants.
Zelfstandige bevoegdheid
Zelfstandig bevoegd: De bevoegdheid om de handeling te indiceren (tot die handeling te besluiten)
en de handeling uit te voeren.
- Arts (alle handelingen).
- Tandartsen (alle heelkundige handelingen, injecties geven, narcotiseren en gebruiken van
radioactieve stoffen en ioniserende stralingstoestellen binnen het gebied van
tandheelkunde).
- Verloskundige (heel- en verloskundige handelingen, katheteriseren, verrichten van puncties
en injecties geven binnen deskundigheidsgebied).
, - Verpleegkundige specialisten en physician assistants (heelkundige handelingen, verrichten
van katheterisaties, injecties geven, verrichten van puncties, verrichten van electieve
cardioversie, endoscopieën, defibrillatie en voorschrijven UR-geneesmiddelen binnen
deskundigheidsgebied).
- Verpleegkundige (kunnen bevoegd verklaard worden om bepaalde UR-geneesmiddelen voor
te schrijven)
- Klinische technologen (verrichten van heelkundige handelingen, endoscopieën,
katheterisaties, injecties geven, puncties, electieve cardioversie, defibrillatie, handelingen
waarbij gebruik wordt gemaakt van radioactieve stoffen).
Bekwaamheid Onbekwaam = onbevoegd
Bekwaam: Het beschikken over kennis en vaardigheid.
Kennis over de handeling, de technieken, het doel, de anatomie, de risico’s (contra-indicaties), voor-
en nazorg en eventuele complicaties. Vaardigheid met betrekking tot de uitvoering van de handeling
en bijkomende activiteiten (beslissen, interpreteren, communiceren etc.).
Wanneer is de opdrachtnemer niet verplicht een opdracht aan te nemen:
- Opdracht is in strijd met de wet.
- Indien hij naar objectieve maatstaven niet kan worden beschouwd als bekwaam tot het
verrichten van die handeling.
- Indien de opdrachtnemer gewetensbezwaren ten aanzien van een bepaalde handeling heeft.
Opdracht gebonden bevoegdheid De bevoegdheid tot het
Voorbehouden handelingen mogen door niet-zelfstandige bevoegden worden uitvoeren van de
verricht als: voorbehouden handeling
ontstaat door de
- Opdracht komt van een zelfstandig bevoegde. opdracht.
- De opdrachtnemer dient bekwaam te zijn.
- De opdrachtnemer dient te handelen overeenkomstig de aanwijzingen van Bevoegdheid om in opdracht
de opdrachtgever. voorbehouden handelingen
Voorwaarden voor het geven van een opdracht door de opdrachtgever: te verrichten kent 2 vormen:
- Er worden aanwijzingen gegeven omtrent het verrichten van de handeling. - Opdrachtnemer is
- De mogelijkheid van toezicht en tussenkomst door de opdrachtgever feitelijk bekwaam om de
voldoende is verzekerd. gevraagde handeling te
- De opdrachtgever mag redelijkerwijs aannemen dat degene aan wie de verrichten.
opdracht wordt gegeven beschikt over de bekwaamheid die vereist is voor - Opdrachtnemer heeft
het behoorlijk verrichten van de handeling. erkende deskundigheid
ter zake.
Functionele zelfstandigheid
Functionele zelfstandigheid: Zonder toezicht door de opdrachtgever en zonder diens tussenkomst.
- Geven van een subcutane, intramusculaire of intraveneuze injectie.
- Verrichten van een katheterisatie van de blaas bij volwassenen alsmede het inbrengen van een
maagsonde of een infuus.
- Verrichten van een venapunctie en van een hielprik bij neonaten.
, Richtlijnen verrichten voorbehouden handeling:
Geven van opdracht:
- Arts geeft opdracht voor het uitvoeren van een voorbehouden handeling.
- Arts geeft opdracht alleen aan die personen die de handeling ook mogen verrichten.
- Arts geeft opdracht schriftelijk in heldere, leesbare bewoordingen, parafeert deze en draagt er
zorg voor dat degene tot wie de opdracht zich richt van de opdracht op de hoogte is.
- Bij een telefonische opdracht volgt de arts de volgende procedure:
o Vraagt de verpleegkundige de opdracht, nadat deze genoteerd is, in zijn geheel te
herhalen.
o Arts draagt zorg voor dat de opdracht zo snel mogelijk middels een paraaf door een arts
bevestigd wordt.
- Arts draagt zorg voor dat een opdracht de volgende elementen bevat:
o Naam patiënt.
o Aard voorbehouden handeling.
o Frequentie en tijdstip handeling, voor zover dit nodig is.
o Naam en paraaf opdrachtgever.
o Datum en tijd opdracht.
o Eventuele aanwijzingen.
o Eventuele afspraken over terugrapportage van bevindingen.
- Tussen het verstrekken van de opdracht en de uitvoering mag geen onredelijk lang termijn
gelegen zijn.
- De arts vergewist zich, indien dit redelijkerwijs nodig is, van de bekwaamheid van de
verpleegkundige voor de betreffende handeling.
- Arts bepaalt op grond van inhoud opdracht, de complexiteit van de situatie en de bekwaamheid
van de verpleegkundige in hoeverre de mogelijkheid van toezicht en tussenkomst nodig is.
- Arts maakt hierover afspraken met degen die de opdracht aanneemt.
Uitvoeren opdracht:
- Verpleegkundige verricht geen voorbehouden handelingen zonder opdracht van een arts.
- Verpleegkundige voert alleen handelingen uit waarvoor zij bekwaam is.
- Verpleegkundige bepaalt zelf of zij, in de concrete situatie, voor een handeling bekwaam is.
- Degene die een opdracht ontvangt voert die opdracht in beginsel alleen uit als deze de
volgende elementen bevat:
o Naam patiënt.
o Aard voorbehouden handeling.
o Frequentie en tijdstip handeling, voor zover nodig is.
o Naam en paraaf opdrachtgever.
o Datum en tijd opdracht.
- Verpleegkundige weigert onvolledige of onleesbare opdrachten.
- Degene die een telefonisch gegeven opdracht ontvangt, noteert deze opdracht en herhaalt
deze.
- Bij vermoeden van onjuistheid van een opdracht voert de verpleegkundige de opdracht niet uit.
Week 1 Voorbehouden handelingen
Voorbehouden handelingen In een noodsituatie mag
Voorbehouden handeling: Handelingen voorbehouden aan professionals. iedereen een voorbehouden
handeling toepassen, zonder
Wet BIG: Uitgangspunt is dat het in beginsel iedereen vrijstaat handelingen op professional (bijvoorbeeld
het gebied van de individuele gezondheidszorg te verrichten. Dit geldt echter handelen met een AED).
niet voor de zogenaamde voorbehouden handelingen.
Voorbehouden handelingen:
- Het verrichten van heelkundige handelingen.
- Het verrichten van verloskundige handelingen.
- Het verrichten van endoscopieën.
- Het verrichten van katheterisaties.
- Het geven van injecties.
- Het verrichten van puncties.
- Het brengen onder narcose.
- Het verrichten van handelingen op het gebied van de individuele gezondheidszorg waarbij
gebruik wordt gemaakt van radioactieve stoffen of toestellen die ioniserende stralen
uitzenden.
- Het verrichten van electieve cardioversie (wanneer het hart stil staat).
- Het toepassen van defibrillatie (hartmassage bij onregelmatig ritme).
- Het toepassen van elektroconvulsieve therapie.
- Steenvergruizing voor geneeskundige doeleinden.
- Het verrichten van handelingen ten aanzien van menselijke geslachtscellen en embryo’s
gericht op het anders dan op natuurlijke wijze tot stand brengen van een zwangerschap.
- Het voorschrijven van UR-geneesmiddelen (uitsluitend op recept), bevoegd:
o De artsen.
o De tandartsen.
o De verloskundigen.
o De verpleegkundigen (die behoren tot een ter bevordering van een goede
uitoefening van de individuele gezondheidszorg bij ministeriële regeling aan te
wijzen categorie).
o De verpleegkundig specialisten.
o De physician assistants.
Zelfstandige bevoegdheid
Zelfstandig bevoegd: De bevoegdheid om de handeling te indiceren (tot die handeling te besluiten)
en de handeling uit te voeren.
- Arts (alle handelingen).
- Tandartsen (alle heelkundige handelingen, injecties geven, narcotiseren en gebruiken van
radioactieve stoffen en ioniserende stralingstoestellen binnen het gebied van
tandheelkunde).
- Verloskundige (heel- en verloskundige handelingen, katheteriseren, verrichten van puncties
en injecties geven binnen deskundigheidsgebied).
, - Verpleegkundige specialisten en physician assistants (heelkundige handelingen, verrichten
van katheterisaties, injecties geven, verrichten van puncties, verrichten van electieve
cardioversie, endoscopieën, defibrillatie en voorschrijven UR-geneesmiddelen binnen
deskundigheidsgebied).
- Verpleegkundige (kunnen bevoegd verklaard worden om bepaalde UR-geneesmiddelen voor
te schrijven)
- Klinische technologen (verrichten van heelkundige handelingen, endoscopieën,
katheterisaties, injecties geven, puncties, electieve cardioversie, defibrillatie, handelingen
waarbij gebruik wordt gemaakt van radioactieve stoffen).
Bekwaamheid Onbekwaam = onbevoegd
Bekwaam: Het beschikken over kennis en vaardigheid.
Kennis over de handeling, de technieken, het doel, de anatomie, de risico’s (contra-indicaties), voor-
en nazorg en eventuele complicaties. Vaardigheid met betrekking tot de uitvoering van de handeling
en bijkomende activiteiten (beslissen, interpreteren, communiceren etc.).
Wanneer is de opdrachtnemer niet verplicht een opdracht aan te nemen:
- Opdracht is in strijd met de wet.
- Indien hij naar objectieve maatstaven niet kan worden beschouwd als bekwaam tot het
verrichten van die handeling.
- Indien de opdrachtnemer gewetensbezwaren ten aanzien van een bepaalde handeling heeft.
Opdracht gebonden bevoegdheid De bevoegdheid tot het
Voorbehouden handelingen mogen door niet-zelfstandige bevoegden worden uitvoeren van de
verricht als: voorbehouden handeling
ontstaat door de
- Opdracht komt van een zelfstandig bevoegde. opdracht.
- De opdrachtnemer dient bekwaam te zijn.
- De opdrachtnemer dient te handelen overeenkomstig de aanwijzingen van Bevoegdheid om in opdracht
de opdrachtgever. voorbehouden handelingen
Voorwaarden voor het geven van een opdracht door de opdrachtgever: te verrichten kent 2 vormen:
- Er worden aanwijzingen gegeven omtrent het verrichten van de handeling. - Opdrachtnemer is
- De mogelijkheid van toezicht en tussenkomst door de opdrachtgever feitelijk bekwaam om de
voldoende is verzekerd. gevraagde handeling te
- De opdrachtgever mag redelijkerwijs aannemen dat degene aan wie de verrichten.
opdracht wordt gegeven beschikt over de bekwaamheid die vereist is voor - Opdrachtnemer heeft
het behoorlijk verrichten van de handeling. erkende deskundigheid
ter zake.
Functionele zelfstandigheid
Functionele zelfstandigheid: Zonder toezicht door de opdrachtgever en zonder diens tussenkomst.
- Geven van een subcutane, intramusculaire of intraveneuze injectie.
- Verrichten van een katheterisatie van de blaas bij volwassenen alsmede het inbrengen van een
maagsonde of een infuus.
- Verrichten van een venapunctie en van een hielprik bij neonaten.
, Richtlijnen verrichten voorbehouden handeling:
Geven van opdracht:
- Arts geeft opdracht voor het uitvoeren van een voorbehouden handeling.
- Arts geeft opdracht alleen aan die personen die de handeling ook mogen verrichten.
- Arts geeft opdracht schriftelijk in heldere, leesbare bewoordingen, parafeert deze en draagt er
zorg voor dat degene tot wie de opdracht zich richt van de opdracht op de hoogte is.
- Bij een telefonische opdracht volgt de arts de volgende procedure:
o Vraagt de verpleegkundige de opdracht, nadat deze genoteerd is, in zijn geheel te
herhalen.
o Arts draagt zorg voor dat de opdracht zo snel mogelijk middels een paraaf door een arts
bevestigd wordt.
- Arts draagt zorg voor dat een opdracht de volgende elementen bevat:
o Naam patiënt.
o Aard voorbehouden handeling.
o Frequentie en tijdstip handeling, voor zover dit nodig is.
o Naam en paraaf opdrachtgever.
o Datum en tijd opdracht.
o Eventuele aanwijzingen.
o Eventuele afspraken over terugrapportage van bevindingen.
- Tussen het verstrekken van de opdracht en de uitvoering mag geen onredelijk lang termijn
gelegen zijn.
- De arts vergewist zich, indien dit redelijkerwijs nodig is, van de bekwaamheid van de
verpleegkundige voor de betreffende handeling.
- Arts bepaalt op grond van inhoud opdracht, de complexiteit van de situatie en de bekwaamheid
van de verpleegkundige in hoeverre de mogelijkheid van toezicht en tussenkomst nodig is.
- Arts maakt hierover afspraken met degen die de opdracht aanneemt.
Uitvoeren opdracht:
- Verpleegkundige verricht geen voorbehouden handelingen zonder opdracht van een arts.
- Verpleegkundige voert alleen handelingen uit waarvoor zij bekwaam is.
- Verpleegkundige bepaalt zelf of zij, in de concrete situatie, voor een handeling bekwaam is.
- Degene die een opdracht ontvangt voert die opdracht in beginsel alleen uit als deze de
volgende elementen bevat:
o Naam patiënt.
o Aard voorbehouden handeling.
o Frequentie en tijdstip handeling, voor zover nodig is.
o Naam en paraaf opdrachtgever.
o Datum en tijd opdracht.
- Verpleegkundige weigert onvolledige of onleesbare opdrachten.
- Degene die een telefonisch gegeven opdracht ontvangt, noteert deze opdracht en herhaalt
deze.
- Bij vermoeden van onjuistheid van een opdracht voert de verpleegkundige de opdracht niet uit.
