Hoorcollege Dysfagie
Week 1. Herhaling dysfagie uit jaar 1; behandeling bij kauw- en slikstoornissen.
Leerdoelen
- De student is bekend met de Richtlijn Orofaryngeale Dysfagie
- De student beschrijf het onderscheid tussen compensate- en revalidatetechnieken bij de
behandeling van slikstoornissen
- De student beschrijf instrumentele onderzoeken, vragenlijsten en (ernst)schalen van belang bij
diagnostek bij dysfagie
Wat is ook alweer normaal slikken?
htps://www.youtube.com/watchvvaYU7JBa3zogss
Vier verschillende slikfases van het normaal slikken
1. Voorbereidende of pre-orale fase bewust en willekeurig
Zuigen, afappen, kauwen, manipuleren voedsel in de mond, speekselvorming, voorfase eigenlijke
slikken
2. Orale transport fase bewust en willekeurig
Slikinzet, verplaatsen voedsel/vloeistof naar de keelholte
3. Faryngeale fase bewust en onwillekeurig
Actvate slikreee5, afschermen luchtweg door optrekken velum, sluiten stemplooien, buigen
epiglots over luchtpijp tjdens omhoog en naar voren bewegen van de laryn5
4. Oesofageale fase onbewust en onwillekeurig
Peristaltek van de slokdarm zorgt voor de voedselpassage naar de maag
Wat is dysfagie?
Dysfagie kan voorkomen op alle leefijden kan zich op heel verschillende manieren manifesteren.
Algemene defnite van dysfagie:
- moeite om voedsel van de mond naar de maag te verplaatsen
daarbij hoort:
- het geheel van gedrags- (je weet dat je moet eten), sensorische (zintuigen, zoals
zien/horen/proeven)- en motorische (de spieren moeten allemaal goed werken) handelingen ter
voorbereiding op en uitvoering van de slikbeweging
- inclusief cogniteve bewustwording van de eetsituate, visuele herkenning van voedsel en
fysiologische reactes op de geur en aanwezigheid van voedsel (bijv. toename van speeksel)
Belangrijke begrippen
- Premature lekkage: Drank/voedsel loopt weg naar de faryn5 vóór de slikreee5.
- Residu (stase): Achterblijven van voedsel in de mond of de faryn5 na het slikken
- Regurgitatie: Terugstromen van voedsel (ook langs de neus)
- Laryngeale penetratie: Wanneer voedsel in de laryn5 belandt en boven of op de stemplooien blijf
- Laryngeale aspiratie: Voedsel zakt tussen de stemplooien door in de trachea en naar de longen
,Classificaties van slikstoornissen
Be kunt slikstoornissen op verschillende manieren classifceren en indelen:
- Volgens leefijd
o Ontwikkelingsdysfagie: bij zuigelingen/baby’s 0-4 jaar, als het slikken niet op gang komt als
je net geboren bent. aijvoorbeeld bij te vroeg geboren kinderen waardoor het
slikmechanisme niet goed werkt of kinderen die geboren zijn met een bepaalde afwijking
waardoor reee5en overmatg aanwezig zijn of juist helemaal niet aanwezig.
o Verworven dysfagie: mensen die niet meer in ontwikkeling zijn, dus gewoon goed kunnen
slikken. Maar dat er op latere leefijd iets gebeurd (ziekte, ongeluk) waardoor je opeens
niet meer goed kunt slikken
o Presbyfagie: als je niet meer goed kunt slikken door het ouder worden.
- Volgens fase
o Orofaryngeale dysfagie: alle slikstoornissen die symptomen hebben ter hoogte van de
mond en/of de keel. (oro a mond, faryn5 a keel). Kan tjdens de ontwikkeling zijn of door
een bepaalde ziekte. Be kan bijvoorbeeld moeilijk een bolus maken, laryn5 komt niet
omhoog als je slikt of de tong doet niet wat je wilt.
o Oesofageale dysfagie: probleem ter hoogte van de slokdarm, bijv. gestoorde peristaltek of
er zit een obstructe (er zit iets in de weg, zoals een gezwel). Slikken lukt wel, maar het
voedsel kan niet naar de maag passeren.
Vóór je kunt behandelen…
- Intake / anamnese
- Onderzoek ten behoeve van diagnostek
o Slikscreening door verpleegkundige: kijken of iemand wel of niet veilig kan slikken
o Slikonderzoek door logopedist
o Radiologisch slikonderzoek: slikvideo door radioloog / logopedist. Een (röntgenopname)
van het hele slikproces.
htp://www.radiologyassistant.nl/en/440bcan2fbbJJ
o Naso-endoscopisch slikonderzoek (FEES): kno-arts / logopedist. Fle5ibele endoscopische
evaluate van het slikken. Kijk je via het slangetje door de neus, camera hangt boven de
stemplooien. Be krijgt dan iets te eten en je kunt zien of er iets achter blijf of in de luchtpijp
verdwijnt. htps://www.youtube.com/watchvvalneIoovpb2n
Overzicht meetinstrumenten om componenten ICF te onderzoeken
htp://dysfagie.info/
Hier staat per IoF onderdeel welk onderzoek en meetnstrument je kunt gebruiken. Dus als je iets vast wilt
stellen bij het slikken rondom stoornisniveau, dan kun je een signaallijst (vragenlijst van wat er mis gaat)
afnemen, een screening, de instrumentele onderzoeken en de penetrate-aspirateschaal (vaststellen of er
daadwerkelijk sprake is van aspirate in de luchtpijp of zelf daaronder dat het je longen in zakt: penetrate).
SWAL-QOL: vragenlijst waarop iemand zelf kan aanvragen
hoe veel last die ergens van heef.
Dit kan je ook gebruiken op partcipateniveau.
, Hoe zat het met mogelijke kauw- en slikstoornissen?
- Stoornissen mogelijk in
o Pre-orale fase, zuigen, afappen, kauwen, manipuleren van voedsel in de mond,
speekselvorming
o Het slikken zelf: orale, faryngeale of oesofagale dysfagie
- Diverse klachten en problemen, tjdelijk of blijvend (dit kan je achterhalen door de SWAL-QOL of
DHI te gebruiken):
o Partcipateproblemen
o Luchtwegproblemen
o (ziektegerelateerde) ondervoeding
o Dehydrate (krijgt iemand wel genoeg vocht binnenv)
Wat zijn behandelmogelijkheden bij kauw- en slikstoornissen?
b. Volgens IoF…
2. Medisch
3. Niet-medisch: compensate en / of revalidate
Wat doen we eraan?
b. Voldoende voedingsintake
2. Veilig eten en drinken
3. (aij voorkeur) Normaal eten en drinken
Logopedische behandelmogelijkheden per fase
Be hebt verschillende behandelmogelijkheden per fase:
- Acute fase: gericht op veiligheid en snel resultaat.
o oompenseren
- Revalidatiefase: kijken of je dingen kan trainen, veiligheid en je maakt eventueel gebruik van
hulpmiddelen.
o Motorische training
o Slikmanoeuvres: sliktechnieken
o aiofeedback: met elektroden gekoppeld aan een computer, zodat iemand feedback krijgt
op zijn eigen slikbeweging.
- Chronische fase: veel meer gericht op het onderhouden. Als het slikken eenmaal verbeterd is, wil je
dat het blijf zoals het is en het niet achteruit gaat. Veiligheid, eventuele therapieën die kunnen en
hulpmiddelen gebruiken.
o Motorische training
o Slikmanoeuvres: sliktechnieken
o aiofeedback
- Degeneratieve fase: dit is niet perse een fase, maar krijg je mee te maken als iemand een
progressief probleem heef, dus het wordt alleen maar erger. Ook hier veiligheid voor alles. Be bent
veel meer gericht op het behoud van wat er is, zo lang mogelijk. Be probeert zo lang mogelijk te
behouden van wat goed gaat. De follow-up betekent dat je iets afspreekt een na een maand
bijvoorbeeld weer afspreekt en dan kijkt of dat nog steeds goed gaat en anders pas je het weer aan.
Be houdt iemand heel goed in de gaten
o oompensate motorische training
o Slikmanoeuvres
o aiofeedback
In alle fases geef je informate en begeleid je de omgeving!
