SOCIOLOGIE VAN MEDIA EN ICT
Inhoud
Voorbeschouwing .......................................................................................................................... 4
Doel van de cursus ..................................................................................................................... 4
Opbouw van de cursus ............................................................................................................... 4
Hoofdstuk 1: Inleiding ................................................................................................................... 5
Mediasociologie: relatie tussen media en maatschappij ................................................................. 5
Media als vormende kracht ...................................................................................................... 7
Media als afspiegeling ............................................................................................................. 7
Media als representatie: een wisselwerking .............................................................................. 7
Historische relatie tussen mediastudies en sociologie .................................................................... 8
Sociologie van de moderne maatschappij .................................................................................... 8
Recap .......................................................................................................................................11
Hoofdstuk 2: Decompositie van media ...........................................................................................12
Decompositie van media ............................................................................................................12
Media als industrie .................................................................................................................13
Media als inhoud ...................................................................................................................24
Gelijkenissen en verschillen in benaderingswijzen ....................................................................31
Media als technologie ............................................................................................................32
Media als publiek ...................................................................................................................35
Recap .......................................................................................................................................40
Hoofdstuk 3: Traditionele sociologie als inspiratiebron ....................................................................41
Het structure-agency debat .......................................................................................................41
Giddens: Structuration Theory ................................................................................................42
Bourdieu: Field Theory ...........................................................................................................47
Conclusie ..................................................................................................................................54
Hoofdstuk 4: Mediatisering als mediasociologisch perspectief ..........................................................55
Mediatisering als centraal concept ..............................................................................................55
Mediatisering: kwantitatieve en kwalitatieve benadering...........................................................55
Mediatisering: intergratieve benadering...................................................................................55
Hjarvard ...................................................................................................................................56
Mediatisering: Het institutionaliseringsperspectief ....................................................................56
Mediatisering als omvattend proces ........................................................................................56
Belang van media logica.........................................................................................................58
Vormen en impact van mediatisering ......................................................................................59
Hepp ........................................................................................................................................61
Mediatisering: Het sociaal-constructivistisch perspectief ...........................................................61
1
, Mediatisering volgens Hepp ....................................................................................................63
Conclusie ..................................................................................................................................64
Hoofdstuk 6: Media en identiteit ....................................................................................................65
Mead en symbolisch interactionisme ...........................................................................................65
Goffmans dramaturgische metafoor ...........................................................................................67
Anthony Gibbens en zijn self-identity concept .............................................................................68
Foucaults technologies of the self ..............................................................................................69
Media als socialiseringsagenten ..................................................................................................71
Media als identiteitsattributen ....................................................................................................73
Media als performatieve ruimten ................................................................................................75
Hoofdstuk 7: Media, politiek en democratie ....................................................................................78
Introductie................................................................................................................................78
Mediatisering van politiek ..........................................................................................................80
De rol van de media in het bepalen van de agenda ..................................................................82
Het herstructureren van politieke communicatie ......................................................................83
Gepersonaliseerde politiek en conversatie ...............................................................................83
Vermenging van politiek en populaire cultuur ..........................................................................84
Nieuwe politieke actoren en commentatoren ...........................................................................86
Habermas’ publieke sfeer ..........................................................................................................87
Burgerschap, media en engagement ..........................................................................................91
Introductie ............................................................................................................................91
Klassieke vormen ...................................................................................................................94
De online belofte ...................................................................................................................96
Bennett & Segerberg: connective action ..................................................................................99
Case: De Arabische Lente (zelfstudie) ................................................................................... 104
Hoofdstuk 8: Media en generaties ............................................................................................... 108
Generaties .............................................................................................................................. 108
Generatie: sociologie, mediasociologie .................................................................................. 109
Generaties (actua) ............................................................................................................... 112
Sociologie van de kindertijd ..................................................................................................... 113
Sociologie van de jeugd ........................................................................................................... 114
Livingstones bedroom culture ............................................................................................... 116
Van bedroom culture naar mediatisering van het onderwijs .................................................... 117
Sociologie van de oudere leeftijd .............................................................................................. 118
Conclusie ................................................................................................................................ 120
Hoofdstuk 9: Media en sociale relaties ......................................................................................... 121
Turkle: Alone Together ............................................................................................................ 122
Alone Together ....................................................................................................................... 123
The Robotic Moment: In Solitude, New Intimacies ................................................................. 123
2
, Networked: In Intimacy, New Solitudes................................................................................. 125
Rainie & Wellman: Networked.................................................................................................. 126
Sociale netwerkrevolutie ...................................................................................................... 127
Internetrevolutie .................................................................................................................. 128
Mobiele revolutie ................................................................................................................. 129
Conclusie: impact op sociale relaties ?................................................................................... 130
Mediatisering van romantiek en dating ..................................................................................... 131
Romantiek als sociaal construct ............................................................................................ 131
Mediatisering van romantiek ................................................................................................. 133
Algoritmes & romantiek ........................................................................................................ 135
Conclusie ................................................................................................................................ 136
Hoofdstuk 10: Media en gender................................................................................................... 137
Theoretische perspectieven ..................................................................................................... 137
Theoretische perspectieven: gevolgen van feminisme ............................................................ 137
The Male Gaze – Laura Mulvey ............................................................................................. 141
Queer Theory – Judith Bulter ................................................................................................ 142
Gender en representatie .......................................................................................................... 143
Representatie van gender in reclame .................................................................................... 144
Gender en media-industrie....................................................................................................... 146
Conclusie ................................................................................................................................ 148
Hoofdstuk 11: Media en Etniciteit ................................................................................................ 149
Perspectieven op etniciteit ....................................................................................................... 149
Etniciteit en representatie ........................................................................................................ 150
Kwantiteit: misrepresentatie in aantal ................................................................................... 150
Kwaliteit: misrepresentatie in afbeelding ............................................................................... 151
Strategieën tegen misrepresentatie .......................................................................................... 152
Conclusie ................................................................................................................................ 154
Examen ..................................................................................................................................... 155
3
,Voorbeschouwing
Kleurcodes:
- Rood: belangrijke concepten
▪ Cursief in de SV
- Oranje/geel: belangrijke concepten
- Blauw: auteurs (maar focus op lijstje in de reader)
Doel van de cursus
- Mosterd halen in sociologie: studie van maatschappij
- Beschouwen positie van (massa)media in de samenleving
- Mediasociologie als subdiscipline binnen communicatiewetenschappen
- Wederkerige wisselwerking tussen media en maatschappij: over hoe de maatschappij de
media-inhouden bepaalt en hoe de media de maatschappij beïnvloedt.
Mediasociologie: “De studie van de relatie tussen media en maatschappij”
Opbouw van de cursus
Cursus uit twee delen:
- Hoofdstuk 1-4: Basistheorie
- Hoofdstuk 5-11: Specifieke cases
▪ H5 (informatiemaatschappij) valt weg
4
,Hoofdstuk 1: Inleiding
Mediasociologie: relatie tussen media en maatschappij
1e manier om mediasociologie samen te vatten: het individu
- Het start bij het individu
- Sociologie:
▪ We leven niet alleen
▪ We leven niet naast elkaar, maar met elkaar.
▪ Het leven van de mens
▪ Ruimer geheel waarbinnen mensen samenleven
▪ Sociale relaties en instituties: mensen leven samen binnen instituties (gezin, geloof,…)
• Media = een sociale institutie die een invloed zal hebben op andere instituties
(interacties)
▪ Instituties die interageren met de media
▪ Sociale structuur
- En dus die wisselwerking/die relaties tussen mensen, ingebed in sociale structuren, en de
media (wat ook een sociaal instituut is) vormt de kern van dit vak.
- Sociale structuur
= het georganiseerde, onderliggende patroon van sociale relaties en sociale instituties die de
samenleving vormen
▪ Welke rol media speelt in die sociale structuur?
- Sociale institutie
= door de samenleving ontworpen en opgelegde handelingspatronen
▪ VB: gezin, onderwijs, religie, economie, politiek, media, ...
▪ Ordenen de samenleving door het vervullen essentiële functies
▪ VB: voortplanting, opvoeding, socialisatie, zingeving, sociale controle,…
▪ Structure/agency: dan hebben we het over één of meerdere van deze instituties
▪ Evoluties staan centraal
- Sociale categorie
= mensen die bepaalde kenmerken delen
▪ VB: geslacht, leeftijd, geloof, beroep, …
➔ Categorie < institutie < structuur
5
,2e manier: de samenleving
➔ Van het individu naar de samenleving
Mediapsychologische benadering – het individu
- Wat trekt een individu aan in apps? Psychologische motieven?
- Wat is de psycho-sociale impact van apps (bv. beleving van relatievorming)?
- …
Mediasociologische benadering – plaats binnen samenleving
- Waar komt het fenomeen vandaan? Voorlopers?
- Welke sociale groepen maken er gebruik (geen) van en waarom?
- Wat is impact op het sociale construct ‘dating’, ‘relatie’?
- …
Samenleving staat cruciaal in mediasociologie
- Leven in samenleving
- Samenlevingen evolueren
- Samenlevingen verschillen
- Niettemin eigen biografie
Doordat we de samenleving centraal zetten, onderscheiden wij ons in mediasociologie van
psychologische benaderingen (VB: mediapsychologie).
- Psychologie: bestuderen van individuele mentale processen.
- Sociologie: studie sociale processen in de samenleving
▪ Overstijgt het puur individuele en bestudeert complexe processen in de samenleving.
▪ Mediasociologie spitst zich toe op het subveld waarin één proces centraal staat: de
relatie tussen media en de samenleving. Hoe conceptualiseren we die relatie?
Mediasociologie: “De studie van de relatie tussen media en maatschappij”
Begrijpen rol media in de samenleving:
1. Media als vormende kracht
2. Media als afspiegeling
3. Media als representatie
➔ 3 grote theorieën/concepten rond media en maatschappij
6
,Media als vormende kracht
- Media hebben impact op vorm en richting van verandering in de samenleving
- Media bepaalt wat er gebeurt in onze samenleving
- Filter bubbles, echo chambers
- Media-inhouden bepalen hoe de samenleving evolueert.
▪ VB: geweld in de media → maatschappij wordt gewelddadig
▪ VB: geweld in de samenleving, beelden van seksualiteit, politieke denkbeelden
(polarisering),…
Media als afspiegeling
- Media vormen doorgeefluik van wat in samenleving ‘leeft’
▪ Meer geweld in de samenleving → de media rapporteert daarover
▪ VB: geweld in de samenleving, beelden van seksualiteit, politieke denkbeelden
(polarisering),
Media als representatie: een wisselwerking
- Inhoud van media niet uit de lucht gegrepen
▪ Zowel in fictie als in non-fictie een grond van waarheid → het gaat over wat er leeft
binnen de samenleving
- Evenmin resultaat van neutraal proces: actieve selectie en constructie
▪ Selectie, framing, constructie: niet alles uit de realiteit komt in de media
- Media-inhouden hebben (soms) een impact op individuen en de samenleving
- Evenmin een passieve rol voor individuen en de samenleving
Illustratie: American Sniper
Reviews:
Paul Rieckhoff – CEO/oprichter ‘Iraq and Afghanistan Veterans of America’ (Variety, 16/1/2015):
- ‘I’ve seen just about every film about the Iraq War ever made. I’ve produced and associate
produced a few. I even appeared in one (for about a millisecond). And without a doubt,
“American Sniper” is the single best work of film about the Iraq War ever made.
- Now, it’s not the most complex film. Not the deepest film. Not even the most provocative. But
in terms of storytelling, action, emotion, production and performance, attention to detail and
especially the frighteningly accurate soundscape, there’s been nothing else close that’s been
made since my platoon entered the war in Iraq in 2003. It’s a cinematic bull’s-eye.’
7
, → Realistische weergave, weerspiegeling van de realiteit
→ Trouw aan de waarheid
Noam Chomsky – Professor MIT en opiniemaker (De Morgen, 9/2/2015)
- Dat het Amerikaanse volk - en ook de rest van de wereld - de harde manier van
oorlogsvoering stilzwijgend toestaat, heeft volgens Chomsky veel te maken met de manier
waarop de overheid die aanpak constant in een positief daglicht plaatst. 'American Sniper' zou
daar het zoveelste voorbeeld van zijn. "We kunnen de moord op de Iraakse vrouw niet eens
meer afdoen als een onderdeel van de verknipte geest van een psychopatische moordenaar,
ook wij zijn er even schuldig aan." Iedereen die de brute aanpak van de overheid tolereert,
door die in stilte te gedogen, draagt volgens hem dan ook evenveel verantwoordelijkheid.
- Want, zo zegt hij , "het is precies die mentaliteit van stilzwijgen die het het voor de
Amerikaanse overheid zo makkelijk maakt, de meest onmenselijke vorm van
terrorismebestrijding uit de moderne geschiedenis door te voeren: Obama's wereldwijde
moordcampage en de dronecampagne die er officieel op gericht is, mensen te doden die
ervan verdacht worden ons op een dag misschien kwaad te kunnen doen."
→ Media als vormende kracht
→ Aanpak in Irak wordt in een positief daglicht gebracht door de films etc.
→ Stilzwijgen: het was allemaal niet zo makkelijk → zie je niet in de fictie
Historische relatie tussen mediastudies en sociologie
- Dus... Mediasociologie als bestuderen van media binnen sociale
structuur, i.e. wisselwerking met andere sociale instituties
- Origine?
▪ Sociologie mee aan de wieg van
communicatiewetenschappen
• Wieg: sociologie vormde in eerste instantie de
basis voor de studie van de pers en
propaganda ten tijde van het interbellum. Maar
daarna evolueerde comm.wetenschappen
steeds meer naar media-effectenstudies.
▪ Evolutie naar sociale psychologie: effect op individu
▪ Verzelfstandiging van communicatiewetenschappen
▪ Sociologie als permanente bron van inspiratie voor
comm.wetenschappen
▪ Mediasociologie als zelfstandig ontwikkelende sub-discipline
Sociologie van de moderne maatschappij
- Sociologie gevoed door besef historische evolutie van samenlevingen
- Voortdurende, niet-lineaire sociale verandering – sociale/sociologische processen
8
, - Samenleving zijn niet statisch (zeker de sociale instituties), ze zijn steeds in evolutie
- Maatschappij (hier in de cursus) = de moderne maatschappij → moderniteit
- Feodaliteit: religie is belangrijk
- Secularisering & rationalisering: wetenschap wordt belangrijk
- Zitten we niet al in de post-moderniteit?
- Moderniteitsconcept: industrialisering heeft ook een negatieve impact op het klimaat, natuur,
samenleving
- Daarom moeten we naar een post-moderne samenleving gaan
Postmodernisme: het afstappen en kritisch kijken naar de (sociologische) metaprocessen
Illustratie: klimaatdebat
- Techno-optimisten (cf. modernisme) vs. eco-pessimisten (cf. postmodernisme)
Processen die ervoor hebben gezorgd dat we van een feodale samenleving zijn geëvolueerd tot een
moderne samenleving.
Industrialisering
- Begin 18de eeuw in Groot-Brittannië en West-Europa
- Fundamentele technologische ontwikkelingen
▪ Technologisch ontwikkelingen: het ontginnen van fossiele brandstoffen, staalproductie
en -bewerking, en de ontwikkeling van stoomturbines.
- Impact op talloze aspecten van het dagelijkse leven
▪ Impact: grootschalige verhuizing van landelijk naar verstedelijkt gebied, de
organisatie van arbeid in fabrieken, en het uitdiepen van fundamentele
klassenverschillen.
▪ Verstedelijking
9
, ▪ Menselijke arbeid wordt vervangen door machines
▪ Moderniteit: dit is een positieve vooruitgang
- Welvaart?
▪ = postmoderne opvatting
Urbanisering
- Hand in hand met industrialisering, verstedelijking, bevolkingsgroei
- Van hechte, rurale gemeenschappen naar stedelijke associatie
- Impact op instituties: gezin, sociale samenleving
- Individualisering, ontheemding?
▪ Geëvolueerd tot een individualisering of ontheemding?
▪ = postmoderne opvatting
Bureaucratisering
- Hiërarchische organisatie op basis van formele en gestandaardiseerde regels, procedures en
aanspreekpunten
▪ Regels zonder uitzonderingen.
▪ Bureaucratie is nodig om de chaos en anarchie te vermijden.
▪ Komt de innovatie ten goede
- Verbonden met complexiteit van moderne samenlevingen: efficiëntie
- Onpersoonlijk?
▪ Rollensamenleving
▪ Geen uitzonderingen voor “speciale” gevallen
Kapitalisme
- Wijze van economische organisatie: winstmaximalisatie en groei
▪ Winstmaximalisatie binnen de vrije markt
▪ Dit zorgt voor groei
- Verschillende visies: van uitbuiting en ongelijkheid (Marx) tot zelfontplooiing en innovatie
(Weber)
▪ Marx: kapitalistische klasse tegenover de arbeidsklasse die al het geld en macht
hebben → systeem van uitbuiting
• Negatief
▪ Weber: systeem van groei
• Er is competitie: deze zorgt voor groei en innovatie
• Positief
Consumentisme
- Verlangen naar consumptie als motor van het hedendaagse kapitalisme
▪ Gevolg van kapitalisme
▪ Kapitalisme groeit uit het consumentisme
- Van beperkte elite tot een zo breed mogelijk consumentenpubliek
▪ Massapubliek voor verschillende producten
▪ Groot publiek
- Persoonlijke voldoening en ondersteuning kapitalisme/groei
▪ Door te consumeren zorg je voor persoonlijke voldoening → eigen identiteit creëren
- Economische uitbuiting en ecologische schade?
▪ Economische uitbuiting: voorbeeld Bangladesh
▪ Ecologische schade: milieu, economische en menselijke schade
• Recyclage!
10
Inhoud
Voorbeschouwing .......................................................................................................................... 4
Doel van de cursus ..................................................................................................................... 4
Opbouw van de cursus ............................................................................................................... 4
Hoofdstuk 1: Inleiding ................................................................................................................... 5
Mediasociologie: relatie tussen media en maatschappij ................................................................. 5
Media als vormende kracht ...................................................................................................... 7
Media als afspiegeling ............................................................................................................. 7
Media als representatie: een wisselwerking .............................................................................. 7
Historische relatie tussen mediastudies en sociologie .................................................................... 8
Sociologie van de moderne maatschappij .................................................................................... 8
Recap .......................................................................................................................................11
Hoofdstuk 2: Decompositie van media ...........................................................................................12
Decompositie van media ............................................................................................................12
Media als industrie .................................................................................................................13
Media als inhoud ...................................................................................................................24
Gelijkenissen en verschillen in benaderingswijzen ....................................................................31
Media als technologie ............................................................................................................32
Media als publiek ...................................................................................................................35
Recap .......................................................................................................................................40
Hoofdstuk 3: Traditionele sociologie als inspiratiebron ....................................................................41
Het structure-agency debat .......................................................................................................41
Giddens: Structuration Theory ................................................................................................42
Bourdieu: Field Theory ...........................................................................................................47
Conclusie ..................................................................................................................................54
Hoofdstuk 4: Mediatisering als mediasociologisch perspectief ..........................................................55
Mediatisering als centraal concept ..............................................................................................55
Mediatisering: kwantitatieve en kwalitatieve benadering...........................................................55
Mediatisering: intergratieve benadering...................................................................................55
Hjarvard ...................................................................................................................................56
Mediatisering: Het institutionaliseringsperspectief ....................................................................56
Mediatisering als omvattend proces ........................................................................................56
Belang van media logica.........................................................................................................58
Vormen en impact van mediatisering ......................................................................................59
Hepp ........................................................................................................................................61
Mediatisering: Het sociaal-constructivistisch perspectief ...........................................................61
1
, Mediatisering volgens Hepp ....................................................................................................63
Conclusie ..................................................................................................................................64
Hoofdstuk 6: Media en identiteit ....................................................................................................65
Mead en symbolisch interactionisme ...........................................................................................65
Goffmans dramaturgische metafoor ...........................................................................................67
Anthony Gibbens en zijn self-identity concept .............................................................................68
Foucaults technologies of the self ..............................................................................................69
Media als socialiseringsagenten ..................................................................................................71
Media als identiteitsattributen ....................................................................................................73
Media als performatieve ruimten ................................................................................................75
Hoofdstuk 7: Media, politiek en democratie ....................................................................................78
Introductie................................................................................................................................78
Mediatisering van politiek ..........................................................................................................80
De rol van de media in het bepalen van de agenda ..................................................................82
Het herstructureren van politieke communicatie ......................................................................83
Gepersonaliseerde politiek en conversatie ...............................................................................83
Vermenging van politiek en populaire cultuur ..........................................................................84
Nieuwe politieke actoren en commentatoren ...........................................................................86
Habermas’ publieke sfeer ..........................................................................................................87
Burgerschap, media en engagement ..........................................................................................91
Introductie ............................................................................................................................91
Klassieke vormen ...................................................................................................................94
De online belofte ...................................................................................................................96
Bennett & Segerberg: connective action ..................................................................................99
Case: De Arabische Lente (zelfstudie) ................................................................................... 104
Hoofdstuk 8: Media en generaties ............................................................................................... 108
Generaties .............................................................................................................................. 108
Generatie: sociologie, mediasociologie .................................................................................. 109
Generaties (actua) ............................................................................................................... 112
Sociologie van de kindertijd ..................................................................................................... 113
Sociologie van de jeugd ........................................................................................................... 114
Livingstones bedroom culture ............................................................................................... 116
Van bedroom culture naar mediatisering van het onderwijs .................................................... 117
Sociologie van de oudere leeftijd .............................................................................................. 118
Conclusie ................................................................................................................................ 120
Hoofdstuk 9: Media en sociale relaties ......................................................................................... 121
Turkle: Alone Together ............................................................................................................ 122
Alone Together ....................................................................................................................... 123
The Robotic Moment: In Solitude, New Intimacies ................................................................. 123
2
, Networked: In Intimacy, New Solitudes................................................................................. 125
Rainie & Wellman: Networked.................................................................................................. 126
Sociale netwerkrevolutie ...................................................................................................... 127
Internetrevolutie .................................................................................................................. 128
Mobiele revolutie ................................................................................................................. 129
Conclusie: impact op sociale relaties ?................................................................................... 130
Mediatisering van romantiek en dating ..................................................................................... 131
Romantiek als sociaal construct ............................................................................................ 131
Mediatisering van romantiek ................................................................................................. 133
Algoritmes & romantiek ........................................................................................................ 135
Conclusie ................................................................................................................................ 136
Hoofdstuk 10: Media en gender................................................................................................... 137
Theoretische perspectieven ..................................................................................................... 137
Theoretische perspectieven: gevolgen van feminisme ............................................................ 137
The Male Gaze – Laura Mulvey ............................................................................................. 141
Queer Theory – Judith Bulter ................................................................................................ 142
Gender en representatie .......................................................................................................... 143
Representatie van gender in reclame .................................................................................... 144
Gender en media-industrie....................................................................................................... 146
Conclusie ................................................................................................................................ 148
Hoofdstuk 11: Media en Etniciteit ................................................................................................ 149
Perspectieven op etniciteit ....................................................................................................... 149
Etniciteit en representatie ........................................................................................................ 150
Kwantiteit: misrepresentatie in aantal ................................................................................... 150
Kwaliteit: misrepresentatie in afbeelding ............................................................................... 151
Strategieën tegen misrepresentatie .......................................................................................... 152
Conclusie ................................................................................................................................ 154
Examen ..................................................................................................................................... 155
3
,Voorbeschouwing
Kleurcodes:
- Rood: belangrijke concepten
▪ Cursief in de SV
- Oranje/geel: belangrijke concepten
- Blauw: auteurs (maar focus op lijstje in de reader)
Doel van de cursus
- Mosterd halen in sociologie: studie van maatschappij
- Beschouwen positie van (massa)media in de samenleving
- Mediasociologie als subdiscipline binnen communicatiewetenschappen
- Wederkerige wisselwerking tussen media en maatschappij: over hoe de maatschappij de
media-inhouden bepaalt en hoe de media de maatschappij beïnvloedt.
Mediasociologie: “De studie van de relatie tussen media en maatschappij”
Opbouw van de cursus
Cursus uit twee delen:
- Hoofdstuk 1-4: Basistheorie
- Hoofdstuk 5-11: Specifieke cases
▪ H5 (informatiemaatschappij) valt weg
4
,Hoofdstuk 1: Inleiding
Mediasociologie: relatie tussen media en maatschappij
1e manier om mediasociologie samen te vatten: het individu
- Het start bij het individu
- Sociologie:
▪ We leven niet alleen
▪ We leven niet naast elkaar, maar met elkaar.
▪ Het leven van de mens
▪ Ruimer geheel waarbinnen mensen samenleven
▪ Sociale relaties en instituties: mensen leven samen binnen instituties (gezin, geloof,…)
• Media = een sociale institutie die een invloed zal hebben op andere instituties
(interacties)
▪ Instituties die interageren met de media
▪ Sociale structuur
- En dus die wisselwerking/die relaties tussen mensen, ingebed in sociale structuren, en de
media (wat ook een sociaal instituut is) vormt de kern van dit vak.
- Sociale structuur
= het georganiseerde, onderliggende patroon van sociale relaties en sociale instituties die de
samenleving vormen
▪ Welke rol media speelt in die sociale structuur?
- Sociale institutie
= door de samenleving ontworpen en opgelegde handelingspatronen
▪ VB: gezin, onderwijs, religie, economie, politiek, media, ...
▪ Ordenen de samenleving door het vervullen essentiële functies
▪ VB: voortplanting, opvoeding, socialisatie, zingeving, sociale controle,…
▪ Structure/agency: dan hebben we het over één of meerdere van deze instituties
▪ Evoluties staan centraal
- Sociale categorie
= mensen die bepaalde kenmerken delen
▪ VB: geslacht, leeftijd, geloof, beroep, …
➔ Categorie < institutie < structuur
5
,2e manier: de samenleving
➔ Van het individu naar de samenleving
Mediapsychologische benadering – het individu
- Wat trekt een individu aan in apps? Psychologische motieven?
- Wat is de psycho-sociale impact van apps (bv. beleving van relatievorming)?
- …
Mediasociologische benadering – plaats binnen samenleving
- Waar komt het fenomeen vandaan? Voorlopers?
- Welke sociale groepen maken er gebruik (geen) van en waarom?
- Wat is impact op het sociale construct ‘dating’, ‘relatie’?
- …
Samenleving staat cruciaal in mediasociologie
- Leven in samenleving
- Samenlevingen evolueren
- Samenlevingen verschillen
- Niettemin eigen biografie
Doordat we de samenleving centraal zetten, onderscheiden wij ons in mediasociologie van
psychologische benaderingen (VB: mediapsychologie).
- Psychologie: bestuderen van individuele mentale processen.
- Sociologie: studie sociale processen in de samenleving
▪ Overstijgt het puur individuele en bestudeert complexe processen in de samenleving.
▪ Mediasociologie spitst zich toe op het subveld waarin één proces centraal staat: de
relatie tussen media en de samenleving. Hoe conceptualiseren we die relatie?
Mediasociologie: “De studie van de relatie tussen media en maatschappij”
Begrijpen rol media in de samenleving:
1. Media als vormende kracht
2. Media als afspiegeling
3. Media als representatie
➔ 3 grote theorieën/concepten rond media en maatschappij
6
,Media als vormende kracht
- Media hebben impact op vorm en richting van verandering in de samenleving
- Media bepaalt wat er gebeurt in onze samenleving
- Filter bubbles, echo chambers
- Media-inhouden bepalen hoe de samenleving evolueert.
▪ VB: geweld in de media → maatschappij wordt gewelddadig
▪ VB: geweld in de samenleving, beelden van seksualiteit, politieke denkbeelden
(polarisering),…
Media als afspiegeling
- Media vormen doorgeefluik van wat in samenleving ‘leeft’
▪ Meer geweld in de samenleving → de media rapporteert daarover
▪ VB: geweld in de samenleving, beelden van seksualiteit, politieke denkbeelden
(polarisering),
Media als representatie: een wisselwerking
- Inhoud van media niet uit de lucht gegrepen
▪ Zowel in fictie als in non-fictie een grond van waarheid → het gaat over wat er leeft
binnen de samenleving
- Evenmin resultaat van neutraal proces: actieve selectie en constructie
▪ Selectie, framing, constructie: niet alles uit de realiteit komt in de media
- Media-inhouden hebben (soms) een impact op individuen en de samenleving
- Evenmin een passieve rol voor individuen en de samenleving
Illustratie: American Sniper
Reviews:
Paul Rieckhoff – CEO/oprichter ‘Iraq and Afghanistan Veterans of America’ (Variety, 16/1/2015):
- ‘I’ve seen just about every film about the Iraq War ever made. I’ve produced and associate
produced a few. I even appeared in one (for about a millisecond). And without a doubt,
“American Sniper” is the single best work of film about the Iraq War ever made.
- Now, it’s not the most complex film. Not the deepest film. Not even the most provocative. But
in terms of storytelling, action, emotion, production and performance, attention to detail and
especially the frighteningly accurate soundscape, there’s been nothing else close that’s been
made since my platoon entered the war in Iraq in 2003. It’s a cinematic bull’s-eye.’
7
, → Realistische weergave, weerspiegeling van de realiteit
→ Trouw aan de waarheid
Noam Chomsky – Professor MIT en opiniemaker (De Morgen, 9/2/2015)
- Dat het Amerikaanse volk - en ook de rest van de wereld - de harde manier van
oorlogsvoering stilzwijgend toestaat, heeft volgens Chomsky veel te maken met de manier
waarop de overheid die aanpak constant in een positief daglicht plaatst. 'American Sniper' zou
daar het zoveelste voorbeeld van zijn. "We kunnen de moord op de Iraakse vrouw niet eens
meer afdoen als een onderdeel van de verknipte geest van een psychopatische moordenaar,
ook wij zijn er even schuldig aan." Iedereen die de brute aanpak van de overheid tolereert,
door die in stilte te gedogen, draagt volgens hem dan ook evenveel verantwoordelijkheid.
- Want, zo zegt hij , "het is precies die mentaliteit van stilzwijgen die het het voor de
Amerikaanse overheid zo makkelijk maakt, de meest onmenselijke vorm van
terrorismebestrijding uit de moderne geschiedenis door te voeren: Obama's wereldwijde
moordcampage en de dronecampagne die er officieel op gericht is, mensen te doden die
ervan verdacht worden ons op een dag misschien kwaad te kunnen doen."
→ Media als vormende kracht
→ Aanpak in Irak wordt in een positief daglicht gebracht door de films etc.
→ Stilzwijgen: het was allemaal niet zo makkelijk → zie je niet in de fictie
Historische relatie tussen mediastudies en sociologie
- Dus... Mediasociologie als bestuderen van media binnen sociale
structuur, i.e. wisselwerking met andere sociale instituties
- Origine?
▪ Sociologie mee aan de wieg van
communicatiewetenschappen
• Wieg: sociologie vormde in eerste instantie de
basis voor de studie van de pers en
propaganda ten tijde van het interbellum. Maar
daarna evolueerde comm.wetenschappen
steeds meer naar media-effectenstudies.
▪ Evolutie naar sociale psychologie: effect op individu
▪ Verzelfstandiging van communicatiewetenschappen
▪ Sociologie als permanente bron van inspiratie voor
comm.wetenschappen
▪ Mediasociologie als zelfstandig ontwikkelende sub-discipline
Sociologie van de moderne maatschappij
- Sociologie gevoed door besef historische evolutie van samenlevingen
- Voortdurende, niet-lineaire sociale verandering – sociale/sociologische processen
8
, - Samenleving zijn niet statisch (zeker de sociale instituties), ze zijn steeds in evolutie
- Maatschappij (hier in de cursus) = de moderne maatschappij → moderniteit
- Feodaliteit: religie is belangrijk
- Secularisering & rationalisering: wetenschap wordt belangrijk
- Zitten we niet al in de post-moderniteit?
- Moderniteitsconcept: industrialisering heeft ook een negatieve impact op het klimaat, natuur,
samenleving
- Daarom moeten we naar een post-moderne samenleving gaan
Postmodernisme: het afstappen en kritisch kijken naar de (sociologische) metaprocessen
Illustratie: klimaatdebat
- Techno-optimisten (cf. modernisme) vs. eco-pessimisten (cf. postmodernisme)
Processen die ervoor hebben gezorgd dat we van een feodale samenleving zijn geëvolueerd tot een
moderne samenleving.
Industrialisering
- Begin 18de eeuw in Groot-Brittannië en West-Europa
- Fundamentele technologische ontwikkelingen
▪ Technologisch ontwikkelingen: het ontginnen van fossiele brandstoffen, staalproductie
en -bewerking, en de ontwikkeling van stoomturbines.
- Impact op talloze aspecten van het dagelijkse leven
▪ Impact: grootschalige verhuizing van landelijk naar verstedelijkt gebied, de
organisatie van arbeid in fabrieken, en het uitdiepen van fundamentele
klassenverschillen.
▪ Verstedelijking
9
, ▪ Menselijke arbeid wordt vervangen door machines
▪ Moderniteit: dit is een positieve vooruitgang
- Welvaart?
▪ = postmoderne opvatting
Urbanisering
- Hand in hand met industrialisering, verstedelijking, bevolkingsgroei
- Van hechte, rurale gemeenschappen naar stedelijke associatie
- Impact op instituties: gezin, sociale samenleving
- Individualisering, ontheemding?
▪ Geëvolueerd tot een individualisering of ontheemding?
▪ = postmoderne opvatting
Bureaucratisering
- Hiërarchische organisatie op basis van formele en gestandaardiseerde regels, procedures en
aanspreekpunten
▪ Regels zonder uitzonderingen.
▪ Bureaucratie is nodig om de chaos en anarchie te vermijden.
▪ Komt de innovatie ten goede
- Verbonden met complexiteit van moderne samenlevingen: efficiëntie
- Onpersoonlijk?
▪ Rollensamenleving
▪ Geen uitzonderingen voor “speciale” gevallen
Kapitalisme
- Wijze van economische organisatie: winstmaximalisatie en groei
▪ Winstmaximalisatie binnen de vrije markt
▪ Dit zorgt voor groei
- Verschillende visies: van uitbuiting en ongelijkheid (Marx) tot zelfontplooiing en innovatie
(Weber)
▪ Marx: kapitalistische klasse tegenover de arbeidsklasse die al het geld en macht
hebben → systeem van uitbuiting
• Negatief
▪ Weber: systeem van groei
• Er is competitie: deze zorgt voor groei en innovatie
• Positief
Consumentisme
- Verlangen naar consumptie als motor van het hedendaagse kapitalisme
▪ Gevolg van kapitalisme
▪ Kapitalisme groeit uit het consumentisme
- Van beperkte elite tot een zo breed mogelijk consumentenpubliek
▪ Massapubliek voor verschillende producten
▪ Groot publiek
- Persoonlijke voldoening en ondersteuning kapitalisme/groei
▪ Door te consumeren zorg je voor persoonlijke voldoening → eigen identiteit creëren
- Economische uitbuiting en ecologische schade?
▪ Economische uitbuiting: voorbeeld Bangladesh
▪ Ecologische schade: milieu, economische en menselijke schade
• Recyclage!
10
