Samenvatting sociale zekerheidsrecht

SOCIALE ZEKERHEIDSRECHT
WAT?

 Sociale zekerheid
o Geheel van sociale voorzieningen dat tot doel heeft aan alle burgers op elk ogenblik van hun
bestaan minstens een bestaansminimum te waarborgen
o Klassieke sectoren + sociale bijstand = ruime invulling

HOE?

LOONAANVULLENDE VERZEKERINGEN

 hoofdzakelijk federale overheid
 Gezondheidszorg
o Beroepsactiviteit of afgeleide rechten
o Vrijwel de ganse bevolking
 Gezinsbijslagen
o Recht van het kind  maakt niet uit of je ouders werken of niet

LOONVERVANGENDE UITKERINGEN

 Er moet in de eerste plaats loon geweest zijn om het te kunnen vervangen
 Arbeidsongeschiktheid
o Ziekte en ongeval privéleven
o Arbeidsongeval en beroepsziekte
 Werkloosheid
 Ouderdom en overlijden
 Op basis van beroepsactiviteit

DRIE GROTE BEROEPSGROEPEN

 Werknemers
 Zelfstandigen
 Ambtenaren (! ≠ overheidspersoneel)
o Ambtenaren zijn een deelverzameling van het overheidspersoneel
o Ambtenaren hebben een statuut en daarnaast zijn er ook contractuele personeelsleden
(=volledig gelijk behandeld als werknemers in de private sector)
=> Grote verschillen in financiering en prestaties

SOCIALE BIJSTAND

 Naast de klassieke sectoren
 Vangnet
 Onderzoek naar bestaansmiddelen (enkel als je er nood aan hebt) versus individuele rechten in de
sociale zekerheid (wel aantal voorwaarden)

,IN DEZE CURSUS

 Algemeen




 Sectoren
o Gezondheidszorg
 Welke tegemoetkomingen bij geneeskundige verzorging?
o Ziekte & invaliditeit
 Welk inkomen voor wie arbeidsongeschikt is?
o Professioneel risico
 Bijzondere regeling in geval v arbeidsongevallen en beroepsziekten
o Gezinsbijslag
 Regionalisering: groeipakket
o Werkloosheid
o Pensioenen

GROEIPAKKET

 Zesde staatshervorming: bevoegdheid gemeenschappen
o Afzonderlijke regelingen Vlaamse gemeenschap, Franse gemeenschap, Brussel en Duitstalige
gemeenschap
 Nieuwe regeling voor kinderen geboren na 1 januari 2019
o Basisbedrag (maandelijks) gelijk voor elk kind: 176,66 EUR  vroeger was het meer geld per
extra kind en nu een vast maandbedrag
o Startbedrag bij geboorte of adoptie
o Schoolbonus, zorgtoeslagen, sociale toeslagen, participatietoeslagen
 Overgangsregeling voor kinderen geboren voor 1 januari 2019

,HISTORIEK BELGISCHE SOCIALE ZEKERHEID

SOCIALE BIJSTAND = KRIJGEN

 Armenzorg
o vrijwillig
 Kerken
o Vb. soepbedeling; sociale huisvesting
 Burgerlijke godshuizen en burelen van weldadigheid, initiatief steden en gemeenten
o Dossier voorleggen om al dan niet steun te ontvangen
 Commissies voor Openbare Onderstand (wet 10 maart 1925)
 OCMW’s (OCMW-Wet 8 juli 1976)

SOCIALE VERZEKERING = BETALEN OM IETS TE KRIJGEN

 Gildenbussen
o steunfondsen die een uitkering verleenden bij arbeidsongeschiktheid
en overlijden
 Onderlinge bijstandskassen
o Initiatief arbeiders (soms steun private weldoener)
o Vrijwillig een stuk van hun loon afstaan
 Overheid: ‘gesubsidieerde vrijheid’
o Steun geven aan private initiatieven
o Steun en subsidiëring van de overheid in ruil voor meer controle over
de besteding van de middelen
o Oprichting Algemene Lijfrentekas (1848)  pensioenregeling
 Ontwikkeling socialistische coöperatieven (Vooruit)
o Ondersteuning arbeiders
 Belangrijk: oprichting Belgische Werkliedenpartij 1885

INTERMEZZO AMBTENARENPENSIOENEN

 Ambtenaren zijn de eerste die opgenomen werden in de regeling van de pensioenrechten
 Wet 21 juli 1844 op de burgerlijke en kerkelijke pensioenen
 Rustpensioen als beloning voor aan de staat bewezen diensten: idee van ‘uitgesteld loon’
 Dekking invaliditeit
 Pensioenleeftijd 65 jaar

KANTELPUNT: BLOEDIGE STAKINGEN 1886

 We moeten iets doen om de maatschappelijke rust te bewaren
o Arbeidswetgeving (o.a. beperking vrouwen- en kinderarbeid)
o Sociale maatregelen (steunfonds
arbeidsongevallen, verdere ondersteuning en
subsidiëring mutualiteitsverenigingen)
 Eerste socialistische verkozenen in parlement (1894)
 Belangrijke stappen in ontwikkeling sociale zekerheid
o Arbeidsongevallenwet (1903)  geen fout, schade
en oorzakelijk verband meer bewijzen, geen fout

, van de kant van de werkgever in het burgerlijk recht is nog altijd dekking van de
arbeidsongevallenwet
 Overheidssubsidies ASLK en private pensioenkassen (1900)
 Tussenkomst invaliditeitsverzekering via mutualiteiten (1912)
 Ondersteuning werkloosheidskassen (staatssubsidies 1907)
 Stappen naar een verplichte (pensioen)verzekering mijnwerkers
 WO I zorgt voor een zekere vertraging in verdere ontwikkeling Belgische sociale zekerheid

INTERBELLUM

 Verplichte verzekering beroepsziekten (wet 24 juli 1927)
 Mijnwerkerspensioen wordt echte pensioenverzekering
 Ook verplichte pensioenverzekering arbeiders en bedienden (1924-1925)
 Verplichte gezinsbijslagen (1930)
o Aanpassing lonen aan de gezinslasten
o Gefinancierd door WG
o ! Ook voor zelfstandigen (wet 10 juni 1937)
 Betaalde jaarlijkse vakantie 6 werkdagen (wet 8 juli 1936)
 Ondersteuning werkloosheidskassen door overheid
o Grote moeilijkheden tijdens interbellum
o Nog geen verplichte verzekering

SOCIAAL PACT

 Volgende mijlpaal: ‘ontwerp van akkoord van sociale solidariteit’ opgesteld door werkgevers- en
werknemersorganisaties en hoge ambtenaren 24 april 1944
 Basis naoorloogse sociale zekerheid
 “De werknemers eerbiedigen het wettig gezag van de hoofden der ondernemingen en stellen er een
eer in, hun werk plichtsgetrouw uit te voeren. De werkgevers eerbiedigen de waardigheid der
arbeiders en stellen er een eer in hen met rechtvaardigheid te behandelen. Zij verplichten zich ertoe,
hun vrijheid van vereniging en de uitbreiding van hun organisaties direct, noch indirect te hinderen.
Van deze geest vervuld, kwamen beide partijen overeen om aan de regering te vragen, zodra het land
zijn onafhankelijkheid zal hebben teruggekregen, een reeks dringende maatregelen te treffen met de
bedoeling tegemoet te komen aan de gedurende de bezetting door het merendeel der arbeiders
ondervonden ellende, en die ook de weg kunnen openen voor een nieuwe maatschappelijke
vooruitgang, gevolg van een economische ontwikkeling van een weder tot vrede gebrachte wereld,
zowel als van een rechtvaardige verdeling der voordelen van een stijgende productie”

BESLUITWET BETREFFENDE DE MAATSCHAPPELIJKE ZEKERHEID DER ARBEIDERS (28 DECEMBER
1944)

 Concretisering sociaal pact
o Drijvende kracht achter de wet
 Achiel Van Acker (minister Arbeid en Sociale Voorzorg)
 Enkel loonarbeiders
 (Verplichte) rust- en overlevingspensioen, ziekte- en invaliditeitsuitkering, werkloosheid, gezinsbijslag
en jaarlijkse vakantie
 Rijksdienst voor Maatschappelijke Zekerheid voor Werknemers
 Bijdrage op het loon (zowel voor WG als voor WN)
 Bestaande structuren behouden (mutualiteiten, werkloosheidskassen in schoot vakbonden), maar
oprichting onafhankelijk overheidsdiensten per sector (parastatalen)