Uitwerkingen leerdoelen blok 1.2
Probleem 1
Leerdoel 1
Wat zijn de (sociologische) perspectieven en wat houden ze in?
● Symbolisch-interactionisme: mensen zijn actoren die samen betekenissen of
symbolische waarde aan iets toekennen en op basis van deze betekenissen vindt
interactie plaats.
- Weber: mensen zijn continu de samenleving aan het maken en vernieuwen
door onderlinge interacties.
- Menselijke interacties zijn gebaseerd op communiceren met elkaar door het
gebruiken van gedeelde symbolen.
- We leren wie we zijn en onze plek in de samenleving (meso) door onderlinge
interacties (micro).
- Microniveau
- Individuen kunnen zelf denken, maar ze worden geschapen door ervaringen
en de samenleving, oftewel het referentiekader. De positie binnen een groep
beïnvloedt de individuele manier van denken.
- Menselijk handelen en betekenisgeving kent geen universele wetmatigheden.
- Mead: human Agency: mensen zijn actief betrokken bij het creëren van hun
sociale omgeving. Agency= wanneer je een ‘agent’ bent kun je zelf invloed
uitoefenen op je omgeving. Wanneer je dit niet bent wordt je omgeving
volledig buiten je om gevormd.
Kritiek: Door de focus op micro (en meso) niveau is er geen verklaring voor
verschijnselen en processen op macroniveau.
● Functionalisme: Alle onderdelen van sociale structuren, de cultuur en sociale
processen werken samen om de samenleving goed en harmonieus te laten
functioneren. Het einddoel is solidariteit en stabiliteit. Een systeemtheorie
(samenleving werkt als systeem)
- Macroniveau
- Durkheim: het kijkt naar wat de samenleving bij elkaar houdt en bevordert
sociale continuïteit.
- Het kijkt naar de consequenties of ‘functies’ (bijdrage aan het grotere geheel)
van sociale verschijnselen in elk aspect van de samenleving.
Merton: verschillende vormen die functies aan kunnen nemen zijn:
1. Manifest: herkenbare en bedoelde functies van een sociaal patroon,
een geplande uitkomst.
2. Latent: onbedoelde functies.
3. Disfuncties: onwenselijke of negatieve functies.
, - Het focust op de manier hoe structuur, cultuur en sociale processen
samenwerken om de samenleving te laten functioneren.
- Morele consensus is de kern van de samenleving. Deze consensus komt tot
stand door gedeelde waarden en normen. De uitkomst is solidariteit en
stabiliteit.
- Samenleving vormt individu.
Kritiek:
- Functionalisme is te abstract, waardoor het moeilijk meetbaar is. Hoe meet je
bijvoorbeeld sociale cohesie?
- Het kan geen conflict of verandering in de samenleving verklaren.
- Door de focus op macroniveau is er geen ruimte voor vrij denken van
individuen.
● Conflictsociologie: ongelijkheid en conflicten zijn onvermijdelijk in een groep of
samenleving. Sociale ongelijkheden op (im)materieel gebied zijn zowel oorzaak als
gevolg.
- Conflict en de mogelijkheid tot conflict zijn de grondslag van alle sociale
relaties. De samenleving is van nature ongelijk wat leidt tot conflict en
verandering. Er is altijd een dominante en een benadeelde groep.
- Groepen van mensen zijn gefocust op eigenbelang en proberen middelen te
verkrijgen en proberen er zeker van te zijn dat deze eerlijk verdeeld zijn onder
leden van de eigen groep. Dit leidt tot ongelijkheid tussen groepen.
- Sociale veranderingen zijn wenselijk, vooral veranderingen die leiden tot meer
sociale gelijkheid.
- Marx: aanhangers van deze theorie verlangen naar meer gelijkheid, ook al
begrijpen ze dat ongelijkheid de basis is en er altijd zal zijn.
- De gevestigde sociale orden vertegenwoordigt machtige mensen die hun
waarden en normen de zwakkeren opleggen.
- Macroniveau
- Ongelijkheid kan zijn o.b.v.
1. Inkomen
2. macht
3. geslacht
4. sociale verschillen (deze kunnen van alles zijn, zoals klasse, ras,
leeftijd, etc.)
- Marx: verschillen in ‘beloning’ zijn niet eerlijk verdeeld en afhankelijk van
macht en middelen.
- Wijst consensus af, benadrukt verdeling binnen de samenleving.
Kritiek:
- Onderzoek is moeilijk, want het is gebaseerd op meningen.
- Er wordt verlangen naar meer gelijkheid, maar dat wil niet zeggen dat dat ook
komt. Er zal volgens de conflictsociologen namelijk altijd ongelijkheid (en dus
conflict) in de samenleving bestaan, hoezeer ze ook naar gelijkheid
verlangen.
● Rationele keuze theorie: mensen zijn in fundament bezig met eigenbelang en het
maken van kosten/baten afwegingen.
1
, - Mensen zijn vooral bezig met eigenbelang en al hun gedrag wordt hierdoor
aangedreven.
- Mensen zijn rationeel in het opzicht dat ze keuzes afwegen met als doel het
maximaliseren van hun eigen voordelen en het minimaliseren van de kosten.
- Ruiltheorie: alle interacties gaan om het ruilen van beloningen en straffen (in
economische zin van kosten en baten). Sociaal gedrag is een soort
transactie. Als gedrag meer en vaker beloond wordt, wordt het ook vaker
herhaald.
- Belangrijk in het ruilen is een balans in de uitwisseling van voordelen.
- Wederkerigheid: mensen houden bij wie bij hun schuld heeft en bij wie zij zelf
schuld hebben.
- Microniveau
- Werkelijkheid is voorspelbaar en beheersbaar.
- Individueel rationeel gedrag kan leiden tot collectief irrationeel gedrag, bijv.
het is individueel handig om een auto te hebben, maar collectief leidt dit tot
allerlei file- en milieuproblemen.
Kritiek:
- Rationaliteit is altijd beperkt. Niet iedereen maakt altijd rationele keuzes
(gebaseerd op het economische kosten/baten), anders zou niemand
onzelfzuchtig gedrag vertonen, zoals bijv. de brandweer.
- Er wordt niet altijd gekozen voor de best mogelijke oplossing, maar heel vaak
gewoon 1 die voldoet. Deze keuze is dan wel rationeel, maar niet perfect.
Leerdoel 2+3
Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de perspectieven?
(Tabel uit Ballantine)
Macro Micro
Meewerkend Functionalisme Symbolisch-interactionisme
Strijdend Conflicttheorie Rationele keuze theorie
Meewerkend: interactie tussen mensen o.b.v. gedeelde betekenissen en gemeenschap-
pelijke symbolen (of consensus)
Strijdend: gedrag is gebaseerd op het nastreven van (collectief of individueel) eigenbelang.
Probleem 2
Leerdoel 1
Hoe kun je crimineel gedrag verklaren?
● Functionalisme
2
, - Anomie: er is geen gedeelde norm of deze is aan het afbreken, waardoor een
gebrek aan gemeenschappelijke doelen ontstaat. Dit leidt tot meer conflict en
deviant gedrag in de samenleving. Anomie kan ontstaan door snelle sociale
veranderingen of conflict, waardoor normen en gedragsregels wegvallen. Vb.:
door oorlog of snelle urbanisatie is er geen ruimte om de norm te vormen, wat
leidt tot deviantie.
- Hirschi: sociale controle: de groep bepaalt hoe je je moet gedragen. (Control
theories/bindingstheorie) er is onbalans tussen de neigingen tot crimineel
gedrag en methoden om dat gedrag tegen te gaan. Deze theorie gaat uit van
4 factoren:
1. Verbondenheid: hoe meer verbinding (sociale relaties), hoe minder
snel iemand geneigd is tot deviant gedrag.
2. Inzet: hoe meer inzet in andere activiteiten, hoe minder snel iemand
geneigd is tot deviant gedrag.
3. Betrokkenheid: hoe meer iemand bezig is met wat hij belangrijk vindt,
hoe minder snel iemand geneigd is tot deviant gedrag.
4. Geloof: aan de hand van eigen normen en waarden bepaal je of
deviant gedrag iets is wat daarin past.
Komt voor omdat mensen vanuit eigenbelang handelen.
Interne controle: de stem van binnen (geweten/Japie Krekel)
Externe controle:
- Informeel: familie en vrienden straffen gedrag af of moedigen het aan.
- Formeel: wet en regelgeving.
- Merton: strain theorie: er is spanning (strain) tussen doelstellingen van de
samenleving en de middelen die als legitiem worden beschouwd om deze
doelen te bereiken. Individuen kunnen deze spanning ervaren als zij vinden
dat hun sociale positie minder is dan die van anderen. Manieren om met deze
spanning om te gaan:
1. Conformity: je accepteert de doelen en de middelen. Bijv. een student
die hard leert om goede cijfers te halen.
2. Innovation: je accepteert doelen (en wil ze behalen), maar verwerpt
middelen. Bijv. een student die spiekt om goede cijfers te halen.
3. Ritualism: je verwerpt de doelen, maar niet de middelen. Bijv. een
student die een diploma en goede cijfers opgeeft, maar wel naar
school gaat.
4. Retreatism: je verwerpt zowel doelen als middelen, valt buiten (trekt
zich terug uit) de maatschappij (drop-outs) en kiest mogelijk een
andere levensstijl zoals drugs. Bijv. een student geeft diploma en leren
op, stopt met school.
5. Rebellion/nonconformity: niet alleen verwerp je zowel doelen als
middelen, maar je vervangt ze. Bijv. een student stopt met school en
gaat bij een cult, met heel andere definities van opleiding en opgeleid
persoon.
Bij deviantie horen innovation, retreatism en rebellion/nonconformity.
● Rationele keuze benadering
3
Probleem 1
Leerdoel 1
Wat zijn de (sociologische) perspectieven en wat houden ze in?
● Symbolisch-interactionisme: mensen zijn actoren die samen betekenissen of
symbolische waarde aan iets toekennen en op basis van deze betekenissen vindt
interactie plaats.
- Weber: mensen zijn continu de samenleving aan het maken en vernieuwen
door onderlinge interacties.
- Menselijke interacties zijn gebaseerd op communiceren met elkaar door het
gebruiken van gedeelde symbolen.
- We leren wie we zijn en onze plek in de samenleving (meso) door onderlinge
interacties (micro).
- Microniveau
- Individuen kunnen zelf denken, maar ze worden geschapen door ervaringen
en de samenleving, oftewel het referentiekader. De positie binnen een groep
beïnvloedt de individuele manier van denken.
- Menselijk handelen en betekenisgeving kent geen universele wetmatigheden.
- Mead: human Agency: mensen zijn actief betrokken bij het creëren van hun
sociale omgeving. Agency= wanneer je een ‘agent’ bent kun je zelf invloed
uitoefenen op je omgeving. Wanneer je dit niet bent wordt je omgeving
volledig buiten je om gevormd.
Kritiek: Door de focus op micro (en meso) niveau is er geen verklaring voor
verschijnselen en processen op macroniveau.
● Functionalisme: Alle onderdelen van sociale structuren, de cultuur en sociale
processen werken samen om de samenleving goed en harmonieus te laten
functioneren. Het einddoel is solidariteit en stabiliteit. Een systeemtheorie
(samenleving werkt als systeem)
- Macroniveau
- Durkheim: het kijkt naar wat de samenleving bij elkaar houdt en bevordert
sociale continuïteit.
- Het kijkt naar de consequenties of ‘functies’ (bijdrage aan het grotere geheel)
van sociale verschijnselen in elk aspect van de samenleving.
Merton: verschillende vormen die functies aan kunnen nemen zijn:
1. Manifest: herkenbare en bedoelde functies van een sociaal patroon,
een geplande uitkomst.
2. Latent: onbedoelde functies.
3. Disfuncties: onwenselijke of negatieve functies.
, - Het focust op de manier hoe structuur, cultuur en sociale processen
samenwerken om de samenleving te laten functioneren.
- Morele consensus is de kern van de samenleving. Deze consensus komt tot
stand door gedeelde waarden en normen. De uitkomst is solidariteit en
stabiliteit.
- Samenleving vormt individu.
Kritiek:
- Functionalisme is te abstract, waardoor het moeilijk meetbaar is. Hoe meet je
bijvoorbeeld sociale cohesie?
- Het kan geen conflict of verandering in de samenleving verklaren.
- Door de focus op macroniveau is er geen ruimte voor vrij denken van
individuen.
● Conflictsociologie: ongelijkheid en conflicten zijn onvermijdelijk in een groep of
samenleving. Sociale ongelijkheden op (im)materieel gebied zijn zowel oorzaak als
gevolg.
- Conflict en de mogelijkheid tot conflict zijn de grondslag van alle sociale
relaties. De samenleving is van nature ongelijk wat leidt tot conflict en
verandering. Er is altijd een dominante en een benadeelde groep.
- Groepen van mensen zijn gefocust op eigenbelang en proberen middelen te
verkrijgen en proberen er zeker van te zijn dat deze eerlijk verdeeld zijn onder
leden van de eigen groep. Dit leidt tot ongelijkheid tussen groepen.
- Sociale veranderingen zijn wenselijk, vooral veranderingen die leiden tot meer
sociale gelijkheid.
- Marx: aanhangers van deze theorie verlangen naar meer gelijkheid, ook al
begrijpen ze dat ongelijkheid de basis is en er altijd zal zijn.
- De gevestigde sociale orden vertegenwoordigt machtige mensen die hun
waarden en normen de zwakkeren opleggen.
- Macroniveau
- Ongelijkheid kan zijn o.b.v.
1. Inkomen
2. macht
3. geslacht
4. sociale verschillen (deze kunnen van alles zijn, zoals klasse, ras,
leeftijd, etc.)
- Marx: verschillen in ‘beloning’ zijn niet eerlijk verdeeld en afhankelijk van
macht en middelen.
- Wijst consensus af, benadrukt verdeling binnen de samenleving.
Kritiek:
- Onderzoek is moeilijk, want het is gebaseerd op meningen.
- Er wordt verlangen naar meer gelijkheid, maar dat wil niet zeggen dat dat ook
komt. Er zal volgens de conflictsociologen namelijk altijd ongelijkheid (en dus
conflict) in de samenleving bestaan, hoezeer ze ook naar gelijkheid
verlangen.
● Rationele keuze theorie: mensen zijn in fundament bezig met eigenbelang en het
maken van kosten/baten afwegingen.
1
, - Mensen zijn vooral bezig met eigenbelang en al hun gedrag wordt hierdoor
aangedreven.
- Mensen zijn rationeel in het opzicht dat ze keuzes afwegen met als doel het
maximaliseren van hun eigen voordelen en het minimaliseren van de kosten.
- Ruiltheorie: alle interacties gaan om het ruilen van beloningen en straffen (in
economische zin van kosten en baten). Sociaal gedrag is een soort
transactie. Als gedrag meer en vaker beloond wordt, wordt het ook vaker
herhaald.
- Belangrijk in het ruilen is een balans in de uitwisseling van voordelen.
- Wederkerigheid: mensen houden bij wie bij hun schuld heeft en bij wie zij zelf
schuld hebben.
- Microniveau
- Werkelijkheid is voorspelbaar en beheersbaar.
- Individueel rationeel gedrag kan leiden tot collectief irrationeel gedrag, bijv.
het is individueel handig om een auto te hebben, maar collectief leidt dit tot
allerlei file- en milieuproblemen.
Kritiek:
- Rationaliteit is altijd beperkt. Niet iedereen maakt altijd rationele keuzes
(gebaseerd op het economische kosten/baten), anders zou niemand
onzelfzuchtig gedrag vertonen, zoals bijv. de brandweer.
- Er wordt niet altijd gekozen voor de best mogelijke oplossing, maar heel vaak
gewoon 1 die voldoet. Deze keuze is dan wel rationeel, maar niet perfect.
Leerdoel 2+3
Wat zijn de overeenkomsten en verschillen tussen de perspectieven?
(Tabel uit Ballantine)
Macro Micro
Meewerkend Functionalisme Symbolisch-interactionisme
Strijdend Conflicttheorie Rationele keuze theorie
Meewerkend: interactie tussen mensen o.b.v. gedeelde betekenissen en gemeenschap-
pelijke symbolen (of consensus)
Strijdend: gedrag is gebaseerd op het nastreven van (collectief of individueel) eigenbelang.
Probleem 2
Leerdoel 1
Hoe kun je crimineel gedrag verklaren?
● Functionalisme
2
, - Anomie: er is geen gedeelde norm of deze is aan het afbreken, waardoor een
gebrek aan gemeenschappelijke doelen ontstaat. Dit leidt tot meer conflict en
deviant gedrag in de samenleving. Anomie kan ontstaan door snelle sociale
veranderingen of conflict, waardoor normen en gedragsregels wegvallen. Vb.:
door oorlog of snelle urbanisatie is er geen ruimte om de norm te vormen, wat
leidt tot deviantie.
- Hirschi: sociale controle: de groep bepaalt hoe je je moet gedragen. (Control
theories/bindingstheorie) er is onbalans tussen de neigingen tot crimineel
gedrag en methoden om dat gedrag tegen te gaan. Deze theorie gaat uit van
4 factoren:
1. Verbondenheid: hoe meer verbinding (sociale relaties), hoe minder
snel iemand geneigd is tot deviant gedrag.
2. Inzet: hoe meer inzet in andere activiteiten, hoe minder snel iemand
geneigd is tot deviant gedrag.
3. Betrokkenheid: hoe meer iemand bezig is met wat hij belangrijk vindt,
hoe minder snel iemand geneigd is tot deviant gedrag.
4. Geloof: aan de hand van eigen normen en waarden bepaal je of
deviant gedrag iets is wat daarin past.
Komt voor omdat mensen vanuit eigenbelang handelen.
Interne controle: de stem van binnen (geweten/Japie Krekel)
Externe controle:
- Informeel: familie en vrienden straffen gedrag af of moedigen het aan.
- Formeel: wet en regelgeving.
- Merton: strain theorie: er is spanning (strain) tussen doelstellingen van de
samenleving en de middelen die als legitiem worden beschouwd om deze
doelen te bereiken. Individuen kunnen deze spanning ervaren als zij vinden
dat hun sociale positie minder is dan die van anderen. Manieren om met deze
spanning om te gaan:
1. Conformity: je accepteert de doelen en de middelen. Bijv. een student
die hard leert om goede cijfers te halen.
2. Innovation: je accepteert doelen (en wil ze behalen), maar verwerpt
middelen. Bijv. een student die spiekt om goede cijfers te halen.
3. Ritualism: je verwerpt de doelen, maar niet de middelen. Bijv. een
student die een diploma en goede cijfers opgeeft, maar wel naar
school gaat.
4. Retreatism: je verwerpt zowel doelen als middelen, valt buiten (trekt
zich terug uit) de maatschappij (drop-outs) en kiest mogelijk een
andere levensstijl zoals drugs. Bijv. een student geeft diploma en leren
op, stopt met school.
5. Rebellion/nonconformity: niet alleen verwerp je zowel doelen als
middelen, maar je vervangt ze. Bijv. een student stopt met school en
gaat bij een cult, met heel andere definities van opleiding en opgeleid
persoon.
Bij deviantie horen innovation, retreatism en rebellion/nonconformity.
● Rationele keuze benadering
3
