Toetsopdracht
Signaleren en preventief werken
binnen de
verpleegkundige context
Student naam Saskia Berris
Student nummer S1189274
Opleiding Verpleegkunde DT
Titel EVL Preventiegericht analyseren
Code EVL VPK12D20
Datum van inleveren 21 november 2023
Versie (eerste kans of herkansing) 1
,Inhoudsopgave
1. Inleiding 3
1.1 Doel van dit document 3
1.2 Opzet van dit document 3
2. Preventie en gezondheid 4
2.1 Preventie 4
2.2 Gezondheid 4
3. Plan van aanpak 5
3.1 Kernactiviteiten van praktijkonderzoek door Van der Donk en van Lanen 5
3.2 Planmatige aanpak tot gezondheidsbevordering 6
4. Analyse van gezondheidsprobleem: 5xW+H 6
4.1 Wie: de doelgroep 6
4.2 Wat: het (dreigende) gezondheidsprobleem 6
4.3 Waar: de situatie en context 7
4.4 Wanneer: het tijdstip en de frequentie 8
4.5 Waarom: de consequenties 9
4.6 Hoe: de geschiedenis 10
4.7 Onderzoeksvraag 11
5. Visie van Zorggroep Oude en Nieuwe Land: voedingsbeleid 11
6. Analyse van gedrag en omgeving 12
6.1 Dossieronderzoek 13
6.2 Enquête 14
6.3 Gesprek diëtiste 16
6.4 Medische kennis en de praktijk: Mevrouw Joosten 16
6.5 Literatuur 18
7. Analysemodellen 20
7.1 Theory of Planned Behaviour 20
7.2 ASE- model 20
7.3 Health Believe model 21
7.4 Health Concept van Lalonde 21
7.5 Dynamische stresskwetsbaarheidsmodel 21
7.6 Model van Barthomolev en collega’s 22
8. Analyse van factoren die het gedrag beïnvloeden 23
8.1 Het individu 23
8.2 De interpersoonlijke omgeving 25
8.3 De organisatie 26
8.4 De gemeenschap 27
8.5 De samenleving 27
8.6 Overzicht verzamelde determinanten 28
9. Conclusie 30
10. Bevindingen stakeholders 32
11. Feedbackformulier 33
12. Bronnenlijst 34
13. Bijlage I: Enquête collega’s 35
14. Bijlage II: Reactie teammanager 41
2
,1 Inleiding
1.1 Doel van dit document
Dit document beschrijft de stappen die ik heb ondernomen om te komen tot een product dat
voldoet aan de leerdoelen van EVL 3.1 Preventiegericht analyseren.
1.2 Opzet van dit document
In hoofdstuk 2 beschrijf ik wat preventie en gezondheid betekenen en hoe de visie op deze
begrippen zich in de loop van de tijd heeft ontwikkeld.
Hoofdstuk 3 laat zien wat mijn plan van aanpak betreffende het praktijkonderzoek is
geweest.
In hoofdstuk 4 geef ik aan de hand van de 5xW+H methode een analyse van het door mij
waargenomen gezondheidsprobleem. Ook kom ik in dit hoofdstuk tot mijn hoofdvraag.
Hoofdstuk 5 behandelt het voedingsbeleid en de visie op voeding van de organisatie waar ik
werkzaam ben.
In hoofdstuk 6 maak ik een analyse van het ongezonde gedrag dat ik waarneem en van de
omgeving. Ik maak hierbij gebruik van de cliëntdossiers, een enquête onder collega’s, een
gesprek met de diëtiste en literatuur.
In hoofdstuk 7 beschrijf ik beschikbare modellen die gedragsdeterminanten achterhalen en
maak ik een keuze voor het model dat ik het geschiktst acht voor mijn doelgroep.
In hoofdstuk 8 maak ik een analyse van factoren die het ongezonde gedrag van de
doelgroep zouden kunnen beïnvloeden.
In hoofdstuk 9 kom ik tot een conclusie.
In hoofdstuk 10 vertel ik wat de reacties zijn van de diverse belanghebbenden nadat ik heb
mijn bevindingen gepresenteerd heb.
3
, 2 Preventie en gezondheid
2.1 Preventie
“Preventief handelen is bij uitstek een rol die weggelegd is voor verzorgenden,
verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten, vanuit hun rol als
gezondheidsbevorderaar” (V&VN, z.d.).
Het informatiepunt Volksgezondheid en Zorg (z.d.) zegt dat het doel van preventie is ervoor
te zorgen dat mensen gezond blijven door hun gezondheid, hun sociaal functioneren en hun
ontwikkeling te bevorderen en te beschermen. Daarnaast moet preventie, volgens dit
informatiepunt, ziekten en complicaties van ziekten, disfunctioneren en een stoornis in de
ontwikkeling voorkomen of in een zo vroeg mogelijk stadium oplossen.
De Nederlandse Zorgautoriteit is van mening dat preventie meer is dan het voorkomen van
ziekten en een toenemende zorgvraag. Al voordat er sprake is van een ziekte kan een
gezondere levensstijl de kwaliteit van het leven bevorderen (NZA, z.d.).
Volgens Sassen (2022) bestaat preventie uit een totaal van activiteiten die zijn gericht op het
voorkomen van gezondheidsproblemen. Het is het bewerkstelligen van veranderingen in
zelfmanagement, leefstijl en gezondheidsgedrag waardoor mensen gezonder worden en
blijven. Preventie is volgens haar ook vaak gericht op een specifieke doelgroep van mensen
die extra bescherming nodig hebben of meer risico lopen ziek te worden.
Volgens Sassen (2022) kent het preventief handelen ook keerzijden. Verandering van
gedrag kan leiden tot een verbetering van het gezondheidsprobleem, maar soms komen
daar andere gezondheidsproblemen voor in de plaats. Het aanvankelijke
gezondheidsprobleem is dan geen bedreiging meer, maar men kan dan komen te overlijden
aan een andere doodsoorzaak. Dat geeft een vertekend beeld van de preventieve handeling
en betekent voor zorgverleners slechts een accentverschuiving in hun beroep. Een tweede
keerzijde die Sassen (2022) noemt, is dat preventief handelen niet voor iedereen even
bereikbaar en toegankelijk is. De gezondheid van lager opgeleiden is minder gunstig dan die
van hoger opgeleiden. En juist lager opgeleiden weten de wegen tot preventie en informatie
over gezondheid niet goed te vinden. Preventie zou daarom meer gericht moeten zijn op
bepaalde doelgroepen met minder gunstige gezondheidssituaties.
2.2 Gezondheid
Door de tijd heen is de kijk op gezondheid behoorlijk veranderd. De monocausale visie dat
ongezondheid geldt wanneer een ziekte vastgesteld kan worden is vervangen door de
gedachte dat iemand zich ook mét een ziekte gezond kan voelen (Witte, 2023).
De verandering werd al ingezet in 1948 door de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) die
gezondheid definieerde als “gezondheid is een toestand van volledig fysiek, geestelijk en
sociaal welbevinden, en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke
gebreken” (Institute for Positive Health, z.d.). Met andere woorden, ook al was er sprake van
een aandoening, het kon nog steeds zo zijn dat iemand zich toch gezond voelde.
4
Signaleren en preventief werken
binnen de
verpleegkundige context
Student naam Saskia Berris
Student nummer S1189274
Opleiding Verpleegkunde DT
Titel EVL Preventiegericht analyseren
Code EVL VPK12D20
Datum van inleveren 21 november 2023
Versie (eerste kans of herkansing) 1
,Inhoudsopgave
1. Inleiding 3
1.1 Doel van dit document 3
1.2 Opzet van dit document 3
2. Preventie en gezondheid 4
2.1 Preventie 4
2.2 Gezondheid 4
3. Plan van aanpak 5
3.1 Kernactiviteiten van praktijkonderzoek door Van der Donk en van Lanen 5
3.2 Planmatige aanpak tot gezondheidsbevordering 6
4. Analyse van gezondheidsprobleem: 5xW+H 6
4.1 Wie: de doelgroep 6
4.2 Wat: het (dreigende) gezondheidsprobleem 6
4.3 Waar: de situatie en context 7
4.4 Wanneer: het tijdstip en de frequentie 8
4.5 Waarom: de consequenties 9
4.6 Hoe: de geschiedenis 10
4.7 Onderzoeksvraag 11
5. Visie van Zorggroep Oude en Nieuwe Land: voedingsbeleid 11
6. Analyse van gedrag en omgeving 12
6.1 Dossieronderzoek 13
6.2 Enquête 14
6.3 Gesprek diëtiste 16
6.4 Medische kennis en de praktijk: Mevrouw Joosten 16
6.5 Literatuur 18
7. Analysemodellen 20
7.1 Theory of Planned Behaviour 20
7.2 ASE- model 20
7.3 Health Believe model 21
7.4 Health Concept van Lalonde 21
7.5 Dynamische stresskwetsbaarheidsmodel 21
7.6 Model van Barthomolev en collega’s 22
8. Analyse van factoren die het gedrag beïnvloeden 23
8.1 Het individu 23
8.2 De interpersoonlijke omgeving 25
8.3 De organisatie 26
8.4 De gemeenschap 27
8.5 De samenleving 27
8.6 Overzicht verzamelde determinanten 28
9. Conclusie 30
10. Bevindingen stakeholders 32
11. Feedbackformulier 33
12. Bronnenlijst 34
13. Bijlage I: Enquête collega’s 35
14. Bijlage II: Reactie teammanager 41
2
,1 Inleiding
1.1 Doel van dit document
Dit document beschrijft de stappen die ik heb ondernomen om te komen tot een product dat
voldoet aan de leerdoelen van EVL 3.1 Preventiegericht analyseren.
1.2 Opzet van dit document
In hoofdstuk 2 beschrijf ik wat preventie en gezondheid betekenen en hoe de visie op deze
begrippen zich in de loop van de tijd heeft ontwikkeld.
Hoofdstuk 3 laat zien wat mijn plan van aanpak betreffende het praktijkonderzoek is
geweest.
In hoofdstuk 4 geef ik aan de hand van de 5xW+H methode een analyse van het door mij
waargenomen gezondheidsprobleem. Ook kom ik in dit hoofdstuk tot mijn hoofdvraag.
Hoofdstuk 5 behandelt het voedingsbeleid en de visie op voeding van de organisatie waar ik
werkzaam ben.
In hoofdstuk 6 maak ik een analyse van het ongezonde gedrag dat ik waarneem en van de
omgeving. Ik maak hierbij gebruik van de cliëntdossiers, een enquête onder collega’s, een
gesprek met de diëtiste en literatuur.
In hoofdstuk 7 beschrijf ik beschikbare modellen die gedragsdeterminanten achterhalen en
maak ik een keuze voor het model dat ik het geschiktst acht voor mijn doelgroep.
In hoofdstuk 8 maak ik een analyse van factoren die het ongezonde gedrag van de
doelgroep zouden kunnen beïnvloeden.
In hoofdstuk 9 kom ik tot een conclusie.
In hoofdstuk 10 vertel ik wat de reacties zijn van de diverse belanghebbenden nadat ik heb
mijn bevindingen gepresenteerd heb.
3
, 2 Preventie en gezondheid
2.1 Preventie
“Preventief handelen is bij uitstek een rol die weggelegd is voor verzorgenden,
verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten, vanuit hun rol als
gezondheidsbevorderaar” (V&VN, z.d.).
Het informatiepunt Volksgezondheid en Zorg (z.d.) zegt dat het doel van preventie is ervoor
te zorgen dat mensen gezond blijven door hun gezondheid, hun sociaal functioneren en hun
ontwikkeling te bevorderen en te beschermen. Daarnaast moet preventie, volgens dit
informatiepunt, ziekten en complicaties van ziekten, disfunctioneren en een stoornis in de
ontwikkeling voorkomen of in een zo vroeg mogelijk stadium oplossen.
De Nederlandse Zorgautoriteit is van mening dat preventie meer is dan het voorkomen van
ziekten en een toenemende zorgvraag. Al voordat er sprake is van een ziekte kan een
gezondere levensstijl de kwaliteit van het leven bevorderen (NZA, z.d.).
Volgens Sassen (2022) bestaat preventie uit een totaal van activiteiten die zijn gericht op het
voorkomen van gezondheidsproblemen. Het is het bewerkstelligen van veranderingen in
zelfmanagement, leefstijl en gezondheidsgedrag waardoor mensen gezonder worden en
blijven. Preventie is volgens haar ook vaak gericht op een specifieke doelgroep van mensen
die extra bescherming nodig hebben of meer risico lopen ziek te worden.
Volgens Sassen (2022) kent het preventief handelen ook keerzijden. Verandering van
gedrag kan leiden tot een verbetering van het gezondheidsprobleem, maar soms komen
daar andere gezondheidsproblemen voor in de plaats. Het aanvankelijke
gezondheidsprobleem is dan geen bedreiging meer, maar men kan dan komen te overlijden
aan een andere doodsoorzaak. Dat geeft een vertekend beeld van de preventieve handeling
en betekent voor zorgverleners slechts een accentverschuiving in hun beroep. Een tweede
keerzijde die Sassen (2022) noemt, is dat preventief handelen niet voor iedereen even
bereikbaar en toegankelijk is. De gezondheid van lager opgeleiden is minder gunstig dan die
van hoger opgeleiden. En juist lager opgeleiden weten de wegen tot preventie en informatie
over gezondheid niet goed te vinden. Preventie zou daarom meer gericht moeten zijn op
bepaalde doelgroepen met minder gunstige gezondheidssituaties.
2.2 Gezondheid
Door de tijd heen is de kijk op gezondheid behoorlijk veranderd. De monocausale visie dat
ongezondheid geldt wanneer een ziekte vastgesteld kan worden is vervangen door de
gedachte dat iemand zich ook mét een ziekte gezond kan voelen (Witte, 2023).
De verandering werd al ingezet in 1948 door de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) die
gezondheid definieerde als “gezondheid is een toestand van volledig fysiek, geestelijk en
sociaal welbevinden, en niet slechts de afwezigheid van ziekte of andere lichamelijke
gebreken” (Institute for Positive Health, z.d.). Met andere woorden, ook al was er sprake van
een aandoening, het kon nog steeds zo zijn dat iemand zich toch gezond voelde.
4
