PK Schoen (MM)
Hoofdstuk 2 van huid tot leer
2.1. Dierenhuid als grondstof
Looien= onbewerkte dierenhuid omzetten in leer. Proces waarbij huidvezels worden omgezet in
leervezels.
Geschiktheid van een huid voor het maken van leer wordt bepaald door de eigenschappen van
huiden (dikte, sterkte, beschadigingen etc.)
3 delen van de huid: opperhuid, lederhuid, onderhuidse bindweefsel. Hebt alleen lederhuid nodig,
andere 2 worden voor het looien verwijderd schone lederhuid ‘bloot’.
Lederhuid:
- Papillenlaag: zit aan de haarzijde, vezels zijn fijn en zitten dicht op elkaar (nerflaag)
- Netlaag: vlak onder de nerflaag, vleeszijde (ruwe zijde), bepaalt de dikte van het leer
2.2. Kwaliteit van de huid
Gesteldheid heeft te maken met:
- Herkomst: echt goede huiden komen het Zuid- Amerika (Argentinië),
- Klimaat: uit gematigde zonen hebben een vastere en meer gevulde huid dan in de tropen
- Voedsel: dieren die groenvoer eten hebben betere huiden
- Ras: os levert een goede huid
- Leeftijd: kalfs-, mastbox- (halfwasrunderen), en runderhuiden. Hoe ouder het beestje, hoe
grover de huid, hoe grover de plooien.
- Geslacht: vrouwelijke hebben vaak een fijnere huidstructuur
- Invloeden die de waarde verminderen:
o Brandmerken
o Littekens
o Vilsneden: deze huiden zijn niet geschikt voor zolen want het leer is niet sterk
genoeg.
o Rotten
o Natuurlijke oorzaken: larven, horzels, luizen, motten
2.3. Verwerking van de huid tot leer
Looier kan kiezen uit: plantaardige (vaak bij zoolleer), minerale en synthetische looistoffen, dit
bepaalt de kwaliteit van het eindproduct. Na het looien is de huid definitief geconserveerd en kan
niet meer bederven. Chroomlooiing is vaak bij overleer. Voordat de looier kan gaan looien moet hij:
- Conserveren: om rotten tegen te gaan (door zouten of drogen)
- Ontharen: haren worden in kalk losgeweekt met toe oeging van zwavelnatrium bloot
- Ontkalken en beitsen: in de bloot zitten nog chemicaliën, huidklieren, bloedvaten en
haarspiertjes die verwijderd moeten worden.
- Splitten: als de huid te dik is. Dan krijg je een laag met nerf en een laag zonder nerf (split)
Hoofdstuk 3 Leer
Je hebt zoolleer, overleer en voeringleer.
3.1. Zoolleer
Zoolleer wordt altijd plantaardig gelooid (tannine), zoolleer moet stijf en waterdicht zijn.
1
, Plantaardig gelooid zoolleer heeft de volgende kenmerken: vast, slijtvast, weinig vocht doorlatend,
bruin van kleur op de doorsnee.
- Crouponneren: Eerst wordt de huid gecrouponneerd, het verdelen van de huid in 2 croupons,
2 liezen, 1 hals en 1 kop.
- Voorlooien: Croupons worden in laven (putten met looistofhoudende vloeistof) gehangen om
te worden voorgelooid. Looistoffen werken samentrekkend: hoe sterker het vocht, hoe meer
de vezels zich samentrekken. Doodlooing= als de vezel zich sluit, zodat het binnenste niet
goed doordrenkt wordt.
- Uitlooien: Wlkvaten (ronddraaiende vaten) veel plantaardige looistoffen toegevoegd,
hiermee krijg je de huid helemaal doorlooid (gaar)
- Nalooien: Veredelen van het leer, leer wordt soepeler en beter gevuld. Vaak wordt het
gebleekt om het leer op kleur te krijgen.
- Nabehandelen: leer wassen, invetten (barsten voorkomen), persen van het leer (perst het
vocht eruit en trekt het leer glad), leer ophangen om te drogen, op peil brengen van het
vochtgehalte van het leren en walsen (structuurverdichten). Tot slot zoolleer wegen en per
gewicht verkopen.
Kwaliteit van zoolleer; waterdichtheid, slijtvastheid
3.2. Overleer
Leer dat aan het bovenwerk van de schoen zichtbaar wordt verwerkt. Moet soepeler en elastischer
zijn en beter vocht doorlatend dan zoolleer. Meeste toegepaste methode is chroomlooiing, ook
synthetische looiing en semilooiing.
Chroomgelooid leer heeft deze kenmerken: soepel,buigzaam, elastisch, goed te kleuren, grote
treksterkte, vochtgevoelig, hittebestendig, grijs- blauw van kleur op de doorsnee.
- Bloot wordt behandeld met pikkel (oplossing van zuren en zouten in water), in roterende
walkvaten
- Na de looiing wordt het leer geperst om het overtollige vocht te verwijderen, dan splitten.
- Nalooiing: de huiden neutraliseren, de zuren en zouten worden verwijderd door de huiden te
spoelen met zwakke alkaliën en neutraliserende, synthetische hulplooistoffen
- Verven: gebeurt in etappes, vatverven van nat leer (water oplosbare aniline- kleurstoffen) om
te voorkomen dat het leer te hard opdroogt, wordt meestal een vet- emulsie aan het
kleurbad toegevoegd, leer krijgt dan een matte glans, wordt soepel en meer waterbestendig.
Hierna wordt het overtolle vocht verwijderd, daarna het leer drogen crustleer.
- Afwerken: door het dorgen huidvezels aan elkaar geklit en leer is stijf geworden. Leer wordt
opnieuw bevochtigd en wordt over een bot mes gehaald, na het stollen kan het leer nog
soepeler worden door walken, leer kan dan nog geschuurd worden met een sneldraaiende
wals. Als de vleeszijde wordt geschuurd suède. Als de nerfzijde wordt geschuurd nubuck.
Als hier dekverf op aangebracht wordt leer met een gecorrigeerde nerf.
- Finishen: dekverven, met pigmentkleurstoffen gemengd met bindmoiddel.
Synthetische looiing: wordt altijd gebruikt in combi met plaataardige of chroomlooiing, toepassen
om het proces te versnellen of bepaalde eigenschappen van het leer te verbeteren.
Semilooing: als plantaardige looiing, chroomlooiing en synthetische looiing met of na elkaar worden
toegepast, oftewel combinatielooiing.
Looiing herkennen:
Gevoel Kleur
Plantaardig Stug Bruin- beige kleur
Chroom soepel Grijs- blauwe kleur
Semi Soepel met vaste nerf n.v.t.
2
Hoofdstuk 2 van huid tot leer
2.1. Dierenhuid als grondstof
Looien= onbewerkte dierenhuid omzetten in leer. Proces waarbij huidvezels worden omgezet in
leervezels.
Geschiktheid van een huid voor het maken van leer wordt bepaald door de eigenschappen van
huiden (dikte, sterkte, beschadigingen etc.)
3 delen van de huid: opperhuid, lederhuid, onderhuidse bindweefsel. Hebt alleen lederhuid nodig,
andere 2 worden voor het looien verwijderd schone lederhuid ‘bloot’.
Lederhuid:
- Papillenlaag: zit aan de haarzijde, vezels zijn fijn en zitten dicht op elkaar (nerflaag)
- Netlaag: vlak onder de nerflaag, vleeszijde (ruwe zijde), bepaalt de dikte van het leer
2.2. Kwaliteit van de huid
Gesteldheid heeft te maken met:
- Herkomst: echt goede huiden komen het Zuid- Amerika (Argentinië),
- Klimaat: uit gematigde zonen hebben een vastere en meer gevulde huid dan in de tropen
- Voedsel: dieren die groenvoer eten hebben betere huiden
- Ras: os levert een goede huid
- Leeftijd: kalfs-, mastbox- (halfwasrunderen), en runderhuiden. Hoe ouder het beestje, hoe
grover de huid, hoe grover de plooien.
- Geslacht: vrouwelijke hebben vaak een fijnere huidstructuur
- Invloeden die de waarde verminderen:
o Brandmerken
o Littekens
o Vilsneden: deze huiden zijn niet geschikt voor zolen want het leer is niet sterk
genoeg.
o Rotten
o Natuurlijke oorzaken: larven, horzels, luizen, motten
2.3. Verwerking van de huid tot leer
Looier kan kiezen uit: plantaardige (vaak bij zoolleer), minerale en synthetische looistoffen, dit
bepaalt de kwaliteit van het eindproduct. Na het looien is de huid definitief geconserveerd en kan
niet meer bederven. Chroomlooiing is vaak bij overleer. Voordat de looier kan gaan looien moet hij:
- Conserveren: om rotten tegen te gaan (door zouten of drogen)
- Ontharen: haren worden in kalk losgeweekt met toe oeging van zwavelnatrium bloot
- Ontkalken en beitsen: in de bloot zitten nog chemicaliën, huidklieren, bloedvaten en
haarspiertjes die verwijderd moeten worden.
- Splitten: als de huid te dik is. Dan krijg je een laag met nerf en een laag zonder nerf (split)
Hoofdstuk 3 Leer
Je hebt zoolleer, overleer en voeringleer.
3.1. Zoolleer
Zoolleer wordt altijd plantaardig gelooid (tannine), zoolleer moet stijf en waterdicht zijn.
1
, Plantaardig gelooid zoolleer heeft de volgende kenmerken: vast, slijtvast, weinig vocht doorlatend,
bruin van kleur op de doorsnee.
- Crouponneren: Eerst wordt de huid gecrouponneerd, het verdelen van de huid in 2 croupons,
2 liezen, 1 hals en 1 kop.
- Voorlooien: Croupons worden in laven (putten met looistofhoudende vloeistof) gehangen om
te worden voorgelooid. Looistoffen werken samentrekkend: hoe sterker het vocht, hoe meer
de vezels zich samentrekken. Doodlooing= als de vezel zich sluit, zodat het binnenste niet
goed doordrenkt wordt.
- Uitlooien: Wlkvaten (ronddraaiende vaten) veel plantaardige looistoffen toegevoegd,
hiermee krijg je de huid helemaal doorlooid (gaar)
- Nalooien: Veredelen van het leer, leer wordt soepeler en beter gevuld. Vaak wordt het
gebleekt om het leer op kleur te krijgen.
- Nabehandelen: leer wassen, invetten (barsten voorkomen), persen van het leer (perst het
vocht eruit en trekt het leer glad), leer ophangen om te drogen, op peil brengen van het
vochtgehalte van het leren en walsen (structuurverdichten). Tot slot zoolleer wegen en per
gewicht verkopen.
Kwaliteit van zoolleer; waterdichtheid, slijtvastheid
3.2. Overleer
Leer dat aan het bovenwerk van de schoen zichtbaar wordt verwerkt. Moet soepeler en elastischer
zijn en beter vocht doorlatend dan zoolleer. Meeste toegepaste methode is chroomlooiing, ook
synthetische looiing en semilooiing.
Chroomgelooid leer heeft deze kenmerken: soepel,buigzaam, elastisch, goed te kleuren, grote
treksterkte, vochtgevoelig, hittebestendig, grijs- blauw van kleur op de doorsnee.
- Bloot wordt behandeld met pikkel (oplossing van zuren en zouten in water), in roterende
walkvaten
- Na de looiing wordt het leer geperst om het overtollige vocht te verwijderen, dan splitten.
- Nalooiing: de huiden neutraliseren, de zuren en zouten worden verwijderd door de huiden te
spoelen met zwakke alkaliën en neutraliserende, synthetische hulplooistoffen
- Verven: gebeurt in etappes, vatverven van nat leer (water oplosbare aniline- kleurstoffen) om
te voorkomen dat het leer te hard opdroogt, wordt meestal een vet- emulsie aan het
kleurbad toegevoegd, leer krijgt dan een matte glans, wordt soepel en meer waterbestendig.
Hierna wordt het overtolle vocht verwijderd, daarna het leer drogen crustleer.
- Afwerken: door het dorgen huidvezels aan elkaar geklit en leer is stijf geworden. Leer wordt
opnieuw bevochtigd en wordt over een bot mes gehaald, na het stollen kan het leer nog
soepeler worden door walken, leer kan dan nog geschuurd worden met een sneldraaiende
wals. Als de vleeszijde wordt geschuurd suède. Als de nerfzijde wordt geschuurd nubuck.
Als hier dekverf op aangebracht wordt leer met een gecorrigeerde nerf.
- Finishen: dekverven, met pigmentkleurstoffen gemengd met bindmoiddel.
Synthetische looiing: wordt altijd gebruikt in combi met plaataardige of chroomlooiing, toepassen
om het proces te versnellen of bepaalde eigenschappen van het leer te verbeteren.
Semilooing: als plantaardige looiing, chroomlooiing en synthetische looiing met of na elkaar worden
toegepast, oftewel combinatielooiing.
Looiing herkennen:
Gevoel Kleur
Plantaardig Stug Bruin- beige kleur
Chroom soepel Grijs- blauwe kleur
Semi Soepel met vaste nerf n.v.t.
2
