Samenvatting Artikelen/Gedeelte boeken Kwalitatief Onderzoek
Jorgensen, D. (1989) Participant observation, Applied Social Research Series. Sage:
Newsbury Park. pp. 40 –68 en 82 -106
Hoofdstuk 3 Het verkrijgen van toegang tot een sociale situatie
Een participerende observatie is (definitie):
Een waarnemingsmethode vanuit een insidersperspectief,
met specifieke aandacht voor menselijke betekenis en interactie,
met het hier en nu als locatie van het onderzoek,
met theoretische nadruk op het begrijpen van menselijke drijfveren,
vanuit een open en flexibele onderzoeksbenadering,
het gebruik van directe observatie naast andere waarnemingsmethoden in een casestudy
benadering,
door middel van participatie waarin een relatie wordt gelegd met de direct betrokkenen
3.1 Selecteren van een sociale situatie
De selectie van een omgeving is gerelateerd aan het probleem dat je wilt onderzoeken. De selectie
van de sociale situatie is afhankelijk van
1. Of je al dan niet toegang kunt krijgen tot een sociale situatie
2. Het bereik van mogelijke rollen die je zou kunnen aannemen
3. Of deze rol voldoende toegang biedt tot de te onderzoeken fenomeen
3.2 Functies van de sociale situatie
De kenmerken van een sociale situatie zijn:
Zichtbaar en onzichtbaar. Een omgeving is zichtbaar wanneer informatie hierover beschikbaar is
voor een algemeen publiek. Wanneer deze gegevens niet zichtbaar zijn (zoals drugsdealers,
prostituees, etc) is de omgeving onzichtbaar.
Open of gesloten. Een sociale situatie is open als toegang hiertoe weinig onderhandeling vereist.
Een sociale situatie is gesloten als de toegang ertoe aanzienlijke onderhandeling vereist. Goffman
maakt het onderscheid tussen “front stage” en “back stage”.
De toegankelijkheid van je sociale situatie:
Vrij toegankelijk: openbare ruimtes, openbaar vervoer, loketten, publieke bijeenkomsten
Beperkt toegankelijk: Scholen, commissievergaderingen, ziekenhuis
Besloten: Bestuursvergaderingen, sollicitatiegesprekken, functioneringsgesprekken
Kies als beginnend onderzoeker voor vrij toegankelijke observaties!!
3.3 Toegangsstrategieën
Er zijn twee toegangsstrategieën om toegang te krijgen tot een sociale situatie:
1. Open onderzoeksrol. Wanneer de onderzoeker openlijk toestemming vraagt om te observeren.
2. Verborgen onderzoeksrol. De onderzoeker neemt de rol als participant aan zonder mensen in die
sociale situatie te informeren dat er onderzoek gaande is. Voor sommige kan dit als onethisch
gezien worden. Verborgen onderzoeksrol respecteren de rechten van proefpersonen niet.
1
, 3.4 Uitgebreide en geselecteerde observatie
Theoretische en doelgerichte steekproeven zijn een vorm van selecte steekproef die afhankelijk is
van het vermogen van de onderzoekers om beslissingen te nemen over wat te observeren op basis
van beperkingen zoals kansen, persoonlijke interesses en middelen. Sneeuwbalsteekproef is erg
handig bij sociale situaties die niet vrij toegankelijk zijn (denk bijv. aan zwervers, prostituees, etc).
3.5 Samenvatting
Wat geselecteerd wordt voor observatie hangt af van:
Het probleem dat moet worden bestudeerd
Mogelijke sociale situaties en bestemming van de studie
Beschikbare middelen
Kansen
Persoonlijke interesse
Sociale situaties verschillen op de dimensies zichtbaar onzichtbaar, front stage back stage en open en
gesloten.
Hoofdstuk 4 Participeren in dagelijks leven
4.1 Locatie en perspectief
Alle observaties worden beïnvloed door personen. Waar de onderzoeker zich sociaal bevindt,
bepaald wat waarneembaar is, het karakter van waarnemingen en waarnemingsmogelijkheden. Elke
locaties geeft een bepaald perspectief aan het te observeren fenomeen. Het is belangrijk dat je de
conflicterende perspectieven beschrijft en observeert. Geen enkel perspectief is goed of fout.
4.2 Beelden van participatie
De rol van de participant kan wisselen van een complete buitenstaander (outsider) tot complete
binnen staander (insider). De vier rollen die men kan aannemen tijdens het observeren zijn:
1. Observator.
2. Participerende observant
3. Observerende participant
4. Participant.
Hoe meer je participeert hoe minder je kan observeren en vice versa.
2
Jorgensen, D. (1989) Participant observation, Applied Social Research Series. Sage:
Newsbury Park. pp. 40 –68 en 82 -106
Hoofdstuk 3 Het verkrijgen van toegang tot een sociale situatie
Een participerende observatie is (definitie):
Een waarnemingsmethode vanuit een insidersperspectief,
met specifieke aandacht voor menselijke betekenis en interactie,
met het hier en nu als locatie van het onderzoek,
met theoretische nadruk op het begrijpen van menselijke drijfveren,
vanuit een open en flexibele onderzoeksbenadering,
het gebruik van directe observatie naast andere waarnemingsmethoden in een casestudy
benadering,
door middel van participatie waarin een relatie wordt gelegd met de direct betrokkenen
3.1 Selecteren van een sociale situatie
De selectie van een omgeving is gerelateerd aan het probleem dat je wilt onderzoeken. De selectie
van de sociale situatie is afhankelijk van
1. Of je al dan niet toegang kunt krijgen tot een sociale situatie
2. Het bereik van mogelijke rollen die je zou kunnen aannemen
3. Of deze rol voldoende toegang biedt tot de te onderzoeken fenomeen
3.2 Functies van de sociale situatie
De kenmerken van een sociale situatie zijn:
Zichtbaar en onzichtbaar. Een omgeving is zichtbaar wanneer informatie hierover beschikbaar is
voor een algemeen publiek. Wanneer deze gegevens niet zichtbaar zijn (zoals drugsdealers,
prostituees, etc) is de omgeving onzichtbaar.
Open of gesloten. Een sociale situatie is open als toegang hiertoe weinig onderhandeling vereist.
Een sociale situatie is gesloten als de toegang ertoe aanzienlijke onderhandeling vereist. Goffman
maakt het onderscheid tussen “front stage” en “back stage”.
De toegankelijkheid van je sociale situatie:
Vrij toegankelijk: openbare ruimtes, openbaar vervoer, loketten, publieke bijeenkomsten
Beperkt toegankelijk: Scholen, commissievergaderingen, ziekenhuis
Besloten: Bestuursvergaderingen, sollicitatiegesprekken, functioneringsgesprekken
Kies als beginnend onderzoeker voor vrij toegankelijke observaties!!
3.3 Toegangsstrategieën
Er zijn twee toegangsstrategieën om toegang te krijgen tot een sociale situatie:
1. Open onderzoeksrol. Wanneer de onderzoeker openlijk toestemming vraagt om te observeren.
2. Verborgen onderzoeksrol. De onderzoeker neemt de rol als participant aan zonder mensen in die
sociale situatie te informeren dat er onderzoek gaande is. Voor sommige kan dit als onethisch
gezien worden. Verborgen onderzoeksrol respecteren de rechten van proefpersonen niet.
1
, 3.4 Uitgebreide en geselecteerde observatie
Theoretische en doelgerichte steekproeven zijn een vorm van selecte steekproef die afhankelijk is
van het vermogen van de onderzoekers om beslissingen te nemen over wat te observeren op basis
van beperkingen zoals kansen, persoonlijke interesses en middelen. Sneeuwbalsteekproef is erg
handig bij sociale situaties die niet vrij toegankelijk zijn (denk bijv. aan zwervers, prostituees, etc).
3.5 Samenvatting
Wat geselecteerd wordt voor observatie hangt af van:
Het probleem dat moet worden bestudeerd
Mogelijke sociale situaties en bestemming van de studie
Beschikbare middelen
Kansen
Persoonlijke interesse
Sociale situaties verschillen op de dimensies zichtbaar onzichtbaar, front stage back stage en open en
gesloten.
Hoofdstuk 4 Participeren in dagelijks leven
4.1 Locatie en perspectief
Alle observaties worden beïnvloed door personen. Waar de onderzoeker zich sociaal bevindt,
bepaald wat waarneembaar is, het karakter van waarnemingen en waarnemingsmogelijkheden. Elke
locaties geeft een bepaald perspectief aan het te observeren fenomeen. Het is belangrijk dat je de
conflicterende perspectieven beschrijft en observeert. Geen enkel perspectief is goed of fout.
4.2 Beelden van participatie
De rol van de participant kan wisselen van een complete buitenstaander (outsider) tot complete
binnen staander (insider). De vier rollen die men kan aannemen tijdens het observeren zijn:
1. Observator.
2. Participerende observant
3. Observerende participant
4. Participant.
Hoe meer je participeert hoe minder je kan observeren en vice versa.
2
