Leerdoel 1 – Uitwerking
Huidtherapeuten werken volgens het HMH = huidtherapeutisch methodisch handelen.
Bestaande uit een aantal stappen:
- Stap 1 Verwijzing en aanmelding
- Stap 2 Anamnese
▪ Wijze en tijdstip waarop het oedeem is ontstaan alsook het beloop
(snel/langzame ontwikkeling
▪ Type en aard van de klachten
▪ Invloed van zwaartekracht op het oedeem
▪ Relatie met inspanning en lokalisatie
▪ Relatie met zwangerschap
▪ Invloed van gewichtsvermindering op volume extremiteiten
▪ Familieanamnese met betrekking tot oedeem en vaatlijden
▪ Voorgeschiedenis en co-morbiditeit
▪ Medicatie
▪ Voorgaande (oedeem) therapieën
▪ Beperkingen in dagelijkse activiteiten en participatie van de patiënt
- Stap 3 Onderzoek
▪ Inspectie, palpatie en meten
o Temperatuur, vochtigheid, verschuifbaarheid, oppakbaarheid,
consistentie
o Delle druk test: pitting vs. non-pitting oedeem (30 seconde
vasthouden)
o Proef van stemmer: het wel of niet kunnen oppakken van de huid
zodat er een plooi ontstaat (Geen plooi? Positief!). Alleen op de voet
en hand.
o VAS: op een schaal van 1-10 hoe hoog de pijn is.
o Enkel/arm index: voor het uitsluiten aanwezigheid van arteriële
insufficiëntie (niet betrouwbaar bij diabetes mellitus).
o Cuff sign; elastiek effect net voor de voet bij lipoedeem.
▪ De aard en ernst van zwelling/oedeem
▪ Aanwezigheid van huid-en/of nagelafwijkingen
▪ Begeleidende zichtbare en voelbare verschijnselen
- Stap 4 Analyse: de huidtherapeutische diagnose
Kenmerk Lymfoedeem Veneus oedeem Lipoedeem
Palpatie Pitting en/of non- Pitting Non pitting
pitting
Man/vrouw Man en vrouw Man en vrouw Alleen vrouw
Eenzijdig/tweezijdig Eenzijdig, mogelijk Eenzijdig, mogelijk Tweezijdig
tweezijdig tweezijdig
Kleur bij staan Bleek Blauw Bleek
Lokalisatie Tenen kunnen ook Tenen zijn vrij van Voeten niet
aangedaan zijn oedeem aangedaan
Teken van Stemmer Aanwezig Afwezig Afwezig
Cuff sign Afwezig Afwezig Aanwezig
Huidafwijkingen Hyperkeratose, Varices, Verdikking
papillomatose pigmentatie, corona subcutaan
phlebectatica, vetweefsel, cellulite
lipodermatosclerosis,
Ulcus cruris
Pijn bij druk Nee Nee Ja
, Afkappunt diagnose unilateral lymfoedeem:
- 5/10% volumeverschil aangedane arm t.o.v. niet-aangedane arm
- 10% been volumeverschil aangedane been t.o.v. niet-aangedane been
Het is goed om naar de aanvullende diagnostiek te gaan wanneer:
- Onverklaarbaar oedeem op jonge leeftijd (>35 jaar)
- Oedeem en zwelling met onbekende oorzaak
- Snel progressief ontstaan van oedeem na een oncologische behandeling van het
regionale lymfklierstation
- Eenzijdig persisterend oedeem na een doorgemaakte erysipelas na adequate
nabehandeling met TEK.
- Vermoeden van mengvormen
- Discrepantie tussen een trauma en zwelling
- Discrepantie tussen de subjectieve klachten en een patiënt en de mate van een
objectief gemeten zwelling van extremiteit
- Therapieresistent oedeem
Voorafgaand aan het opstellen van een behandelplan moet de oorzaak van het oedeem
duidelijk zijn!
- Stap 5 Behandelplan
▪ Verminderen van pijnklachten
▪ Reductie van zwelling
▪ Toename activiteit en welbevinden
▪ Verbetering van de huidspierpompfunctie
▪ Opheffen van spierkracht- en conditietekort
▪ Vergroten van kennis en therapietrouw
▪ Psychosociale ondersteuning van patiënten
▪ Stimuleren gezond bewegingspatroon
▪ Vermijden immobiliteit
▪ Vermijden van overgewicht
▪ Stimuleren van adequate voeding
▪ Ontraden van roken
▪ Aandacht voor het stimuleren van therapietrouw
Behandelfrequentie:
- Initiële fase: enkele weken 2-5x per week
- Overgangsfase: 3-8 weken, afbouwen in frequentie, maximale volumereductie
bereikt? Dan naar de onderhoudsfase.
- Stap 6 Behandeling
▪ Integrale oedeemtherapie bestaat uit:
o Compressietherapie (zwachtelen en TEK) → lipoedeem, lymfoedeem,
veneus
o Manuele lymfedrainage → lymfoedeem
o Intermitterende pneumatische compressietherapie → lymfoedeem
o Beweging → lipoedeem, lymfoedeem, veneus
o Voorlichting
- Stap 7 Evaluatie
- Stap 8 Afsluiting
Oedeem wordt behandeld in 2 fases:
- (Initiële) behandelfase: kortdurend, het actief behandelen van volumereductie
- Onderhouds(behandel)fase: langdurend, tertiaire preventie, gericht op het
voorkomen van progressie van oedeem, het behouden van de verkregen
Huidtherapeuten werken volgens het HMH = huidtherapeutisch methodisch handelen.
Bestaande uit een aantal stappen:
- Stap 1 Verwijzing en aanmelding
- Stap 2 Anamnese
▪ Wijze en tijdstip waarop het oedeem is ontstaan alsook het beloop
(snel/langzame ontwikkeling
▪ Type en aard van de klachten
▪ Invloed van zwaartekracht op het oedeem
▪ Relatie met inspanning en lokalisatie
▪ Relatie met zwangerschap
▪ Invloed van gewichtsvermindering op volume extremiteiten
▪ Familieanamnese met betrekking tot oedeem en vaatlijden
▪ Voorgeschiedenis en co-morbiditeit
▪ Medicatie
▪ Voorgaande (oedeem) therapieën
▪ Beperkingen in dagelijkse activiteiten en participatie van de patiënt
- Stap 3 Onderzoek
▪ Inspectie, palpatie en meten
o Temperatuur, vochtigheid, verschuifbaarheid, oppakbaarheid,
consistentie
o Delle druk test: pitting vs. non-pitting oedeem (30 seconde
vasthouden)
o Proef van stemmer: het wel of niet kunnen oppakken van de huid
zodat er een plooi ontstaat (Geen plooi? Positief!). Alleen op de voet
en hand.
o VAS: op een schaal van 1-10 hoe hoog de pijn is.
o Enkel/arm index: voor het uitsluiten aanwezigheid van arteriële
insufficiëntie (niet betrouwbaar bij diabetes mellitus).
o Cuff sign; elastiek effect net voor de voet bij lipoedeem.
▪ De aard en ernst van zwelling/oedeem
▪ Aanwezigheid van huid-en/of nagelafwijkingen
▪ Begeleidende zichtbare en voelbare verschijnselen
- Stap 4 Analyse: de huidtherapeutische diagnose
Kenmerk Lymfoedeem Veneus oedeem Lipoedeem
Palpatie Pitting en/of non- Pitting Non pitting
pitting
Man/vrouw Man en vrouw Man en vrouw Alleen vrouw
Eenzijdig/tweezijdig Eenzijdig, mogelijk Eenzijdig, mogelijk Tweezijdig
tweezijdig tweezijdig
Kleur bij staan Bleek Blauw Bleek
Lokalisatie Tenen kunnen ook Tenen zijn vrij van Voeten niet
aangedaan zijn oedeem aangedaan
Teken van Stemmer Aanwezig Afwezig Afwezig
Cuff sign Afwezig Afwezig Aanwezig
Huidafwijkingen Hyperkeratose, Varices, Verdikking
papillomatose pigmentatie, corona subcutaan
phlebectatica, vetweefsel, cellulite
lipodermatosclerosis,
Ulcus cruris
Pijn bij druk Nee Nee Ja
, Afkappunt diagnose unilateral lymfoedeem:
- 5/10% volumeverschil aangedane arm t.o.v. niet-aangedane arm
- 10% been volumeverschil aangedane been t.o.v. niet-aangedane been
Het is goed om naar de aanvullende diagnostiek te gaan wanneer:
- Onverklaarbaar oedeem op jonge leeftijd (>35 jaar)
- Oedeem en zwelling met onbekende oorzaak
- Snel progressief ontstaan van oedeem na een oncologische behandeling van het
regionale lymfklierstation
- Eenzijdig persisterend oedeem na een doorgemaakte erysipelas na adequate
nabehandeling met TEK.
- Vermoeden van mengvormen
- Discrepantie tussen een trauma en zwelling
- Discrepantie tussen de subjectieve klachten en een patiënt en de mate van een
objectief gemeten zwelling van extremiteit
- Therapieresistent oedeem
Voorafgaand aan het opstellen van een behandelplan moet de oorzaak van het oedeem
duidelijk zijn!
- Stap 5 Behandelplan
▪ Verminderen van pijnklachten
▪ Reductie van zwelling
▪ Toename activiteit en welbevinden
▪ Verbetering van de huidspierpompfunctie
▪ Opheffen van spierkracht- en conditietekort
▪ Vergroten van kennis en therapietrouw
▪ Psychosociale ondersteuning van patiënten
▪ Stimuleren gezond bewegingspatroon
▪ Vermijden immobiliteit
▪ Vermijden van overgewicht
▪ Stimuleren van adequate voeding
▪ Ontraden van roken
▪ Aandacht voor het stimuleren van therapietrouw
Behandelfrequentie:
- Initiële fase: enkele weken 2-5x per week
- Overgangsfase: 3-8 weken, afbouwen in frequentie, maximale volumereductie
bereikt? Dan naar de onderhoudsfase.
- Stap 6 Behandeling
▪ Integrale oedeemtherapie bestaat uit:
o Compressietherapie (zwachtelen en TEK) → lipoedeem, lymfoedeem,
veneus
o Manuele lymfedrainage → lymfoedeem
o Intermitterende pneumatische compressietherapie → lymfoedeem
o Beweging → lipoedeem, lymfoedeem, veneus
o Voorlichting
- Stap 7 Evaluatie
- Stap 8 Afsluiting
Oedeem wordt behandeld in 2 fases:
- (Initiële) behandelfase: kortdurend, het actief behandelen van volumereductie
- Onderhouds(behandel)fase: langdurend, tertiaire preventie, gericht op het
voorkomen van progressie van oedeem, het behouden van de verkregen
