Kwalitatief onderzoek in organisaties – Inge Bleijenbergh
1. Kwalitatief onderzoek in organisaties
Onderzoeken is een cyclisch proces, als onderzoeker keer je tijdens het traject regelmatig terug naar een eerdere
fase. De fases bevatten: (1) formuleren van een doestelling en vraagstelling; (2) toegang verkrijgen tot een
organisatie; (3) meetbaar maken van begrippen; (4) verzamelen van data; (5) analyseren van data; (6) beantwoorden
van vraagstelling door middel van een conclusie en discussie.
Kwalitatief onderzoek: het verzamelen en interpreteren van talig materiaal om op basis daarvan uitspraken te doen
over een (sociaal) verschijnsel in de werkelijkheid.
De rijkheid van het materiaal zorgt ervoor dat je binnen een kwalitatief onderzoek op basis van een relatief klein
aantal waarnemingseenheden (in vergelijking tot kwantitatief onderzoek) uitspraken kunt doen over een specifiek
verschijnselen de sociale werkelijkheid.
Organisatie: een min of meer formeel samenwerkingsverband tussen groepen mensen gericht op een
gemeenschappelijk doel. Het sociale handelen van mensen binnen organisaties is onderwerp van een onderzoek en
dit wordt onderzocht door er talig materiaal over te verzamelen.
Doordat mensen in eigen woorden antwoord geven op een (interview) vraag leer je hun specifieke verwoording en
interpretatie van het verschijnsel kennen. Door te observeren kan veel inzicht bieden in de vanzelfsprekende normen
en waarden in een organisatie. Documenten kunnen een goede indicatie geven van de gemeenschappelijke normen
die ene organisatie uitdraagt.
Met kwalitatief onderzoek kun je goed uitspraken doen over:
• Processen in de tijd
• Organisatieculturen
• Context van een bepaald verschijnsel
Kwalitatief onderzoek is geschikt voor het onderzoeken van meervoudige causaliteit: het beschrijven van de wijze
waarop meerdere oorzaken van een verschijnsel met elkaar samenhangen. Analytische generalisatie: globalere
uitspraken doen (tegenovergestelde van statistische generalisatie).
Weinig waarnemingseenheden helpen om globale uitspraken te doen over relatief veel relaties tussen variabelen.
Mixed-methodsonderzoek: een mengvorm van kwantitatieve en kwalitatieve dataverzamelingsmethoden omdat zij
elkaar goed kunnen aanvullen.
Theoretische doelstelling: een bijdrage leveren aan theorieën die een bepaald aspect van de werkelijkheid in
organisaties beschrijven of verklaren. Praktische doelstelling: het beschrijven, verklaren, evalueren of veranderen
van de situatie in een concrete organisatie.
2. Doestelling en vraagstelling
Doelstelling: een methodologisch hulpmiddel dat beknopt en kernachtig vastlegt welke bijdrage het onderzoek
beoogt te leveren. Het brengt een duidelijke sturing en richting aan in je onderzoek. De belangrijkste functie is dat
het een basis legt voor de centrale vraagstelling van je onderzoek.
• Externe doel: de theoretische of praktische bijdrage die het onderzoek beoogt te leveren.
• Interne doel: door middel van welke specifieke kennis je deze bijdrage wilt gaan leveren.
Vraagstelling: zet het externe doel om in een intern doel. Het is de meest kernachtige weergave van wat je met het
onderzoek te weten wilt komen. Een goede vraagstelling zorgt ervoor dat aan het einde de kennis is verkregen die
nodig is om de beoogde bijdrage ook daadwerkelijk te kunnen leveren.
, Theoriegericht onderzoek: bij dragen aan de wetenschappelijke kennis over een verschijnsel in een organisatie. Het
doen van algemeen geldige uitspraken over een sociaal verschijnsel en de toepasbaarheid van deze kennis zijn de
twee belangrijkste kernmerken.
Empirische cyclus:
Hypothesen
(theorie)
Theorievorming Toetsen
(abstraheren) (operationaliseren)
Waarnemen
(empirie)
Deductief onderzoek: het toetsend onderzoeken door middel van empirische waarnemingen die een theorie
bevestigen of ontkrachten. Dit is soms nodig om theorieën te verfijnen. Kwalitatief onderzoek in organisaties is
minder geschikt om een theorie te bevestigen omdat hier een groot aantal waarnemingen voor nodig zijn.
Inductief onderzoek: theorievorming op basis van empirische waarnemingen die worden geabstraheerd waar
vervolgens algemene uitspraken (hypothesen) uit komen die basis vormen voor nieuwe theorieën. Kwalitatief
onderzoek in organisaties is erg geschikt voor het vormen van een nieuwe theorie over een sociaal verschijnsel.
• Enkelvoudige casestudie: onderzoek bij 1 organisatie. Het gedetailleerd in beeld brengen van zo’n verschijnsel
kan helpen bij het ontdekken van patronen voor een theorie. Ook kan jouw onderzoek bijdragen aan een
grotere theorie.
• Meervoudige/vergelijkende casestudy: Wanneer je in verschillende organisaties onderzoek uitvoert kun je ze
op een bepaald verschijnsel met elkaar vergelijken. Vergelijkend casestudyonderzoek is bij uitstek geschikt
voor theorieontwikkeling.
• Methode van overeenstemming: het selecteren en onderzoeken van organisaties die zo veel mogelijk
verschillen maar waar toch een sociaal verschijnsel in optreed
• Methode van verschil: het selecteren van organisaties die sterk op elkaar lijken maar waar in het ene
het sociale verschijnsel optreedt maar in het andere niet.
Praktijkgericht onderzoek: een bijdrage te leveren aan het veranderen of verbeteren van de praktijk binnen
organisaties. Dit sluit aan bij verschillende fasen in de interventiecyclus.
Interventiecyclus: de fasen die je doorloopt bij het oplossen van een praktijkprobleem in een organisatie.
Probleemanalyse > analyse van oorzaken > ontwerp van mogelijke oplossingen van het probleem > toepassen van
oplossingen > evalueren van veranderingen.
Diagnose
Evaluatie Ontwerp
Interventie
1. Kwalitatief onderzoek in organisaties
Onderzoeken is een cyclisch proces, als onderzoeker keer je tijdens het traject regelmatig terug naar een eerdere
fase. De fases bevatten: (1) formuleren van een doestelling en vraagstelling; (2) toegang verkrijgen tot een
organisatie; (3) meetbaar maken van begrippen; (4) verzamelen van data; (5) analyseren van data; (6) beantwoorden
van vraagstelling door middel van een conclusie en discussie.
Kwalitatief onderzoek: het verzamelen en interpreteren van talig materiaal om op basis daarvan uitspraken te doen
over een (sociaal) verschijnsel in de werkelijkheid.
De rijkheid van het materiaal zorgt ervoor dat je binnen een kwalitatief onderzoek op basis van een relatief klein
aantal waarnemingseenheden (in vergelijking tot kwantitatief onderzoek) uitspraken kunt doen over een specifiek
verschijnselen de sociale werkelijkheid.
Organisatie: een min of meer formeel samenwerkingsverband tussen groepen mensen gericht op een
gemeenschappelijk doel. Het sociale handelen van mensen binnen organisaties is onderwerp van een onderzoek en
dit wordt onderzocht door er talig materiaal over te verzamelen.
Doordat mensen in eigen woorden antwoord geven op een (interview) vraag leer je hun specifieke verwoording en
interpretatie van het verschijnsel kennen. Door te observeren kan veel inzicht bieden in de vanzelfsprekende normen
en waarden in een organisatie. Documenten kunnen een goede indicatie geven van de gemeenschappelijke normen
die ene organisatie uitdraagt.
Met kwalitatief onderzoek kun je goed uitspraken doen over:
• Processen in de tijd
• Organisatieculturen
• Context van een bepaald verschijnsel
Kwalitatief onderzoek is geschikt voor het onderzoeken van meervoudige causaliteit: het beschrijven van de wijze
waarop meerdere oorzaken van een verschijnsel met elkaar samenhangen. Analytische generalisatie: globalere
uitspraken doen (tegenovergestelde van statistische generalisatie).
Weinig waarnemingseenheden helpen om globale uitspraken te doen over relatief veel relaties tussen variabelen.
Mixed-methodsonderzoek: een mengvorm van kwantitatieve en kwalitatieve dataverzamelingsmethoden omdat zij
elkaar goed kunnen aanvullen.
Theoretische doelstelling: een bijdrage leveren aan theorieën die een bepaald aspect van de werkelijkheid in
organisaties beschrijven of verklaren. Praktische doelstelling: het beschrijven, verklaren, evalueren of veranderen
van de situatie in een concrete organisatie.
2. Doestelling en vraagstelling
Doelstelling: een methodologisch hulpmiddel dat beknopt en kernachtig vastlegt welke bijdrage het onderzoek
beoogt te leveren. Het brengt een duidelijke sturing en richting aan in je onderzoek. De belangrijkste functie is dat
het een basis legt voor de centrale vraagstelling van je onderzoek.
• Externe doel: de theoretische of praktische bijdrage die het onderzoek beoogt te leveren.
• Interne doel: door middel van welke specifieke kennis je deze bijdrage wilt gaan leveren.
Vraagstelling: zet het externe doel om in een intern doel. Het is de meest kernachtige weergave van wat je met het
onderzoek te weten wilt komen. Een goede vraagstelling zorgt ervoor dat aan het einde de kennis is verkregen die
nodig is om de beoogde bijdrage ook daadwerkelijk te kunnen leveren.
, Theoriegericht onderzoek: bij dragen aan de wetenschappelijke kennis over een verschijnsel in een organisatie. Het
doen van algemeen geldige uitspraken over een sociaal verschijnsel en de toepasbaarheid van deze kennis zijn de
twee belangrijkste kernmerken.
Empirische cyclus:
Hypothesen
(theorie)
Theorievorming Toetsen
(abstraheren) (operationaliseren)
Waarnemen
(empirie)
Deductief onderzoek: het toetsend onderzoeken door middel van empirische waarnemingen die een theorie
bevestigen of ontkrachten. Dit is soms nodig om theorieën te verfijnen. Kwalitatief onderzoek in organisaties is
minder geschikt om een theorie te bevestigen omdat hier een groot aantal waarnemingen voor nodig zijn.
Inductief onderzoek: theorievorming op basis van empirische waarnemingen die worden geabstraheerd waar
vervolgens algemene uitspraken (hypothesen) uit komen die basis vormen voor nieuwe theorieën. Kwalitatief
onderzoek in organisaties is erg geschikt voor het vormen van een nieuwe theorie over een sociaal verschijnsel.
• Enkelvoudige casestudie: onderzoek bij 1 organisatie. Het gedetailleerd in beeld brengen van zo’n verschijnsel
kan helpen bij het ontdekken van patronen voor een theorie. Ook kan jouw onderzoek bijdragen aan een
grotere theorie.
• Meervoudige/vergelijkende casestudy: Wanneer je in verschillende organisaties onderzoek uitvoert kun je ze
op een bepaald verschijnsel met elkaar vergelijken. Vergelijkend casestudyonderzoek is bij uitstek geschikt
voor theorieontwikkeling.
• Methode van overeenstemming: het selecteren en onderzoeken van organisaties die zo veel mogelijk
verschillen maar waar toch een sociaal verschijnsel in optreed
• Methode van verschil: het selecteren van organisaties die sterk op elkaar lijken maar waar in het ene
het sociale verschijnsel optreedt maar in het andere niet.
Praktijkgericht onderzoek: een bijdrage te leveren aan het veranderen of verbeteren van de praktijk binnen
organisaties. Dit sluit aan bij verschillende fasen in de interventiecyclus.
Interventiecyclus: de fasen die je doorloopt bij het oplossen van een praktijkprobleem in een organisatie.
Probleemanalyse > analyse van oorzaken > ontwerp van mogelijke oplossingen van het probleem > toepassen van
oplossingen > evalueren van veranderingen.
Diagnose
Evaluatie Ontwerp
Interventie
