Shared decision making: zorgevaluaties in een zorgcentrum
Onderzoekvoorstel HVVB16AFOU3
Hanzehogeschool Groningen
HBO-Verpleegkunde Voltijd
Onderzoeksscriptie U3
Studieiaar 4
18 juni 2017
Opdrachtgever: Lectoraat Verpleegkundige Innovatie en Positionering
,Inhoud
.................................................................................................................................................. 2
Samenvatting............................................................................................................................ 3
Inleiding.................................................................................................................................... 4
2. Onderzoeksvraag..................................................................................................................6
2.1 Probleemstelling..................................................................................................................6
2.2 Doelstelling......................................................................................................................... 6
2.3 Vraagstelling....................................................................................................................... 6
2.4 Deelvragen.......................................................................................................................... 6
2.5 Definiëring van begrippen...................................................................................................6
3. Onderzoeksmethodiek.......................................................................................................... 7
3.1 Onderzoeksdesign..............................................................................................................7
3.2 Populatie en steekproef......................................................................................................7
3.3. Dataverzameling................................................................................................................8
3.3.2 Meetinstrument................................................................................................................8
3.4 Data-analyse....................................................................................................................... 9
3.4.1 Validiteit en betrouwbaarheid onderzoek........................................................................10
3.4.2 Integrity.......................................................................................................................... 10
3.4.3 Trustworthiness.............................................................................................................. 10
3.4.4 Generaliseerbaarheid.....................................................................................................11
4. Ethische verantwoording.....................................................................................................12
5. Resultaten........................................................................................................................... 13
5.1 De mate van SDM in de zorgleefplan evaluaties binnen een zorgcentrum in Friesland.. . .13
5.1.1 Mate van SDM in beslismomenten en voortzettingsmomenten......................................13
5.1.2 De mate van SDM in alleen beslismomenten.................................................................16
5.2 Verschil tussen beslis- en voortzettingsmomenten gemiddeld...........................................18
5.4 Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid....................................................................................19
6. Discussie............................................................................................................................. 20
6.1 Inhoudelijke discussie.......................................................................................................20
6.2 Methodologische discussie...............................................................................................21
7. Conclusie en aanbevelingen...............................................................................................22
Literatuurlijst............................................................................................................................ 23
1
,Charles, C., Gafni, A. & Whelan T. (1997). Shared decision-making in the medical encounter:
what does it mean? (or it takes at least two to tango). Social Science & Medicine, 681-692...23
Bijlage 1 Zoekstrategie............................................................................................................ 26
1.1 Zoektermen en databanken..............................................................................................26
1.2 Inclusie- en exclusiecriteria...............................................................................................26
................................................................................................................................................ 26
1.3 Flowchart.......................................................................................................................... 26
1.4 Geëxcludeerde Meetinstrumenten....................................................................................27
1.4.1 Roter’s Interaction Analysis System (RIAS)...................................................................28
1.4.2 MAPPIN’SDM................................................................................................................. 28
1.4.3 Rochester Participatory Decision Making Scale (RPDMS).............................................28
1.4.4 DSAT-10......................................................................................................................... 28
1.5 Validiteit en Betrouwbaarheid meetinstrument..................................................................29
1.5.1 Domeinen en scoring.....................................................................................................29
Bijlage 2 Meetinstrument OPTION-5.......................................................................................30
Bijlage 3 Criteria beslis- en voortzettingsmomenten................................................................32
Bijlage 4 Planning................................................................................................................... 33
Bijlage 6 Safe Assignment
2
, Samenvatting
Inleiding/Aanleiding: Nederland is in hoog tempo aan het vergrijzen en daarnaast neemt de
levensverwachting ook nog steeds toe (CBS, 2016). Door deze stijging van de
levensverwachting neemt ook de mate van multimorbiditeit en daarmee de complexiteit van
de ouderenzorg in deze zorgcentra toe (Bello, 2015). Deze aspecten gecombineerd met de
groeiende tekorten aan verplegend- en verzorgend personeel heeft tot gevolg dat de
gezamenlijke besluitvorming onder druk komt te staan, ten koste van onder andere
patiënttevredenheid en kwaliteit van zorg. (Zorg voor beter, 2016). Deze gezamenlijke
besluitvorming is een belangrijk onderdeel binnen de zorg, maar ook binnen de evaluatie van
zorg en wordt ook wel ‘shared decision making’ (SDM) genoemd. Uit onderzoek van Pel-Littel
& van Veenendaal (2015) blijkt echter dat verpleegkundigen en zorgverleners zich er niet
bewust van zijn hoe SDM toegepast moet worden. Omdat SDM nog zo’n relatief jong begrip
is, is er weinig informatie bekend over SDM binnen de zorg en evaluaties van zorgleefplannen
binnen zorgcentra in Nederland (Owens et al., 2012).
Doelstelling: Het doel van dit onderzoek is een rapport te presenteren die de mate van SDM,
tijdens de individuele zorgleefplan evaluaties in een zorgcentrum in Friesland beschrijft,
benoemd en uitgelegd.
Vraagstelling: Om deze doelstelling te kunnen behalen is de onderstaande vraagstelling
opgesteld: “Wat is de mate van SDM in de zorgleefplan evaluaties binnen een zorgcentrum in
Friesland?”
Onderzoeksmethodiek: Dit onderzoek heeft betrekking op een kwalitatieve verbetering van
de zorgleefplan evaluaties binnen een zorgcentrum in Friesland. Dit is gedaan aan de hand
van 14 reeds eerder opgenomen zorgleefplan evaluaties die geobserveerd zijn en vervolgens
geëvalueerd aan de hand van het meetinstrument ‘OPTION-5’. De scores, die voortkwamen
uit de OPTION-5, zijn verwerkt in het statistische computerprogramma SPSS. Aan de hand
van SPSS zijn de resultaten berekend.
Resultaten: In totaal zijn 273 beslismomenten beoordeeld met een
interbeoordelaarsbetrouwbaarheid van 0,9. Kijkend naar de resultaten in het geheel kan
geconcludeerd worden dat de mate van SDM in de zorgleefplan evaluaties in dit zorgcentrum
met een gemiddelde score van 1,04 minimaal is. Dit betekent dat de zorgverleners een
minimale poging doen tot het bereiken van SDM. Zorgverleners scoren relatief beter in het
erkennen en aankaarten van een aandachtspunt in de zorg, maar scoren minder hoog in SDM
in het verdere uitwerken van dit aandachtspunt. Wat opvalt is dat de zorgverleners vooral
minder scoren in het meenemen van persoonlijke voorkeuren van de bewoner en/of familie en
het waarborgen hiervan in het zorgleefplan.
Discussie: De OPTION scale is in eerste instantie ontwikkeld voor gebruik in
huisartsenpraktijken en niet voor gebruik in care settings. Dit verklaart waarom de gemiddelde
score laag is aangezien dit onderzoek gericht is op SDM in zorgcentra. Het gebruik van audio-
opnames heeft voor- en nadelen; respectievelijk dat de data op elk gegeven moment terug te
halen is maar dat het een minimaal beeld geeft van het gesprek aangezien de non-verbale
communicatie niet gemeten kan worden. Daarnaast is het niet bekend welk opleidingsniveau
de aanwezige zorgverleners hebben aangezien dit de SDM kan beïnvloeden.
Conclusie: De onderzoekers concluderen dat er in het zorgcentrum in Friesland een
minimale mate van SDM aanwezig is tijdens de zorgleefplan evaluaties.
Aanbeveling: Als eerste is aanbevolen de zorgverleners die deelnemen aan de zorgleefplan
evaluaties een training aan te bieden op het gebied van SDM. Hierdoor kan de kennis en de
vaardigheden van zorgverleners op dit gebied worden vergroot. Dit kan erin resulteren dat de
mate van SDM bevorderd wordt. Tot slot wordt aanbevolen om de belemmerende factoren in
een zorgleefplan evaluatie tot een minimum te beperken. Hierbij kan gedacht worden aan de
professionele attitude, aandacht geven aan de structuur van het gesprek, competenties en
beschikbare tijd van zorgverleners.
3
Onderzoekvoorstel HVVB16AFOU3
Hanzehogeschool Groningen
HBO-Verpleegkunde Voltijd
Onderzoeksscriptie U3
Studieiaar 4
18 juni 2017
Opdrachtgever: Lectoraat Verpleegkundige Innovatie en Positionering
,Inhoud
.................................................................................................................................................. 2
Samenvatting............................................................................................................................ 3
Inleiding.................................................................................................................................... 4
2. Onderzoeksvraag..................................................................................................................6
2.1 Probleemstelling..................................................................................................................6
2.2 Doelstelling......................................................................................................................... 6
2.3 Vraagstelling....................................................................................................................... 6
2.4 Deelvragen.......................................................................................................................... 6
2.5 Definiëring van begrippen...................................................................................................6
3. Onderzoeksmethodiek.......................................................................................................... 7
3.1 Onderzoeksdesign..............................................................................................................7
3.2 Populatie en steekproef......................................................................................................7
3.3. Dataverzameling................................................................................................................8
3.3.2 Meetinstrument................................................................................................................8
3.4 Data-analyse....................................................................................................................... 9
3.4.1 Validiteit en betrouwbaarheid onderzoek........................................................................10
3.4.2 Integrity.......................................................................................................................... 10
3.4.3 Trustworthiness.............................................................................................................. 10
3.4.4 Generaliseerbaarheid.....................................................................................................11
4. Ethische verantwoording.....................................................................................................12
5. Resultaten........................................................................................................................... 13
5.1 De mate van SDM in de zorgleefplan evaluaties binnen een zorgcentrum in Friesland.. . .13
5.1.1 Mate van SDM in beslismomenten en voortzettingsmomenten......................................13
5.1.2 De mate van SDM in alleen beslismomenten.................................................................16
5.2 Verschil tussen beslis- en voortzettingsmomenten gemiddeld...........................................18
5.4 Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid....................................................................................19
6. Discussie............................................................................................................................. 20
6.1 Inhoudelijke discussie.......................................................................................................20
6.2 Methodologische discussie...............................................................................................21
7. Conclusie en aanbevelingen...............................................................................................22
Literatuurlijst............................................................................................................................ 23
1
,Charles, C., Gafni, A. & Whelan T. (1997). Shared decision-making in the medical encounter:
what does it mean? (or it takes at least two to tango). Social Science & Medicine, 681-692...23
Bijlage 1 Zoekstrategie............................................................................................................ 26
1.1 Zoektermen en databanken..............................................................................................26
1.2 Inclusie- en exclusiecriteria...............................................................................................26
................................................................................................................................................ 26
1.3 Flowchart.......................................................................................................................... 26
1.4 Geëxcludeerde Meetinstrumenten....................................................................................27
1.4.1 Roter’s Interaction Analysis System (RIAS)...................................................................28
1.4.2 MAPPIN’SDM................................................................................................................. 28
1.4.3 Rochester Participatory Decision Making Scale (RPDMS).............................................28
1.4.4 DSAT-10......................................................................................................................... 28
1.5 Validiteit en Betrouwbaarheid meetinstrument..................................................................29
1.5.1 Domeinen en scoring.....................................................................................................29
Bijlage 2 Meetinstrument OPTION-5.......................................................................................30
Bijlage 3 Criteria beslis- en voortzettingsmomenten................................................................32
Bijlage 4 Planning................................................................................................................... 33
Bijlage 6 Safe Assignment
2
, Samenvatting
Inleiding/Aanleiding: Nederland is in hoog tempo aan het vergrijzen en daarnaast neemt de
levensverwachting ook nog steeds toe (CBS, 2016). Door deze stijging van de
levensverwachting neemt ook de mate van multimorbiditeit en daarmee de complexiteit van
de ouderenzorg in deze zorgcentra toe (Bello, 2015). Deze aspecten gecombineerd met de
groeiende tekorten aan verplegend- en verzorgend personeel heeft tot gevolg dat de
gezamenlijke besluitvorming onder druk komt te staan, ten koste van onder andere
patiënttevredenheid en kwaliteit van zorg. (Zorg voor beter, 2016). Deze gezamenlijke
besluitvorming is een belangrijk onderdeel binnen de zorg, maar ook binnen de evaluatie van
zorg en wordt ook wel ‘shared decision making’ (SDM) genoemd. Uit onderzoek van Pel-Littel
& van Veenendaal (2015) blijkt echter dat verpleegkundigen en zorgverleners zich er niet
bewust van zijn hoe SDM toegepast moet worden. Omdat SDM nog zo’n relatief jong begrip
is, is er weinig informatie bekend over SDM binnen de zorg en evaluaties van zorgleefplannen
binnen zorgcentra in Nederland (Owens et al., 2012).
Doelstelling: Het doel van dit onderzoek is een rapport te presenteren die de mate van SDM,
tijdens de individuele zorgleefplan evaluaties in een zorgcentrum in Friesland beschrijft,
benoemd en uitgelegd.
Vraagstelling: Om deze doelstelling te kunnen behalen is de onderstaande vraagstelling
opgesteld: “Wat is de mate van SDM in de zorgleefplan evaluaties binnen een zorgcentrum in
Friesland?”
Onderzoeksmethodiek: Dit onderzoek heeft betrekking op een kwalitatieve verbetering van
de zorgleefplan evaluaties binnen een zorgcentrum in Friesland. Dit is gedaan aan de hand
van 14 reeds eerder opgenomen zorgleefplan evaluaties die geobserveerd zijn en vervolgens
geëvalueerd aan de hand van het meetinstrument ‘OPTION-5’. De scores, die voortkwamen
uit de OPTION-5, zijn verwerkt in het statistische computerprogramma SPSS. Aan de hand
van SPSS zijn de resultaten berekend.
Resultaten: In totaal zijn 273 beslismomenten beoordeeld met een
interbeoordelaarsbetrouwbaarheid van 0,9. Kijkend naar de resultaten in het geheel kan
geconcludeerd worden dat de mate van SDM in de zorgleefplan evaluaties in dit zorgcentrum
met een gemiddelde score van 1,04 minimaal is. Dit betekent dat de zorgverleners een
minimale poging doen tot het bereiken van SDM. Zorgverleners scoren relatief beter in het
erkennen en aankaarten van een aandachtspunt in de zorg, maar scoren minder hoog in SDM
in het verdere uitwerken van dit aandachtspunt. Wat opvalt is dat de zorgverleners vooral
minder scoren in het meenemen van persoonlijke voorkeuren van de bewoner en/of familie en
het waarborgen hiervan in het zorgleefplan.
Discussie: De OPTION scale is in eerste instantie ontwikkeld voor gebruik in
huisartsenpraktijken en niet voor gebruik in care settings. Dit verklaart waarom de gemiddelde
score laag is aangezien dit onderzoek gericht is op SDM in zorgcentra. Het gebruik van audio-
opnames heeft voor- en nadelen; respectievelijk dat de data op elk gegeven moment terug te
halen is maar dat het een minimaal beeld geeft van het gesprek aangezien de non-verbale
communicatie niet gemeten kan worden. Daarnaast is het niet bekend welk opleidingsniveau
de aanwezige zorgverleners hebben aangezien dit de SDM kan beïnvloeden.
Conclusie: De onderzoekers concluderen dat er in het zorgcentrum in Friesland een
minimale mate van SDM aanwezig is tijdens de zorgleefplan evaluaties.
Aanbeveling: Als eerste is aanbevolen de zorgverleners die deelnemen aan de zorgleefplan
evaluaties een training aan te bieden op het gebied van SDM. Hierdoor kan de kennis en de
vaardigheden van zorgverleners op dit gebied worden vergroot. Dit kan erin resulteren dat de
mate van SDM bevorderd wordt. Tot slot wordt aanbevolen om de belemmerende factoren in
een zorgleefplan evaluatie tot een minimum te beperken. Hierbij kan gedacht worden aan de
professionele attitude, aandacht geven aan de structuur van het gesprek, competenties en
beschikbare tijd van zorgverleners.
3
