Ethiek in sociaal werk
2.4.3: kritiek op de zorgethiek
In de zorgethiek draait het altijd om de relatie die de actor heeft met de ander: betekent dat de
keuzes partijdig zijn. In de zorgethiek gelden in de relatie met je ouders, je kinderen of je cliënten
andere verwachtingen dan in de relatie met mensen die je niet kent. Er is dus minder betrokkenheid
bij de mensen die verder van de actor af staan.
Gilligan: hoogste morele niveau stelt dat de actor een evenwicht vindt tussen de belangen van de
ander en die van zichzelf
Ubuntu: ‘onderlinge verbondenheid’
Afrikaanse ethiek
Verbondenheid wordt hier veel breder ingevuld van in de zorgethiek
Iemand zoekt niet alleen verbondenheid met zijn eigen groep, maar ook met anderen, zelfs
als die anderen tegenstanders zijn.
De mens wordt pas werkelijk een persoon in respectvolle relaties met anderen (Samkange,
1980)
Er zijn altijd ontelbaar veel anderen nodig bij alles wat mensen bereiken in hun leven
Gaat ook om de verbondenheid met de omringende natuur, onze voorouders en de
generaties na ons.
‘Iemand met ubuntu staat open voor en is toegankelijk voor anderen, wijdt zich aan anderen,
voelt zich niet bedreigd door het kunnen van anderen omdat hij of zij genoeg zelfvertrouwen
put uit de wetenschap dat hij of zij onderdeel is van een groter geheel, en krimpt ineen
wanneer anderen worden vernederd of ineenkrimpen of wanneer anderen worden gemarteld
of onderdruk’ (Tutu, 1999)
Ubuntu wordt verwacht van mensen binnen de gemeenschap. De gemeenschap is een
organisme, waarin elke deel alleen kan bestaan in verbinding met anderen. Mensen
verschillen van elkaar maar iedereen is waardevol.
Ook in Europa verschillende vormen van hulpverlening, zoals Gentle teaching of in de
herstelbeweging, het idee groeit om minder te kijken naar de verstandelijke of psychische
beperking en meer naar de specifieke waarde van personen.
Verbondenheid wordt binnen de westerse politieke filosofie ook benadrukt in het communitarisme:
stroming die kritiek uit op het liberalisme, omdat dat te weinig oog heeft voor het belang van sociale
relaties en tradities. Mensen worden gevormd door de maatschappelijke en culturele verbanden
waar ze deel van uitmaken (Houwen, 2007). In Nederland was dit vooral terug te zien bij Jan Peter
, Balkenende die een maatschappelijke discussie aanzwengelde over waarden, waarin hij benadrukte
dat mensen niet alleen rechten hebben maar ook plichten tegenover elkaar.
4.1.1 De participatiesamenleving en de focus op empowerment
Nederland ontwikkelde zich vanaf eind negentiende eeuw geleidelijk tot een verzorgingsstaat en deze
werd na de tweede w.o verder uitgebouwd. Een verzorgingsstaat is gebaseerd op solidariteit tussen
alle burgers (belasting betalen). De overheid biedt uitkeringen en voorzieningen aan, uitvoering van
de hulpverlening wordt uitbesteed aan professionals.
Vanaf jaren 70 kritiek op verzorgingsstaat door de hoge kosten. Rol van de overheid beperken en
meer nadruk leggen op efficiency en effectiviteit:
→Decentralisatie (taken centrale overheid naar de gemeenten)
→Deregulering (afschaffen, vereenvoudigen of stroomlijnen van regelingen die door de overheid
werden opgesteld)
→ Toename van de participatie door burgers
Door deze beslissingen werd de verzorgingsstaat steeds meer een participatiesamenleving. In de
participatie samenleving wordt ervan uitgegaan dat mensen meer in directe zin verantwoordelijk zijn
voor anderen. Professionele hulp wordt nog steeds gefinancierd vanuit de belastingen. De sociaal
werker moet meer gaan samenwerken (met bijv. de cliënt hun netwerk). Ook sociaal
ondernemerschap wordt steeds meer gebruikelijk binnen sociaal werk, daarbij is de cliënt ook een
klant.
De overgang van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving ging gepaard met nieuwe wetgeving
Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) en participatiewet
2007: WMO ingevoerd
2015: WMO gewijzigd
Doel WMO: kosten van de verzorgingsstaat te beperken en de regels te vereenvoudigen.
Verschillende wetten komen erin samen en de gemeente wordt verantwoordelijk voor ondersteuning
van mensen die niet op eigen kracht zelfredzaam zijn i.p.v de landelijke overheid. Ook moet de burger
zelf actief zijn en eerst voor zichzelf en hun naasten zorgen, als dat niet lukt, springt de gemeente bij.
Gemeente heeft compensatieplicht: mensen met een beperking op het gebied van zelfredzaamheid
of maatschappelijke participatie worden gecompenseerd.
Participatiewet in 2015 ingevoerd: wet regelt dat mensen die kunnen werken, maar daarbij een
steuntje in de rug nodig hebben, bij een gewone werkgever aan de slag moeten en slechts in
beperkte mate op een gesubsidieerde werkplaats terechtkunnen.
Gevolgen → groeiende sociale ongelijkheid: bezuinigingen raken ouderen, uitkeringsgerechtigden en
mensen met een beperking. Inkomstenverschillen hebben effecten op gezondheid, schoolprestaties,
criminaliteit etc. Sociaal werk krijgt daarom te maken met cliënten in multiprobleemsituaties, terwijl
steeds meer wordt benadrukt dat burgers voor elkaar moeten zorgen.
De waarden van de participatiesamenleving: eigen kracht eerst en sociale cohesie
Nederland wordt steeds meer een neoliberale participatiesamenleving: voert een beleid dat is
gericht op marktwerking, kleinere overheid op het gebied van handel en internationaal
kapitaalverkeer.
Gevolg → overheid kan burgers niet van de wieg tot graf verzorgen
Overheid vindt dat burgers zelf verantwoordelijkheid moeten nemen voor hun situatie en eigen
netwerk moeten inschakelen. Sociaal werk kan hierbij ondersteunend zijn door empowerment en
bevorderen sociale cohesie.
2.4.3: kritiek op de zorgethiek
In de zorgethiek draait het altijd om de relatie die de actor heeft met de ander: betekent dat de
keuzes partijdig zijn. In de zorgethiek gelden in de relatie met je ouders, je kinderen of je cliënten
andere verwachtingen dan in de relatie met mensen die je niet kent. Er is dus minder betrokkenheid
bij de mensen die verder van de actor af staan.
Gilligan: hoogste morele niveau stelt dat de actor een evenwicht vindt tussen de belangen van de
ander en die van zichzelf
Ubuntu: ‘onderlinge verbondenheid’
Afrikaanse ethiek
Verbondenheid wordt hier veel breder ingevuld van in de zorgethiek
Iemand zoekt niet alleen verbondenheid met zijn eigen groep, maar ook met anderen, zelfs
als die anderen tegenstanders zijn.
De mens wordt pas werkelijk een persoon in respectvolle relaties met anderen (Samkange,
1980)
Er zijn altijd ontelbaar veel anderen nodig bij alles wat mensen bereiken in hun leven
Gaat ook om de verbondenheid met de omringende natuur, onze voorouders en de
generaties na ons.
‘Iemand met ubuntu staat open voor en is toegankelijk voor anderen, wijdt zich aan anderen,
voelt zich niet bedreigd door het kunnen van anderen omdat hij of zij genoeg zelfvertrouwen
put uit de wetenschap dat hij of zij onderdeel is van een groter geheel, en krimpt ineen
wanneer anderen worden vernederd of ineenkrimpen of wanneer anderen worden gemarteld
of onderdruk’ (Tutu, 1999)
Ubuntu wordt verwacht van mensen binnen de gemeenschap. De gemeenschap is een
organisme, waarin elke deel alleen kan bestaan in verbinding met anderen. Mensen
verschillen van elkaar maar iedereen is waardevol.
Ook in Europa verschillende vormen van hulpverlening, zoals Gentle teaching of in de
herstelbeweging, het idee groeit om minder te kijken naar de verstandelijke of psychische
beperking en meer naar de specifieke waarde van personen.
Verbondenheid wordt binnen de westerse politieke filosofie ook benadrukt in het communitarisme:
stroming die kritiek uit op het liberalisme, omdat dat te weinig oog heeft voor het belang van sociale
relaties en tradities. Mensen worden gevormd door de maatschappelijke en culturele verbanden
waar ze deel van uitmaken (Houwen, 2007). In Nederland was dit vooral terug te zien bij Jan Peter
, Balkenende die een maatschappelijke discussie aanzwengelde over waarden, waarin hij benadrukte
dat mensen niet alleen rechten hebben maar ook plichten tegenover elkaar.
4.1.1 De participatiesamenleving en de focus op empowerment
Nederland ontwikkelde zich vanaf eind negentiende eeuw geleidelijk tot een verzorgingsstaat en deze
werd na de tweede w.o verder uitgebouwd. Een verzorgingsstaat is gebaseerd op solidariteit tussen
alle burgers (belasting betalen). De overheid biedt uitkeringen en voorzieningen aan, uitvoering van
de hulpverlening wordt uitbesteed aan professionals.
Vanaf jaren 70 kritiek op verzorgingsstaat door de hoge kosten. Rol van de overheid beperken en
meer nadruk leggen op efficiency en effectiviteit:
→Decentralisatie (taken centrale overheid naar de gemeenten)
→Deregulering (afschaffen, vereenvoudigen of stroomlijnen van regelingen die door de overheid
werden opgesteld)
→ Toename van de participatie door burgers
Door deze beslissingen werd de verzorgingsstaat steeds meer een participatiesamenleving. In de
participatie samenleving wordt ervan uitgegaan dat mensen meer in directe zin verantwoordelijk zijn
voor anderen. Professionele hulp wordt nog steeds gefinancierd vanuit de belastingen. De sociaal
werker moet meer gaan samenwerken (met bijv. de cliënt hun netwerk). Ook sociaal
ondernemerschap wordt steeds meer gebruikelijk binnen sociaal werk, daarbij is de cliënt ook een
klant.
De overgang van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving ging gepaard met nieuwe wetgeving
Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) en participatiewet
2007: WMO ingevoerd
2015: WMO gewijzigd
Doel WMO: kosten van de verzorgingsstaat te beperken en de regels te vereenvoudigen.
Verschillende wetten komen erin samen en de gemeente wordt verantwoordelijk voor ondersteuning
van mensen die niet op eigen kracht zelfredzaam zijn i.p.v de landelijke overheid. Ook moet de burger
zelf actief zijn en eerst voor zichzelf en hun naasten zorgen, als dat niet lukt, springt de gemeente bij.
Gemeente heeft compensatieplicht: mensen met een beperking op het gebied van zelfredzaamheid
of maatschappelijke participatie worden gecompenseerd.
Participatiewet in 2015 ingevoerd: wet regelt dat mensen die kunnen werken, maar daarbij een
steuntje in de rug nodig hebben, bij een gewone werkgever aan de slag moeten en slechts in
beperkte mate op een gesubsidieerde werkplaats terechtkunnen.
Gevolgen → groeiende sociale ongelijkheid: bezuinigingen raken ouderen, uitkeringsgerechtigden en
mensen met een beperking. Inkomstenverschillen hebben effecten op gezondheid, schoolprestaties,
criminaliteit etc. Sociaal werk krijgt daarom te maken met cliënten in multiprobleemsituaties, terwijl
steeds meer wordt benadrukt dat burgers voor elkaar moeten zorgen.
De waarden van de participatiesamenleving: eigen kracht eerst en sociale cohesie
Nederland wordt steeds meer een neoliberale participatiesamenleving: voert een beleid dat is
gericht op marktwerking, kleinere overheid op het gebied van handel en internationaal
kapitaalverkeer.
Gevolg → overheid kan burgers niet van de wieg tot graf verzorgen
Overheid vindt dat burgers zelf verantwoordelijkheid moeten nemen voor hun situatie en eigen
netwerk moeten inschakelen. Sociaal werk kan hierbij ondersteunend zijn door empowerment en
bevorderen sociale cohesie.
