Leereenheid 7 Recht en sturing
Leerkern
Hoofdstuk 7 gaat over de sturende functie van wetgeving. In hoeverre kunnen
overheden sturen door middel van algemene regels? De moderne overheid probeert
niet alleen vrede en veiligheid te verwezenlijken, maar ook talrijke andere publieke
doeleinden. Is die sturende taak van de overheid nog wel te vervullen door middel van
algemene regels? De auteur gaat in op het subsidiariteitsbeginsel dat oproept tot
decentralisering van regelgeving. Decentralisering van regelgeving leidt weer tot een
nieuw type regels (kaderrichtlijnen of zorgplichten) die vervolgens geconcretiseerd
worden door lagere regelgevers. Tenslotte besteedt de auteur aandacht aan de vraag
of en in hoeverre de nieuwe vormen van regulering te verzoenen zijn met de eisen van
een democratische rechtsstaat.
MODIFICATIE EN CODIFICATIE
Modificatie kan worden opgevat als het resultaat van een welbewust ingrijpen
door de wetgever teneinde de richting van de samenleving te veranderen in
overeenstemming met de politieke wensen.
Ondanks dat men roept tot deregulering en terugtreden van de overheid, zijn
vaak de nationale overheid beperkt in het kiezen tussen de rol van codificator of
modificator. Dit is met name bij lidstaten van de Europese Unie. Deze hebben
juist te plicht om te sturen en bepaalde doelen te bereiken. Zo waren
mensenrechten in eerste instantie meer afweerrechten en zijn deze nu meer
positieve verplichtingen voor de overheid om die rechten te bevorderen.
Een wetgever die effectief wil sturen heeft een grote kennis nodig van de sociale
verbanden waarin de wetten fungeren. Deze kennis ontbreekt vaak. De wetgever
dient zich zowel vooraf op de hoogte te stellen van de mogelijke effecten van de
wet = Regulatory Impact Assessments als ook achteraf de bestaande wet te
evalueren.
Echter is het erg moeilijk om te meten in hoeverre het doel van de wet is bereikt.
Dit omdat,
a. Veel wetgeving hebben vaak meerdere doelen tegelijkertijd. Zoals
belastingwetgeving dient om de financiën op peil te houden, maar ook om
inkomensverschillen te nivelleren.
b. De effecten van wetgeving zijn lastig te beoordelen omdat andere oorzaken
niet zijn uit te sluiten of zijn toe te schrijven aan de wetgeving.
1/7
, c. Het is verder moeilijk om de werking van een wet afzonderlijk te onderzoeken.
De gebieden waarop de wetgever werkzaam is, zijn niet van elkaar af te
grenzen.
HET SUBSIDIARITEITSBEGINSEL
Het beginsel van subsidiariteit: de regelgeving zo veel mogelijk decentraal te
laten uitvoeren. Dit beginsel roept de wetgever op om voordat tot wetgeving wordt
overgegaan eerst te kijken of deze niet op een lager niveau geregeld kan worden.
Ook op Europees niveau wordt het subsidiariteitsbeginsel benadrukt. De
reguleringsproblemen zijn hier namelijk nog groter dan op nationaal niveau. De
afstand tussen de wetgever en de burger is vaak nog minder dan op nationaal
niveau en men is minder op de hoogte van de plaatselijke omstandigheden,
gewoonten en gebruiken. Ook de nationale rechtssystemen kunnen een
complicatie vormen, zodat het risico op onbedoelde gevolgen groter is dan op
nationaal niveau.
Echter is het subsidiariteitsbeginsel erg onduidelijk, omdat:
a. Het niet duidelijk is wie eigenlijk bepaalt op welk niveau de regelgeving het
beste kan worden gehanteerd.
b. Het is onduidelijk wat het criterium is aan de hand waarvan men bepaalt welk
niveau het meest geschikt is. Is dit het meest effectieve niveau of het meest
rechtvaardige niveau?
c. Men doet alsof het doel waartoe wetgeving wordt vastgesteld eenduidig
vaststaat en deze gedeeld wordt. Echter wetten dienen vaak meerdere
doeleinden tegelijkertijd.
d. Het subsidiariteitsbeginsel kan zelf twee functies hebben:
1. Ter kritiseren van centrale regelgeving d.w.z. het kan dienen om lagere niveaus
zeggenschap te geven over de regelgeving waarbij zij het meest nauw
betrokken zijn.
2. Als rechtvaardiging van centraal ingrijpen: de Europese regelgever kan
verregaande bemoeienis dan legitimeren door te zeggen: na toepassing van
het subsidiariteitsbeginsel blijkt het Europese niveau het meest geschikt te zijn.
2/7
Leerkern
Hoofdstuk 7 gaat over de sturende functie van wetgeving. In hoeverre kunnen
overheden sturen door middel van algemene regels? De moderne overheid probeert
niet alleen vrede en veiligheid te verwezenlijken, maar ook talrijke andere publieke
doeleinden. Is die sturende taak van de overheid nog wel te vervullen door middel van
algemene regels? De auteur gaat in op het subsidiariteitsbeginsel dat oproept tot
decentralisering van regelgeving. Decentralisering van regelgeving leidt weer tot een
nieuw type regels (kaderrichtlijnen of zorgplichten) die vervolgens geconcretiseerd
worden door lagere regelgevers. Tenslotte besteedt de auteur aandacht aan de vraag
of en in hoeverre de nieuwe vormen van regulering te verzoenen zijn met de eisen van
een democratische rechtsstaat.
MODIFICATIE EN CODIFICATIE
Modificatie kan worden opgevat als het resultaat van een welbewust ingrijpen
door de wetgever teneinde de richting van de samenleving te veranderen in
overeenstemming met de politieke wensen.
Ondanks dat men roept tot deregulering en terugtreden van de overheid, zijn
vaak de nationale overheid beperkt in het kiezen tussen de rol van codificator of
modificator. Dit is met name bij lidstaten van de Europese Unie. Deze hebben
juist te plicht om te sturen en bepaalde doelen te bereiken. Zo waren
mensenrechten in eerste instantie meer afweerrechten en zijn deze nu meer
positieve verplichtingen voor de overheid om die rechten te bevorderen.
Een wetgever die effectief wil sturen heeft een grote kennis nodig van de sociale
verbanden waarin de wetten fungeren. Deze kennis ontbreekt vaak. De wetgever
dient zich zowel vooraf op de hoogte te stellen van de mogelijke effecten van de
wet = Regulatory Impact Assessments als ook achteraf de bestaande wet te
evalueren.
Echter is het erg moeilijk om te meten in hoeverre het doel van de wet is bereikt.
Dit omdat,
a. Veel wetgeving hebben vaak meerdere doelen tegelijkertijd. Zoals
belastingwetgeving dient om de financiën op peil te houden, maar ook om
inkomensverschillen te nivelleren.
b. De effecten van wetgeving zijn lastig te beoordelen omdat andere oorzaken
niet zijn uit te sluiten of zijn toe te schrijven aan de wetgeving.
1/7
, c. Het is verder moeilijk om de werking van een wet afzonderlijk te onderzoeken.
De gebieden waarop de wetgever werkzaam is, zijn niet van elkaar af te
grenzen.
HET SUBSIDIARITEITSBEGINSEL
Het beginsel van subsidiariteit: de regelgeving zo veel mogelijk decentraal te
laten uitvoeren. Dit beginsel roept de wetgever op om voordat tot wetgeving wordt
overgegaan eerst te kijken of deze niet op een lager niveau geregeld kan worden.
Ook op Europees niveau wordt het subsidiariteitsbeginsel benadrukt. De
reguleringsproblemen zijn hier namelijk nog groter dan op nationaal niveau. De
afstand tussen de wetgever en de burger is vaak nog minder dan op nationaal
niveau en men is minder op de hoogte van de plaatselijke omstandigheden,
gewoonten en gebruiken. Ook de nationale rechtssystemen kunnen een
complicatie vormen, zodat het risico op onbedoelde gevolgen groter is dan op
nationaal niveau.
Echter is het subsidiariteitsbeginsel erg onduidelijk, omdat:
a. Het niet duidelijk is wie eigenlijk bepaalt op welk niveau de regelgeving het
beste kan worden gehanteerd.
b. Het is onduidelijk wat het criterium is aan de hand waarvan men bepaalt welk
niveau het meest geschikt is. Is dit het meest effectieve niveau of het meest
rechtvaardige niveau?
c. Men doet alsof het doel waartoe wetgeving wordt vastgesteld eenduidig
vaststaat en deze gedeeld wordt. Echter wetten dienen vaak meerdere
doeleinden tegelijkertijd.
d. Het subsidiariteitsbeginsel kan zelf twee functies hebben:
1. Ter kritiseren van centrale regelgeving d.w.z. het kan dienen om lagere niveaus
zeggenschap te geven over de regelgeving waarbij zij het meest nauw
betrokken zijn.
2. Als rechtvaardiging van centraal ingrijpen: de Europese regelgever kan
verregaande bemoeienis dan legitimeren door te zeggen: na toepassing van
het subsidiariteitsbeginsel blijkt het Europese niveau het meest geschikt te zijn.
2/7
