1
,Inhoud
Juridische vaardigheden................................................................................................................................................................4
Hoofdstuk 1 Terreinverkenning (week 1)......................................................................................................................................4
1.1 Een definitie van recht.........................................................................................................................................................5
Verschil recht en moraal........................................................................................................................................................5
1.2 Enkele onderscheidingen.....................................................................................................................................................5
1.3 De rechtsgebieden...............................................................................................................................................................6
Privaatrecht............................................................................................................................................................................6
Strafrecht...............................................................................................................................................................................7
Staatsrecht.............................................................................................................................................................................7
Bestuursrecht.........................................................................................................................................................................7
1.4 De rechtsbronnen...............................................................................................................................................................8
Wet.........................................................................................................................................................................................8
Gewoonte...............................................................................................................................................................................9
Rechtspraak.........................................................................................................................................................................10
Verdrag.................................................................................................................................................................................10
Hoofdstuk 2 Rechtswetenschap en rechtsvinding (week 2)........................................................................................................11
2.1 Rechtswetenschap.............................................................................................................................................................11
Empirische cyclus.................................................................................................................................................................12
Het standaardbeeld van de rechtswetenschap...................................................................................................................14
Methode van de rechtswetenschap....................................................................................................................................15
Hermeneutiek......................................................................................................................................................................16
Rechtsfilosofie......................................................................................................................................................................16
Ideologiekritiek....................................................................................................................................................................16
Externe perspectieven op recht...........................................................................................................................................17
2.2 Waarheidsvinding..............................................................................................................................................................18
Waarheidsvinding in verschillende rechtsgebieden............................................................................................................18
2.3 Rechtsvinding.....................................................................................................................................................................19
Interpretaties van de rechtsregel........................................................................................................................................19
Rechtsvorming.....................................................................................................................................................................20
Redeneerwijzen...................................................................................................................................................................21
Hoofdstuk 3 Staatsrecht (week 3)...............................................................................................................................................21
De bronnen van het staatsrecht..............................................................................................................................................22
Grondwet.............................................................................................................................................................................22
Verdrag.................................................................................................................................................................................24
Statuut..................................................................................................................................................................................24
Rechtspraak & gewoonte.....................................................................................................................................................25
2
, 3.2 De staat..............................................................................................................................................................................25
Macht en gezag....................................................................................................................................................................25
overheid...............................................................................................................................................................................26
Volk en territoir....................................................................................................................................................................26
Staatsvormen.......................................................................................................................................................................26
Regeringsvormen.................................................................................................................................................................27
3.3 De democratie....................................................................................................................................................................28
Verkiezingen.........................................................................................................................................................................28
Kiesstelsels...........................................................................................................................................................................28
Politieke partijen..................................................................................................................................................................28
Kabinetsformatie.................................................................................................................................................................29
Volksvertegenwoordiging & Kamerleden............................................................................................................................29
De regering...........................................................................................................................................................................30
Kabinet.................................................................................................................................................................................30
Voorlichtingsorganen regering & parlement.......................................................................................................................31
3.4 De rechtstaat......................................................................................................................................................................31
Vijf beginselen van de rechtstaat........................................................................................................................................31
3.5 Bestuursprocedures...........................................................................................................................................................33
Algemene beginselen van behoorlijk bestuur.....................................................................................................................34
Hoofdstuk 4 Strafrecht (week 4)..................................................................................................................................................34
4.1 Bijzonder karakter van het strafrecht................................................................................................................................34
4.2 Het legaliteitsbeginsel........................................................................................................................................................36
Beginselen strafrecht...........................................................................................................................................................37
4.3 Strafbaar feit......................................................................................................................................................................37
Misdrijven tegen het leven, de lichamelijke integriteit en de gezondheid.........................................................................38
De tenlastelegging & het strafprocessuele model..............................................................................................................38
Straf en maatregel...............................................................................................................................................................40
4.4 Strafprocesrecht................................................................................................................................................................41
Beginselen strafprocesrecht................................................................................................................................................41
4.5 Actoren in het strafproces.................................................................................................................................................42
4.6 Criminologie.......................................................................................................................................................................45
Antropologische richting......................................................................................................................................................45
De milieuschool....................................................................................................................................................................45
De etiketteringstheorie........................................................................................................................................................46
Nieuwe conservatieven.......................................................................................................................................................46
Rechten van slachtoffers......................................................................................................................................................46
Hoofdstuk 5 Privaatrecht (week 5)..............................................................................................................................................47
3
, 5.1 Enkele indelingen...............................................................................................................................................................47
Privaat- v.s. publiekrecht.....................................................................................................................................................48
Dwingend v.s. aanvullend recht...........................................................................................................................................48
Absoluut v.s. relatief recht...................................................................................................................................................49
5.3 Rechtsfeiten en rechtshandelingen...................................................................................................................................50
De overeenkomst.................................................................................................................................................................50
5.4 Onrechtmatige daad..........................................................................................................................................................54
5.5 Burgerlijk procesrecht: inleiding........................................................................................................................................56
Rechtsmiddelen...................................................................................................................................................................56
5.6 Het eigen karakter van het burgerlijk procesrecht............................................................................................................57
Beginselen van het burgerlijk procesrecht..........................................................................................................................58
De normale gang bij contentieuze zaken.............................................................................................................................59
Hoofdstuk 6 & 7 Internationaal publiekrecht (week 6)...............................................................................................................60
6.1 Rechtsvergelijking..............................................................................................................................................................60
Methode en geschiedenis....................................................................................................................................................60
Rechtsfamilies en nut...........................................................................................................................................................60
6.2 Volkenrecht of internationaal publiekrecht......................................................................................................................61
Geschiedenis internationaal recht.......................................................................................................................................61
Klassiek internationaal recht...............................................................................................................................................62
Verschillen nationaal en internationaal recht.....................................................................................................................64
Het recht der internationale organistaties..........................................................................................................................66
Doorwerking internationaal recht in nationale rechtsorde.................................................................................................67
7.1 Mensenrechten..................................................................................................................................................................67
7.2 De natuurrechtstraditie als voorloper...............................................................................................................................68
7.3 t/m 7.5 Kenmerken hoger recht........................................................................................................................................68
Bronnen........................................................................................................................................................................................70
JURIDISCHE VAARDIGHEDEN
Je kunt de basisrechtsregels uit de wet, jurisprudentie en verdragen vinden in je wetten-/jurisprudentiebundel en juridische
databanken (kernvaardigheid 1).
Je kunt de relevante onderdelen vinden in een rechterlijke uitspraak (kernvaardigheid 1).
Je kunt een wets- of verdragsbepaling en relevante elementen ontleden (kernvaardigheid 1).
Je kunt op hoofdlijnen rechtsregels uit wetten, verdragen en jurisprudentie plaatsen in het grotere systeem van het recht.
Je kunt in de beschrijving van een eenvoudige, voor het onderwijs geconstrueerde juridische casus de relevante feiten en de
hiervoor relevante rechtsregels identificeren (kernvaardigheid 3).
Je kunt uit de beschrijving van een eenvoudige, voor het onderwijs geconstrueerde casus de relevante rechtsvraag en/of
subvragen afleiden (kernvaardigheid 3).
Je kunt op basis van het IRAC-model een relevante, navolgbare en juridisch correcte argumentatie opstellen voor de
beantwoording van een rechtsvraag over een eenvoudige, voor het onderwijs geconstrueerde casus (kernvaardigheid 3).
Je kunt een onderbouwd eigen oordeel vormen over een overzichtelijke juridische kwestie of rechtsvraag (kernvaardigheid 3).
HOOFDSTUK 1 TERREINVERKENNING (WEEK 1)
4
,Je kent en herkent de belangrijkste algemene begrippen en onderscheidingen die ten grondslag liggen aan het Nederlandse
rechtssysteem.
1.1 EEN DEFINITIE VAN RECHT
Recht=het geheel van regels of normen dat het maatschappelijk verkeer in banen leidt
en een remedie aandraagt voor de problemen die rijzen wanneer mensen zich niet
Eén definitie van het recht is er niet te geven.
gedragen overeenkomstig hetgeen men van elkaar mag verwachten (p.1). Het recht
Er zijn verschillende definities. Daarom gaat gaat dus niet alleen om conflicten, maar ook om vreedzame omgang van mensen met
het in dit boek vooral om traditionele elkaar. Doel -> realiseren rust & rechtvaardigheid in de onderlinge betrekkingen van
onderscheidingen (-> 1.2). mensen.
Recht=geheel van regels dat de samenleving ordent.
John Austin: recht=bevelen die worden geschraagd door bedreigingen
-> Ontoereikend: een rechtsorde is niet te vergelijken met dwang zonder meer. Het
komt tot stand volgens een bepaalde procedure die onderworpen is aan regels (Hart).
Oliver Wendell Holmes: recht=wat rechters doen of wat we kunnen verwachten wat zij
gaan doen. Het gaat om de interpretatie van alle begrippen.
->Ontoereikend als het gaat om het gehele juridische proces.
VERSCHIL RECHT EN MORAAL
1. Moraal richt zich in tegenstelling tot recht op de intentie van ons handelen.
- Recht: uiterlijke gedrag -> daden
- Moraal: innerlijk gedrag -> gezindheid, intentie van daden
2. De sanctie die op de overtreding staat, is kenmerkend voor het recht. De sanctie bij een moraal is niet de essentie
van de moraal. Bij het recht is er bovendien een officieel instituut dat zich bezighoudt met het uitvaardiging en
afdwingen van normen.
3. Dwang bij het recht is letterlijk, bij de moraal meestal gewetensdwang of dwang als gevolg van sociale uitsluiting.
1.2 ENKELE ONDERSCHEIDINGEN
Er zijn enkele onderscheidingen te maken tussen het recht:
5
,1.Objectief recht Subjectief recht
Het geheel van geldende formele en materiële Een bepaalde (persoonlijke) bevoegdheid. ‘Ik heb
rechtsregels dat geldt in een gemeenschap als recht recht op levering van de auto”. Deze zijn vaak te
geldt.. “Ik bestudeer het recht van Zuidoost-Azië”. ontlenen aan het objectieve recht, maar niet altijd:
Dit manifesteert zich pas via het subjectieve recht. bijv. rationalistische natuurrechten. Wanneer wij
menen ergens recht op te hebben dan
onderbouwen we die claim met een verwijzing naar
het objectieve recht.
2.Positief recht Natuurrecht
Het recht dat geldt krachtens uitvaardiging (de staat Het recht dat onafhankelijk van menselijke
proclameert het als geldend). Het geheel van regels wilsbeslissingen geldt, van nature.
dat op een bepaald tijdstip en binnen een bepaalde
gemeenschap van mensen geldt.
Ius positivum/ius constitutum=het recht dat geldt
Ius constituendum=het recht zoals wij zouden
willen dat het geldt (ideaal recht).
3.Publiek recht Privaatrecht
Algemeen belang. Particuliere belangen van individuen.
Verhouding burger/bedrijf – overheid (ongelijke Verhouding burger-burger of bedrijf-bedrijf (gelijke
partijen) partijen)
Initiatief tot handhaving door overheid. Initiatief tot handhaving door burger.
6.Materieel recht Formeel recht/procesrecht
Rechtsregels om je recht te halen. Er wordt een Rechtsregels waar de burger rechten
verbod of gebod uitgesproken. Bijv. in het strafrecht aan kan ontlenen. Het gaat om het regelen van een
alle strafbaarstellingen, de regels of bij welke bepaalde procedure: de wijze waarop het formeel
rechter je moet zijn. recht gehandhaafd wordt. Bijv. in het strafrecht alle
procedures die omtrent een verdachte gevolgd
moeten worden.
1.3 DE RECHTSGEBIEDEN
PRIVAATRECHT
- Familierecht: de niet op geld waardeerbare rechten en verplichtingen van personen. Relatie tussen voogd en
pupil, ondercuratelestelling, rechten echtgenoten etc. (Bw 1).
- Personenrecht: de regels omtrent de persoon die drager is van rechten en plichten (Bw 1).
- Vermogensrecht: op geld waardeerbare betrekkingen van de mens (Bw 3)
De afspraken of overeenkomsten, die mensen (partijen/contractanten) met elkaar maken staan centraal in het
privaatrecht. Hieruit vloeien wederzijdse rechten en verplichtingen voort=verbintenissen. Er zijn verschillende soorten
overeenkomsten, denk aan huur/verhuur, pacht, bruikleen, bewaargeving en arbeidscontract. De verbintenissen kunnen
echter ook ontstaan zonder overeenkomsten, zoals wanneer je een bal door iemands raam schiet. Partij die tot iets
verplicht is=schuldenaar/debiteur, partij die recht heeft op iets=schuldeiser/crediteur. Deze twee hangen vaak samen met
elkaar.
6
, STRAFRECHT
- Pas in geding als andere middelen hebben gefaald. Het werkt aanvullend t.o.v. andere normstelsels: het gaat
om normen die zo belangrijk zijn voor de samenleving dat het niet aan burgers wordt overgelaten of zij een
procedure daarover willen voeren of niet. Het wordt daarom ook wel sanctierecht genoemd, omdat het in
beginsel niet zelf leefregels voorschrijft maar een extra stok is achter de deur om de belangen te beschermen
die ook andere rechtsgebieden al beschermen.
- Strengere middelen tot handhaving dan bijv. het burgerlijk recht
- Kenmerkend voor het strafrecht is de straf, de bewuste leedtoevoeging
Verschillende onderscheidingen:
Strafrechtelijke normen
Normen om misdrijven(=zware delicten) te voorkomen en bestraffen en normen die de overtredingen (=minder ernstige
vergrijpen) beogen te verhoeden.
Strafbare feiten
Opzet=strafbare feiten waarbij de dader het verbodene heeft gewild (doleuze delicten) en schuld=strafbare feiten die de
dader uit onvoorzichtigheid teweeg heeft gebracht (culpoze delicten).
STAATSRECHT
- Bevat de belangrijkste geschreven en ongeschreven regels en beginselen van de nationale ordening van het
overheidsapparaat, van de invloed van de burgers daarop, van de burgerlijke rechten en vrijheden.
- Voor een belangrijk deel vastgelegd in de grondwet
Grondwet=geschreven document waarin de belangrijkste bepalingen van het staatsrecht zijn neergelegd. Een constitutie
kan ook ongeschreven recht op het gebied van staatsinrichting bevatten.
Nederlandse rechtsstaat:
Constitutionele monarchie=koning die gebonden is aan een grondwet of constitutie.
Parlementaire stelsel=systeem waarbij burgers indirect de politieke beleidsvorming kunnen beïnvloeden.
Gedecentraliseerde eenheidsstaat=ook lagere overheden (naast de centrale overheid) hebben regelende en
bestuurlijke bevoegdheden.
Territoriale decentralisatie: binnen een bepaald gebied, functionele decentralisatie: bepaalde belangen behartigen.
De wijze waarop deze decentralisatie plaatsvindt, kan verschillen: bij autonomie worden de regeling en het bestuur
van de eigen huishouding aan de lagere instelling overgelaten, bij medebewind werkt de lagere instelling mee aan
de uitvoering van een hogere regeling.
BESTUURSRECHT
- Het geheel van geschreven en ongeschreven rechtsregels en beginselen dat betrekking heeft op de
bestuurstaak van de overheid.
- Bevat regels betreffende de overheidsbemoeienis met het maatschappelijk leven.
- Regels op het gebied van ruimtelijke ordening, onderwijs en sociale verzekeringen
- Grens tussen staats- en bestuursrecht lastig; staatsrecht bevat regels over de organisatie en inrichting van de
staat (bijv. kiesrecht).
Administratieve rechtsregels + ongeschreven recht gevormd door algemene beginselen van behoorlijk bestuur (=algemene
principes die het bestuur bij het voorbereiden en nemen van beslissingen in acht zou moeten nemen).
7
,Inhoud
Juridische vaardigheden................................................................................................................................................................4
Hoofdstuk 1 Terreinverkenning (week 1)......................................................................................................................................4
1.1 Een definitie van recht.........................................................................................................................................................5
Verschil recht en moraal........................................................................................................................................................5
1.2 Enkele onderscheidingen.....................................................................................................................................................5
1.3 De rechtsgebieden...............................................................................................................................................................6
Privaatrecht............................................................................................................................................................................6
Strafrecht...............................................................................................................................................................................7
Staatsrecht.............................................................................................................................................................................7
Bestuursrecht.........................................................................................................................................................................7
1.4 De rechtsbronnen...............................................................................................................................................................8
Wet.........................................................................................................................................................................................8
Gewoonte...............................................................................................................................................................................9
Rechtspraak.........................................................................................................................................................................10
Verdrag.................................................................................................................................................................................10
Hoofdstuk 2 Rechtswetenschap en rechtsvinding (week 2)........................................................................................................11
2.1 Rechtswetenschap.............................................................................................................................................................11
Empirische cyclus.................................................................................................................................................................12
Het standaardbeeld van de rechtswetenschap...................................................................................................................14
Methode van de rechtswetenschap....................................................................................................................................15
Hermeneutiek......................................................................................................................................................................16
Rechtsfilosofie......................................................................................................................................................................16
Ideologiekritiek....................................................................................................................................................................16
Externe perspectieven op recht...........................................................................................................................................17
2.2 Waarheidsvinding..............................................................................................................................................................18
Waarheidsvinding in verschillende rechtsgebieden............................................................................................................18
2.3 Rechtsvinding.....................................................................................................................................................................19
Interpretaties van de rechtsregel........................................................................................................................................19
Rechtsvorming.....................................................................................................................................................................20
Redeneerwijzen...................................................................................................................................................................21
Hoofdstuk 3 Staatsrecht (week 3)...............................................................................................................................................21
De bronnen van het staatsrecht..............................................................................................................................................22
Grondwet.............................................................................................................................................................................22
Verdrag.................................................................................................................................................................................24
Statuut..................................................................................................................................................................................24
Rechtspraak & gewoonte.....................................................................................................................................................25
2
, 3.2 De staat..............................................................................................................................................................................25
Macht en gezag....................................................................................................................................................................25
overheid...............................................................................................................................................................................26
Volk en territoir....................................................................................................................................................................26
Staatsvormen.......................................................................................................................................................................26
Regeringsvormen.................................................................................................................................................................27
3.3 De democratie....................................................................................................................................................................28
Verkiezingen.........................................................................................................................................................................28
Kiesstelsels...........................................................................................................................................................................28
Politieke partijen..................................................................................................................................................................28
Kabinetsformatie.................................................................................................................................................................29
Volksvertegenwoordiging & Kamerleden............................................................................................................................29
De regering...........................................................................................................................................................................30
Kabinet.................................................................................................................................................................................30
Voorlichtingsorganen regering & parlement.......................................................................................................................31
3.4 De rechtstaat......................................................................................................................................................................31
Vijf beginselen van de rechtstaat........................................................................................................................................31
3.5 Bestuursprocedures...........................................................................................................................................................33
Algemene beginselen van behoorlijk bestuur.....................................................................................................................34
Hoofdstuk 4 Strafrecht (week 4)..................................................................................................................................................34
4.1 Bijzonder karakter van het strafrecht................................................................................................................................34
4.2 Het legaliteitsbeginsel........................................................................................................................................................36
Beginselen strafrecht...........................................................................................................................................................37
4.3 Strafbaar feit......................................................................................................................................................................37
Misdrijven tegen het leven, de lichamelijke integriteit en de gezondheid.........................................................................38
De tenlastelegging & het strafprocessuele model..............................................................................................................38
Straf en maatregel...............................................................................................................................................................40
4.4 Strafprocesrecht................................................................................................................................................................41
Beginselen strafprocesrecht................................................................................................................................................41
4.5 Actoren in het strafproces.................................................................................................................................................42
4.6 Criminologie.......................................................................................................................................................................45
Antropologische richting......................................................................................................................................................45
De milieuschool....................................................................................................................................................................45
De etiketteringstheorie........................................................................................................................................................46
Nieuwe conservatieven.......................................................................................................................................................46
Rechten van slachtoffers......................................................................................................................................................46
Hoofdstuk 5 Privaatrecht (week 5)..............................................................................................................................................47
3
, 5.1 Enkele indelingen...............................................................................................................................................................47
Privaat- v.s. publiekrecht.....................................................................................................................................................48
Dwingend v.s. aanvullend recht...........................................................................................................................................48
Absoluut v.s. relatief recht...................................................................................................................................................49
5.3 Rechtsfeiten en rechtshandelingen...................................................................................................................................50
De overeenkomst.................................................................................................................................................................50
5.4 Onrechtmatige daad..........................................................................................................................................................54
5.5 Burgerlijk procesrecht: inleiding........................................................................................................................................56
Rechtsmiddelen...................................................................................................................................................................56
5.6 Het eigen karakter van het burgerlijk procesrecht............................................................................................................57
Beginselen van het burgerlijk procesrecht..........................................................................................................................58
De normale gang bij contentieuze zaken.............................................................................................................................59
Hoofdstuk 6 & 7 Internationaal publiekrecht (week 6)...............................................................................................................60
6.1 Rechtsvergelijking..............................................................................................................................................................60
Methode en geschiedenis....................................................................................................................................................60
Rechtsfamilies en nut...........................................................................................................................................................60
6.2 Volkenrecht of internationaal publiekrecht......................................................................................................................61
Geschiedenis internationaal recht.......................................................................................................................................61
Klassiek internationaal recht...............................................................................................................................................62
Verschillen nationaal en internationaal recht.....................................................................................................................64
Het recht der internationale organistaties..........................................................................................................................66
Doorwerking internationaal recht in nationale rechtsorde.................................................................................................67
7.1 Mensenrechten..................................................................................................................................................................67
7.2 De natuurrechtstraditie als voorloper...............................................................................................................................68
7.3 t/m 7.5 Kenmerken hoger recht........................................................................................................................................68
Bronnen........................................................................................................................................................................................70
JURIDISCHE VAARDIGHEDEN
Je kunt de basisrechtsregels uit de wet, jurisprudentie en verdragen vinden in je wetten-/jurisprudentiebundel en juridische
databanken (kernvaardigheid 1).
Je kunt de relevante onderdelen vinden in een rechterlijke uitspraak (kernvaardigheid 1).
Je kunt een wets- of verdragsbepaling en relevante elementen ontleden (kernvaardigheid 1).
Je kunt op hoofdlijnen rechtsregels uit wetten, verdragen en jurisprudentie plaatsen in het grotere systeem van het recht.
Je kunt in de beschrijving van een eenvoudige, voor het onderwijs geconstrueerde juridische casus de relevante feiten en de
hiervoor relevante rechtsregels identificeren (kernvaardigheid 3).
Je kunt uit de beschrijving van een eenvoudige, voor het onderwijs geconstrueerde casus de relevante rechtsvraag en/of
subvragen afleiden (kernvaardigheid 3).
Je kunt op basis van het IRAC-model een relevante, navolgbare en juridisch correcte argumentatie opstellen voor de
beantwoording van een rechtsvraag over een eenvoudige, voor het onderwijs geconstrueerde casus (kernvaardigheid 3).
Je kunt een onderbouwd eigen oordeel vormen over een overzichtelijke juridische kwestie of rechtsvraag (kernvaardigheid 3).
HOOFDSTUK 1 TERREINVERKENNING (WEEK 1)
4
,Je kent en herkent de belangrijkste algemene begrippen en onderscheidingen die ten grondslag liggen aan het Nederlandse
rechtssysteem.
1.1 EEN DEFINITIE VAN RECHT
Recht=het geheel van regels of normen dat het maatschappelijk verkeer in banen leidt
en een remedie aandraagt voor de problemen die rijzen wanneer mensen zich niet
Eén definitie van het recht is er niet te geven.
gedragen overeenkomstig hetgeen men van elkaar mag verwachten (p.1). Het recht
Er zijn verschillende definities. Daarom gaat gaat dus niet alleen om conflicten, maar ook om vreedzame omgang van mensen met
het in dit boek vooral om traditionele elkaar. Doel -> realiseren rust & rechtvaardigheid in de onderlinge betrekkingen van
onderscheidingen (-> 1.2). mensen.
Recht=geheel van regels dat de samenleving ordent.
John Austin: recht=bevelen die worden geschraagd door bedreigingen
-> Ontoereikend: een rechtsorde is niet te vergelijken met dwang zonder meer. Het
komt tot stand volgens een bepaalde procedure die onderworpen is aan regels (Hart).
Oliver Wendell Holmes: recht=wat rechters doen of wat we kunnen verwachten wat zij
gaan doen. Het gaat om de interpretatie van alle begrippen.
->Ontoereikend als het gaat om het gehele juridische proces.
VERSCHIL RECHT EN MORAAL
1. Moraal richt zich in tegenstelling tot recht op de intentie van ons handelen.
- Recht: uiterlijke gedrag -> daden
- Moraal: innerlijk gedrag -> gezindheid, intentie van daden
2. De sanctie die op de overtreding staat, is kenmerkend voor het recht. De sanctie bij een moraal is niet de essentie
van de moraal. Bij het recht is er bovendien een officieel instituut dat zich bezighoudt met het uitvaardiging en
afdwingen van normen.
3. Dwang bij het recht is letterlijk, bij de moraal meestal gewetensdwang of dwang als gevolg van sociale uitsluiting.
1.2 ENKELE ONDERSCHEIDINGEN
Er zijn enkele onderscheidingen te maken tussen het recht:
5
,1.Objectief recht Subjectief recht
Het geheel van geldende formele en materiële Een bepaalde (persoonlijke) bevoegdheid. ‘Ik heb
rechtsregels dat geldt in een gemeenschap als recht recht op levering van de auto”. Deze zijn vaak te
geldt.. “Ik bestudeer het recht van Zuidoost-Azië”. ontlenen aan het objectieve recht, maar niet altijd:
Dit manifesteert zich pas via het subjectieve recht. bijv. rationalistische natuurrechten. Wanneer wij
menen ergens recht op te hebben dan
onderbouwen we die claim met een verwijzing naar
het objectieve recht.
2.Positief recht Natuurrecht
Het recht dat geldt krachtens uitvaardiging (de staat Het recht dat onafhankelijk van menselijke
proclameert het als geldend). Het geheel van regels wilsbeslissingen geldt, van nature.
dat op een bepaald tijdstip en binnen een bepaalde
gemeenschap van mensen geldt.
Ius positivum/ius constitutum=het recht dat geldt
Ius constituendum=het recht zoals wij zouden
willen dat het geldt (ideaal recht).
3.Publiek recht Privaatrecht
Algemeen belang. Particuliere belangen van individuen.
Verhouding burger/bedrijf – overheid (ongelijke Verhouding burger-burger of bedrijf-bedrijf (gelijke
partijen) partijen)
Initiatief tot handhaving door overheid. Initiatief tot handhaving door burger.
6.Materieel recht Formeel recht/procesrecht
Rechtsregels om je recht te halen. Er wordt een Rechtsregels waar de burger rechten
verbod of gebod uitgesproken. Bijv. in het strafrecht aan kan ontlenen. Het gaat om het regelen van een
alle strafbaarstellingen, de regels of bij welke bepaalde procedure: de wijze waarop het formeel
rechter je moet zijn. recht gehandhaafd wordt. Bijv. in het strafrecht alle
procedures die omtrent een verdachte gevolgd
moeten worden.
1.3 DE RECHTSGEBIEDEN
PRIVAATRECHT
- Familierecht: de niet op geld waardeerbare rechten en verplichtingen van personen. Relatie tussen voogd en
pupil, ondercuratelestelling, rechten echtgenoten etc. (Bw 1).
- Personenrecht: de regels omtrent de persoon die drager is van rechten en plichten (Bw 1).
- Vermogensrecht: op geld waardeerbare betrekkingen van de mens (Bw 3)
De afspraken of overeenkomsten, die mensen (partijen/contractanten) met elkaar maken staan centraal in het
privaatrecht. Hieruit vloeien wederzijdse rechten en verplichtingen voort=verbintenissen. Er zijn verschillende soorten
overeenkomsten, denk aan huur/verhuur, pacht, bruikleen, bewaargeving en arbeidscontract. De verbintenissen kunnen
echter ook ontstaan zonder overeenkomsten, zoals wanneer je een bal door iemands raam schiet. Partij die tot iets
verplicht is=schuldenaar/debiteur, partij die recht heeft op iets=schuldeiser/crediteur. Deze twee hangen vaak samen met
elkaar.
6
, STRAFRECHT
- Pas in geding als andere middelen hebben gefaald. Het werkt aanvullend t.o.v. andere normstelsels: het gaat
om normen die zo belangrijk zijn voor de samenleving dat het niet aan burgers wordt overgelaten of zij een
procedure daarover willen voeren of niet. Het wordt daarom ook wel sanctierecht genoemd, omdat het in
beginsel niet zelf leefregels voorschrijft maar een extra stok is achter de deur om de belangen te beschermen
die ook andere rechtsgebieden al beschermen.
- Strengere middelen tot handhaving dan bijv. het burgerlijk recht
- Kenmerkend voor het strafrecht is de straf, de bewuste leedtoevoeging
Verschillende onderscheidingen:
Strafrechtelijke normen
Normen om misdrijven(=zware delicten) te voorkomen en bestraffen en normen die de overtredingen (=minder ernstige
vergrijpen) beogen te verhoeden.
Strafbare feiten
Opzet=strafbare feiten waarbij de dader het verbodene heeft gewild (doleuze delicten) en schuld=strafbare feiten die de
dader uit onvoorzichtigheid teweeg heeft gebracht (culpoze delicten).
STAATSRECHT
- Bevat de belangrijkste geschreven en ongeschreven regels en beginselen van de nationale ordening van het
overheidsapparaat, van de invloed van de burgers daarop, van de burgerlijke rechten en vrijheden.
- Voor een belangrijk deel vastgelegd in de grondwet
Grondwet=geschreven document waarin de belangrijkste bepalingen van het staatsrecht zijn neergelegd. Een constitutie
kan ook ongeschreven recht op het gebied van staatsinrichting bevatten.
Nederlandse rechtsstaat:
Constitutionele monarchie=koning die gebonden is aan een grondwet of constitutie.
Parlementaire stelsel=systeem waarbij burgers indirect de politieke beleidsvorming kunnen beïnvloeden.
Gedecentraliseerde eenheidsstaat=ook lagere overheden (naast de centrale overheid) hebben regelende en
bestuurlijke bevoegdheden.
Territoriale decentralisatie: binnen een bepaald gebied, functionele decentralisatie: bepaalde belangen behartigen.
De wijze waarop deze decentralisatie plaatsvindt, kan verschillen: bij autonomie worden de regeling en het bestuur
van de eigen huishouding aan de lagere instelling overgelaten, bij medebewind werkt de lagere instelling mee aan
de uitvoering van een hogere regeling.
BESTUURSRECHT
- Het geheel van geschreven en ongeschreven rechtsregels en beginselen dat betrekking heeft op de
bestuurstaak van de overheid.
- Bevat regels betreffende de overheidsbemoeienis met het maatschappelijk leven.
- Regels op het gebied van ruimtelijke ordening, onderwijs en sociale verzekeringen
- Grens tussen staats- en bestuursrecht lastig; staatsrecht bevat regels over de organisatie en inrichting van de
staat (bijv. kiesrecht).
Administratieve rechtsregels + ongeschreven recht gevormd door algemene beginselen van behoorlijk bestuur (=algemene
principes die het bestuur bij het voorbereiden en nemen van beslissingen in acht zou moeten nemen).
7
