Language Files 12th edition
Inleiding taalwetenschap
Inhoud
Voor mijn studie heb ik niet alle hoofdstukken hoeven behandelen. Daarom hieronder een overzichtje
van de files die ik heb samengevat. Als een file wel in de lijst staat maar ik hem niet behandel in mijn
samenvatting, betekent dit dat er naar mijn mening geen belangrijke informatie in stond. Dit was
bijvoorbeeld het geval bij file 1.0 en 1.1. Ook probeer ik mijn samenvatting zoveel mogelijk in het
Nederlands te maken, dit is niet altijd het geval.
Fonetiek en fonologie
1.0 – 1.4
2.0 – 2.3
3.0 – 3.3
3.5
Morfologie en syntaxis
4.0 – 4.5
5.0 – 5.2
5.4 – 5.5
Semantiek en pragmatiek
6.0 – 6.4
7.0 – 7.4
Taalcontact en taalvariatie
10.0 – 10.4
12.0 – 12.1
12.3 – 12.4
13.6
Computerlinguïstiek
16.0
16.3 – 16.5
Taalverwerving en taalstoornissen
8.0 – 8.5
9.0 – 9.2
17.2
17.6
,Chapter 1: Introduction
1.2
Linguïstische competentie (bevoegdheid) = interesse in de verborgen kennis van een taal
Linguïstische performance (prestatie) = kennis onthullen via de prestatie, de manier waarop taal wordt
geproduceerd en wordt begrepen
Struikelen terwijl je loopt:
Competent = je kan nog steeds lopen
Performance = was niet helemaal goed
Performance error = woord niet onthouden, iets verkeerd uitspreken, woorden in zin omdraaien
Stappen communicatieketting:
1. Bedenken wat je wil gaan communiceren
2. Woorden uitkiezen om idee mee te uiten
3. Zet deze woorden in een bepaalde volgorde
4. Zoek uit hoe je deze woorden uitspreekt
5. Stuur die uitspraken naar je mond
6. Spreek
7. Luisteraar ontvangt de woorden
8. Luisteraar decodeert de woorden
9. Luisteraar ontvangt het gecommuniceerde idee
Communicatieketting = spreken, ontvangen, decoderen, verbinden
Lawaai in de ketting = onderbreking / inmenging
Fonetiek = je onderscheid normale geluiden van gesproken geluiden en je weet welke gesproken
geluiden bij jouw taal horen
Fonologie = je weet welke mogelijke woorden bij jouw taal kunnen horen, je begrijpt woorden in jouw
taal die door iedereen anders worden uitgesproken
Morfologie = je weet welke woorden mogelijk zijn en welke niet mogelijk zijn in jouw taal
Syntaxis = woorden combineren om zinnen of zinsdelen te kunnen maken
Semantiek = betekenis van zinnen of woorden vaststellen, je weet wanneer woorden hetzelfde
betekenen
Pragmatiek = begrijpen wat er met een zin bedoelt wordt, als gevraagd wordt of je de deur kan sluiten
neem je dit niet te letterlijk door “ja” te antwoorden
Grammaticaal = een kloppende zin
Ongrammaticaal = een niet kloppende zin
Kennis bestaat uit:
1. Lexicon = collectie van alle woorden die je kent (hoe je ze uitspreekt, welke functie ze hebben)
2. Mentale grammatica = alle regels die je weet over je taal
Taal acquisitie = hoe kinderen hun moedertaal leren
Taalvariatie = niemand heeft dezelfde mentale grammatica, we kunnen elkaar begrijpen omdat onze
mentale grammatica op elkaar lijken
,Descriptieve grammatica (beschrijvend) = collecties van generalisaties analyseren, hierdoor kunnen
linguïsten vaststellen waar de mentale grammatica uit moet bestaan
Prescriptieve grammatica = regels hoe je iets zou moeten schrijven / uitspreken
1.3
Language = spreken en schrijven
Waarom spreken een meer basis vorm is dan schrijven:
- Schrijven moet geleerd worden (spraak ontstaat spontaan bij kinderen)
- Schrijven bestaat niet overal (bij 50% van de talen in de wereld niet)
- Neurolinguïstisch bewijsmateriaal = studie van het brein in actie tijdens het gebruik van taal
(laat zien dat geschreven taal hetzelfde proces volgt als spreken)
- Schrijven kan aangepast worden (spraak is spontaan)
- Archeologisch bewijs (laat zien dat geschreven taal veel later is ontstaan dan gesproken taal)
Waarom wordt soms gedacht dat schrijven beter is dan spreken?
- Schrijven kan aangepast worden (hierdoor is het beter georganiseerd met minder fouten)
- Schrijven moet geleerd worden (hoort daardoor bij educatie en wordt als ‘correct’ gezien
- Schrijven is fysiek stabieler (schrijven blijft voor altijd, spraak niet zolang het niet is
opgenomen)
Wat wordt met grammatica bedoelt?
1. Wat de linguïst probeert te begrijpen (de mentale grammatica)
2. De beschrijving van de regels van een gesproken taal (descriptieve grammatica)
3. Wat een correcte en goede manier is om taal te gebruiken (prescriptieve grammatica)
1.4
Ontwerpkenmerken / Design features van een taal:
1. Wijze van communicatie (hoe een bericht is verstuurd, via gesproken taal of gebaren)
2. Semanticity (alle signalen in een communicatiesysteem hebben een betekenis of een functie)
3. Pragmatische functie (communicatiesystemen moeten een bruikbaar doel hebben)
4. Onderlinge uitwisselbaarheid (iedereen kan berichten produceren en berichten van anderen
begrijpen)
5. Culturele transmissie (we kunnen alleen communiceren met andere gebruikers van het
systeem)
6. Arbitrair (vorm en betekenis van woorden = linguïstisch teken, niet voorspelbaar. Non-arbitrair
is het tegenovergestelde = onomatopoetic / klanknabootsing)
7. Discretie (eenheden tot grotere communicatieve eenheden creëren)
8. Vervanging / displacement (over dingen praten die niet bij het gesprek aanwezig zijn)
9. Productiviteit (capaciteit om vanuit eenheden grotere eenheden te creëren, linguïstische regels
zijn allemaal productief)
Charles Hockett = linguïst, maakte een lijst van factoren waar een taal aan moet voldoen
(ontwerpkenmerken van een taal)
Formele talen = wiskundige talen en computertalen
Natuurlijke talen = natuurlijk ontstaan door spraak
Geconstrueerde taal = opzettelijk door een mens bedacht
,Chapter 2: Phonetics
2.0
Soorten fonetiek:
- Articulatorische fonetiek = studie van productie van spreekgeluiden
- Akoestische fonetiek = studie van transmissie en het fysieke eigendom van spreekgeluiden
- Auditory / gehoor fonetiek = studie van het ontvangen van spreekgeluiden
Fonetiek = studie van de minimale eenheden die een taal vormen
2.1
X-ray fotografie = om te zien welke delen van de mond worden gebruikt bij communicatie
Palatografie = contact tussen de tong en de bovenkant van de mond observeren
Geluid spectrograaf = foto’s die akoestische fonetiek helpen om fysieke eigendom van geluid te
ontdekken
Impressionistisch fonetische transcriptie = makkelijkste / basis methode van fonetische analyse
Fonetisch alfabet:
- Elk symbool moet 1 geluid / phone voorstellen
- Als twee klanken het ene woord van het andere woord kunnen onderscheiden, moeten ze
verschillende symbolen hebben
- Als twee klanken hetzelfde klinken en ze verschillen alleen van de context waar ze in staan, dan
moeten we de gelijkheid representeren
Co-articulatie = invloed van 1 klank op een naastgelegen klank
Engelse spellingsysteem is geen goed fonetisch alfabet, omdat:
- Zelfde klank wordt soms verschillend gespeld
- Zelfde letters staan soms voor verschillende klanken
- Soms wordt een enkele klank gemaakt met een combinatie van letters
- Een enkele letters representeert soms een combinatie van klanken
- Sommige letters staan soms voor geen enkel geluid
Internationaal fonetisch alfabet (IPA) = toepasbaar op alle gesproken talen
Segmenten = discrete eenheden van de spraakstroom, kunnen worden onderverdeeld in medeklinkers
en klinkers
Suprasegmentals =patroon van klanken in een zin (intonatie, nadruk, toon)
Medeklinker = geproduceerd met een samentrekking in de vocale streek die luchtcirculatie belemmert
Klinker = slechts een lichte vernauwing, lucht kan vrij circuleren
Syllable / lettergreep = een eenheid van spraak
Monosyllabisch = 1 enkele klank
Syllable / lettergreep:
- Onset (medeklinker voor rijm binnen lettergreep)
- Rijm (bestaat uit klinker en medeklinker die na de rijm komen)
Rijm:
- Nucleus / kern (vocale gedeelte van rijm)
- Coda (medeklinkers aan het eind)
, Klinkers:
- Monophthongs (simpele klinkers)
- Diphthongs (complexe klinkers)
Running / continuous spraak = we spreken in zinnen en
zinsdelen waar woorden samenkomen
2.2
Belangrijke vragen articulatie:
- Is de klank stemhebbend of stemloos?
- Wat is de plaats van articulatie? (waar wordt de
luchtstroom vernauwd)
- Wat is de wijze van articulatie? (hoe wordt de
luchtstroom vernauwd)
Dit zijn segmentale eigenschappen
Articulatie = beweging / positie van uitspraken gemaakt in de
mond
Onderdelen die klanken produceren:
1. Larynx (strottenhoofd)
2. Vocal tract
3. Subglottal system
Geluiden gemaakt door uit te ademen
= pulmonic eggressive luchtstroom
mechanisatie
Stembanden = tussen larynz en trachea
Glottis (stemspleet) = opening
Stemhebbend = vibrerend
Stemloos = geen vibratie
Voicing bar op een spectogram = kan vibraties aangeven
Plaats van articulatie:
1. Bilabiaal (lippen naar elkaar brengen; p, m, b, w, wo)
2. Labiodentaal (onderste lip tegen bovenste tanden; f, v)
3. Interdentaal (puntje van tong tussen tanden klemmen; θ, ð)
4. Alveolair (puntje van tong tegen alveolaire rand; t, d, s, z, n, l, ɾ, ɹ)
5. Post-alveolair (tong ver naar achter; ʃ, ʒ, ʤ, ʧ)
6. Palatal (tong tegen gehemelte aan, vooraan; j)
7. Velair (tong tegen gehemelte, meer naar achter; k, g, ŋ)
8. Glottal (lucht door de larynx; h, Ɂ)
Wijze van articulatie:
1. Stops / plosief (luchtstroom belemmeren in de mondholte)
2. Fricatieven / wrijfklank (belemmering in spraakkanaal)
3. Affricates (luchtstroom kort stoppen; eerst een plosief, dan een fricatief)
4. Nasaal (velum / zacht gehemelte relaxen, geen lucht door de neus; altijd stemhebbend)
Inleiding taalwetenschap
Inhoud
Voor mijn studie heb ik niet alle hoofdstukken hoeven behandelen. Daarom hieronder een overzichtje
van de files die ik heb samengevat. Als een file wel in de lijst staat maar ik hem niet behandel in mijn
samenvatting, betekent dit dat er naar mijn mening geen belangrijke informatie in stond. Dit was
bijvoorbeeld het geval bij file 1.0 en 1.1. Ook probeer ik mijn samenvatting zoveel mogelijk in het
Nederlands te maken, dit is niet altijd het geval.
Fonetiek en fonologie
1.0 – 1.4
2.0 – 2.3
3.0 – 3.3
3.5
Morfologie en syntaxis
4.0 – 4.5
5.0 – 5.2
5.4 – 5.5
Semantiek en pragmatiek
6.0 – 6.4
7.0 – 7.4
Taalcontact en taalvariatie
10.0 – 10.4
12.0 – 12.1
12.3 – 12.4
13.6
Computerlinguïstiek
16.0
16.3 – 16.5
Taalverwerving en taalstoornissen
8.0 – 8.5
9.0 – 9.2
17.2
17.6
,Chapter 1: Introduction
1.2
Linguïstische competentie (bevoegdheid) = interesse in de verborgen kennis van een taal
Linguïstische performance (prestatie) = kennis onthullen via de prestatie, de manier waarop taal wordt
geproduceerd en wordt begrepen
Struikelen terwijl je loopt:
Competent = je kan nog steeds lopen
Performance = was niet helemaal goed
Performance error = woord niet onthouden, iets verkeerd uitspreken, woorden in zin omdraaien
Stappen communicatieketting:
1. Bedenken wat je wil gaan communiceren
2. Woorden uitkiezen om idee mee te uiten
3. Zet deze woorden in een bepaalde volgorde
4. Zoek uit hoe je deze woorden uitspreekt
5. Stuur die uitspraken naar je mond
6. Spreek
7. Luisteraar ontvangt de woorden
8. Luisteraar decodeert de woorden
9. Luisteraar ontvangt het gecommuniceerde idee
Communicatieketting = spreken, ontvangen, decoderen, verbinden
Lawaai in de ketting = onderbreking / inmenging
Fonetiek = je onderscheid normale geluiden van gesproken geluiden en je weet welke gesproken
geluiden bij jouw taal horen
Fonologie = je weet welke mogelijke woorden bij jouw taal kunnen horen, je begrijpt woorden in jouw
taal die door iedereen anders worden uitgesproken
Morfologie = je weet welke woorden mogelijk zijn en welke niet mogelijk zijn in jouw taal
Syntaxis = woorden combineren om zinnen of zinsdelen te kunnen maken
Semantiek = betekenis van zinnen of woorden vaststellen, je weet wanneer woorden hetzelfde
betekenen
Pragmatiek = begrijpen wat er met een zin bedoelt wordt, als gevraagd wordt of je de deur kan sluiten
neem je dit niet te letterlijk door “ja” te antwoorden
Grammaticaal = een kloppende zin
Ongrammaticaal = een niet kloppende zin
Kennis bestaat uit:
1. Lexicon = collectie van alle woorden die je kent (hoe je ze uitspreekt, welke functie ze hebben)
2. Mentale grammatica = alle regels die je weet over je taal
Taal acquisitie = hoe kinderen hun moedertaal leren
Taalvariatie = niemand heeft dezelfde mentale grammatica, we kunnen elkaar begrijpen omdat onze
mentale grammatica op elkaar lijken
,Descriptieve grammatica (beschrijvend) = collecties van generalisaties analyseren, hierdoor kunnen
linguïsten vaststellen waar de mentale grammatica uit moet bestaan
Prescriptieve grammatica = regels hoe je iets zou moeten schrijven / uitspreken
1.3
Language = spreken en schrijven
Waarom spreken een meer basis vorm is dan schrijven:
- Schrijven moet geleerd worden (spraak ontstaat spontaan bij kinderen)
- Schrijven bestaat niet overal (bij 50% van de talen in de wereld niet)
- Neurolinguïstisch bewijsmateriaal = studie van het brein in actie tijdens het gebruik van taal
(laat zien dat geschreven taal hetzelfde proces volgt als spreken)
- Schrijven kan aangepast worden (spraak is spontaan)
- Archeologisch bewijs (laat zien dat geschreven taal veel later is ontstaan dan gesproken taal)
Waarom wordt soms gedacht dat schrijven beter is dan spreken?
- Schrijven kan aangepast worden (hierdoor is het beter georganiseerd met minder fouten)
- Schrijven moet geleerd worden (hoort daardoor bij educatie en wordt als ‘correct’ gezien
- Schrijven is fysiek stabieler (schrijven blijft voor altijd, spraak niet zolang het niet is
opgenomen)
Wat wordt met grammatica bedoelt?
1. Wat de linguïst probeert te begrijpen (de mentale grammatica)
2. De beschrijving van de regels van een gesproken taal (descriptieve grammatica)
3. Wat een correcte en goede manier is om taal te gebruiken (prescriptieve grammatica)
1.4
Ontwerpkenmerken / Design features van een taal:
1. Wijze van communicatie (hoe een bericht is verstuurd, via gesproken taal of gebaren)
2. Semanticity (alle signalen in een communicatiesysteem hebben een betekenis of een functie)
3. Pragmatische functie (communicatiesystemen moeten een bruikbaar doel hebben)
4. Onderlinge uitwisselbaarheid (iedereen kan berichten produceren en berichten van anderen
begrijpen)
5. Culturele transmissie (we kunnen alleen communiceren met andere gebruikers van het
systeem)
6. Arbitrair (vorm en betekenis van woorden = linguïstisch teken, niet voorspelbaar. Non-arbitrair
is het tegenovergestelde = onomatopoetic / klanknabootsing)
7. Discretie (eenheden tot grotere communicatieve eenheden creëren)
8. Vervanging / displacement (over dingen praten die niet bij het gesprek aanwezig zijn)
9. Productiviteit (capaciteit om vanuit eenheden grotere eenheden te creëren, linguïstische regels
zijn allemaal productief)
Charles Hockett = linguïst, maakte een lijst van factoren waar een taal aan moet voldoen
(ontwerpkenmerken van een taal)
Formele talen = wiskundige talen en computertalen
Natuurlijke talen = natuurlijk ontstaan door spraak
Geconstrueerde taal = opzettelijk door een mens bedacht
,Chapter 2: Phonetics
2.0
Soorten fonetiek:
- Articulatorische fonetiek = studie van productie van spreekgeluiden
- Akoestische fonetiek = studie van transmissie en het fysieke eigendom van spreekgeluiden
- Auditory / gehoor fonetiek = studie van het ontvangen van spreekgeluiden
Fonetiek = studie van de minimale eenheden die een taal vormen
2.1
X-ray fotografie = om te zien welke delen van de mond worden gebruikt bij communicatie
Palatografie = contact tussen de tong en de bovenkant van de mond observeren
Geluid spectrograaf = foto’s die akoestische fonetiek helpen om fysieke eigendom van geluid te
ontdekken
Impressionistisch fonetische transcriptie = makkelijkste / basis methode van fonetische analyse
Fonetisch alfabet:
- Elk symbool moet 1 geluid / phone voorstellen
- Als twee klanken het ene woord van het andere woord kunnen onderscheiden, moeten ze
verschillende symbolen hebben
- Als twee klanken hetzelfde klinken en ze verschillen alleen van de context waar ze in staan, dan
moeten we de gelijkheid representeren
Co-articulatie = invloed van 1 klank op een naastgelegen klank
Engelse spellingsysteem is geen goed fonetisch alfabet, omdat:
- Zelfde klank wordt soms verschillend gespeld
- Zelfde letters staan soms voor verschillende klanken
- Soms wordt een enkele klank gemaakt met een combinatie van letters
- Een enkele letters representeert soms een combinatie van klanken
- Sommige letters staan soms voor geen enkel geluid
Internationaal fonetisch alfabet (IPA) = toepasbaar op alle gesproken talen
Segmenten = discrete eenheden van de spraakstroom, kunnen worden onderverdeeld in medeklinkers
en klinkers
Suprasegmentals =patroon van klanken in een zin (intonatie, nadruk, toon)
Medeklinker = geproduceerd met een samentrekking in de vocale streek die luchtcirculatie belemmert
Klinker = slechts een lichte vernauwing, lucht kan vrij circuleren
Syllable / lettergreep = een eenheid van spraak
Monosyllabisch = 1 enkele klank
Syllable / lettergreep:
- Onset (medeklinker voor rijm binnen lettergreep)
- Rijm (bestaat uit klinker en medeklinker die na de rijm komen)
Rijm:
- Nucleus / kern (vocale gedeelte van rijm)
- Coda (medeklinkers aan het eind)
, Klinkers:
- Monophthongs (simpele klinkers)
- Diphthongs (complexe klinkers)
Running / continuous spraak = we spreken in zinnen en
zinsdelen waar woorden samenkomen
2.2
Belangrijke vragen articulatie:
- Is de klank stemhebbend of stemloos?
- Wat is de plaats van articulatie? (waar wordt de
luchtstroom vernauwd)
- Wat is de wijze van articulatie? (hoe wordt de
luchtstroom vernauwd)
Dit zijn segmentale eigenschappen
Articulatie = beweging / positie van uitspraken gemaakt in de
mond
Onderdelen die klanken produceren:
1. Larynx (strottenhoofd)
2. Vocal tract
3. Subglottal system
Geluiden gemaakt door uit te ademen
= pulmonic eggressive luchtstroom
mechanisatie
Stembanden = tussen larynz en trachea
Glottis (stemspleet) = opening
Stemhebbend = vibrerend
Stemloos = geen vibratie
Voicing bar op een spectogram = kan vibraties aangeven
Plaats van articulatie:
1. Bilabiaal (lippen naar elkaar brengen; p, m, b, w, wo)
2. Labiodentaal (onderste lip tegen bovenste tanden; f, v)
3. Interdentaal (puntje van tong tussen tanden klemmen; θ, ð)
4. Alveolair (puntje van tong tegen alveolaire rand; t, d, s, z, n, l, ɾ, ɹ)
5. Post-alveolair (tong ver naar achter; ʃ, ʒ, ʤ, ʧ)
6. Palatal (tong tegen gehemelte aan, vooraan; j)
7. Velair (tong tegen gehemelte, meer naar achter; k, g, ŋ)
8. Glottal (lucht door de larynx; h, Ɂ)
Wijze van articulatie:
1. Stops / plosief (luchtstroom belemmeren in de mondholte)
2. Fricatieven / wrijfklank (belemmering in spraakkanaal)
3. Affricates (luchtstroom kort stoppen; eerst een plosief, dan een fricatief)
4. Nasaal (velum / zacht gehemelte relaxen, geen lucht door de neus; altijd stemhebbend)
