§1 - Inrichting hoven en rechtbanken
Taken van de rechtspraak:
● Oplossen rechtsconflicten - toepassing recht op concrete geschillen
● Aanvulling en interpretatie - ‘rechtsvorming’
Algemene principes:
● Eenheid rechtspraak - piramidale opbouw (de facto ‘precedentwerking’ - coherentie
bewaakt door Hof van Cassatie)
● Dubbele aanleg (Cassatie is geen derde aanleg)
● Specialisatie rechtbanken (ondernemings -, familie -, straf -, …)
● Territoriale organisatie (kanton - arrondissement - provincies - ressort - nationaal)
1. Lagere rechtbanken: zaak aanhangig maken (1ste aanleg)
2. Hogere rechtbanken/hoven: hoger beroep (2de aanleg)
3. Hof van Cassatie: legaliteitscontrole
4. Europees Hof voor de Rechten van de Mens - Europees Hof van Justitie van
Europese Unie: specifieke controle
Burgerlijke en administratieve rechtscolleges:
● Gewone hoven en rechtbanken = RM
—> vonnis versus arrest - rechter versus raadsheer
● Administratieve rechtscolleges = UM
—> raad voor vergunningsbetwistingen - vreemdelingenbetwistingen
Burgerlijke rechtscolleges:
1) Vredegerecht
Algemene bevoegdheid - ART. 590 Ger W
● Zaken onder 5000 euro - en niet bevoegdheid ondernemingsrb
● Enige aanleg onder 2000 euro
Onafhankelijk van bedrag (voorbehouden materies - ART. 591):
● Geschillen over onroerende goederen: pacht, huur, erfdienstbaarheid
● Geschillen inzake onbekwaamheid
2) Rechtbanken van eerste aanleg (ART 568 Ger W)
● 4 secties: burgerlijke rb - correctionele rb - jeugdrb - familierb
● Volheid van rechtsmacht (boven 5000 euro) - mag steeds oordelen tenzij partij
bijzondere bevoegdheid andere rb opwerpt (behoudens wanneer die exclusief is)
● Bijzondere bevoegdheid: onteigening, afscheiding/afstamming (familie - jeugdrb),
huwelijksvermogensrecht/erfopvolging (familie - jeugdrb)
● Beroep van vredegerecht (ART. 577 Ger W) - voor zover hoger dan 2000 euro
● Beroep van Hof van beroep - voor zover hoger dan 2500 euro
● Sommige rechters bijzondere bevoegdheden - voorzitters zetelend in kort geding,
beslagrechters, …
3) Ondernemingsrechtbanken (geschillen ondernemers)
, ● Bevoegdheidsparameter = ART. 573 Ger W
● Bevoegdheid afhankelijk van hoedanigheid partij = geschillen ondernemers (iedere
natuurlijke persoon of rechtspersoon die zelfstandige beroepsactiviteit uitoefent -
bepaalde uitzondeingen) - ART. I, 1 bolletje 1 WER
● Eiser die geen onderneming is kan onderneming dagvaarden voor rechtbank eerste
aanleg, vrederechter of ondernemingsrechtbank!
● Bijzondere bevoegdheden (los van hoedanigheid): geschillen
vennootschappen/verenigingen, faillissementsprocedures en gerechtelijke
reorganisatie, intellectuele eigendomsrechten
● Samenstelling: 3 rechters (2 lekenrechters in ondernemingszaken) en voorzitter
(bijzondere bevoegdheden)
4) Arbeidsrechtbanken - ART. 578 Ger W
● Geschillen werknemers en werkgevers
● Geschillen met betrekking sociale zekerheid (beroepsziekten, arbeidsongevallen, …)
● Samenstelling: met lekenrechters (ART. 81 Ger W)
5) Arrondissementsrechtbanken:
● Samenstelling: ART 74 Ger W
● Voorzitters van arbeidsrechtbanken, rechtbank eerste aanleg,
ondernemingsrechtbank en voorzitter vrederechters en politierechters
● Geen zelfstandige rechtbank
● Bevoegdheidsconflicten
6) Hoven van beroep:
● 5 hoven van beroep - 1 per rechtsgebied
● Samenstelling (ART 101 Ger W) - voorzitter en 2 raadsheren
● Bevoegdheid (ART 602 Ger W) - hoger beroep tegen vonnissen rechtbank eerste
aanleg en ondernemingsrechtbank (voor zover waarde hoger dan 2500 euro)
● Bevestigen/hervormen vonnis
● Behandeling zaak opnieuw in feite EN in rechte
7) Arbeidshoven:
● 5 arbeidshoven - 1 per rechtsgebied
● Samenstelling: voorzitters en 2 of 4 raadsheren in sociale zaken (ART 103 Ger W)
● Bevoegdheid: hoger beroep tegen vonnissen arbeidsrechtbank (ART 607 Ger W)
8) Hof van Cassatie:
● Samenstelling (ART 128 Ger W): eerste voorzitter, voorzitter en 30 raadsheren - 3
kamers met telkens 2 afdelingen (per taal) - parket - generaal met adviesfunctie
● Bevoegdheid (ART 608 Ger W en 147 Gw): beoordeelt wettigheid bestreden
beslissing - in rechte, niet in feite - bindend voor bodemrechter (ART. 1110 Ger W)
Administratieve rechtbanken:
● Hoven en rechtbanken = RM
● Administratieve rechtscolleges = UM
● Onlogisch in licht driemachtenleer
, ● Ratio: angst voor gouvernement de juges en dreiging overheidsmiddelen
● Groot aantal rechtscolleges binnen UM: RvS, Raad voor vreemdelingenbetwistingen,
Raad voor vergunningsbetwistingen
Probleem - wat indien overheid betrokken in geschil?
● Specifieke rechtbanken (Frankrijk)
● Geen enkele impact (UK)
● Tussenoplossing België: criterium burgerlijke en politieke rechten
Geschillen over burgerlijke rechten;
● Exclusieve bevoegdheid RM (ART. 144, eerste lid Gw)
● Burgerrechtelijke gevolgen door RvS zelf of door federaal administratief
rechtscollege
Geschillen over politieke rechten:
● Facultatieve bevoegdheid administratieve rechtbanken - op grond van formele wet
(anders gewoon RM)
● Politieke rechten: kiesrecht, openbaar ambt, legerdienst, belastingen
● Verbod uitzonderingsrechtbanken
Raad van State - sinds 1946:
● Opgericht na zeer restrictieve interpretatie begrip burgerlijke rechten door Hof van
Cassatie (ondanks Flandria - arrest)
● Bevoegdheid objectief contentieux (ART 14 §1 RvS - wet) - onderzoek schending
objectief recht door administratieve beslissing
● Beperkt subjectief contentieux: schadevergoeding wegens onwettigheid (ART 11bis
RvS - w - ART. 144, tweede lid Gw)
§2 - Beginselen burgerlijke rechtspleging:
● Lijdelijkheid van rechter (enkel beslissen op geschilpunten van partijen, zelf
afwachtende houding)
● Beschikkingsbeginsel (partijen bepalen zelf voorwerp geschil)
● Schriftelijk en mondeling karakter procedure
—> enkel antwoordplicht op schriftelijke stukken - rechten van verdediging
ZIE PPT MET STADIA VAN RECHTSPLEGING
1. Inleiding procedure
● Dagvaarding: om binnen 8 dagen voor bevoegde rechtbank te verschijnen -
voorwerp en middelen eis te vermelden - overhandiging door gerechtsdeurwaarder
● Verzoekschrift: goedkopere manier om zaak aanhangig te maken
● Vrijwillige verschijning
● Inschrijving op algemene rol (doorhaling na 3 jaar) - vereist om zaak aanhangig te
maken
2. Proces
, ● Inleidingszitting
● Onderzoek zaak (onderzoeksmaatregelen - inzage tegenpartij)
● Conclusie (ART. 744 Ger W)
● Debat - pleidooi (pleidooi op openbare zitting, partijen zetten argumenten mondeling
uiteen - debatten en zaak in beraad)
● Vonnis (ART. 148 - 149 Gw): uitspraak over ontvankelijkheid en gegrondheid,
openbaarheid, motiveringsplicht
● = eerst over ontvankelijkheid want wanneer ontvankelijk wordt er geen verdere
uitspraak gedaan
● Betekening (in principe uitvoerbaar bij voorraad - ART. 1397 Ger) - hoger beroep
enkel schorsende werking als wet/rechter zo bepaalt
● Tenuitvoerlegging (onderscheid bewarend en uitvoerend beslag - rol
gerechtsdeurwaarder en notaris)
Conclusie: ART. 744 Ger W
● Uiteenzetting pertinente feiten
● Aanspraken van de concluderende partij
● Middelen ter ondersteuning vordering of verweer, genummerd met vermelding van
hun voordracht in hoofdorde of subsidiair
● Het disposities (wat concluderende partij concreet en precies vordert)
Betekening: ART. 1397 Ger W
● Om beslissing te kunnen laten uitvoeren moet partij die proces won ze laten
betekenen aan de in ongelijk gestelde partij
● Gerechtsdeurwaarder stuurt ‘uitgifte’ vonnis naar andere partij om zeker te zijn dat
die hiervan kennis heeft
● Beschikkingsbeginsel: keuze van winnaar
● Gevolg van betekening = vonnis definitief
Bij eenvoudige geschillen is er onmiddellijke uitspraak over de zaak en wijst de rechter zijn
vonnis in volgende weken - bij complexe zaken naar algemene rol verwezen of verzonden
naar gespecialiseerde kamer.
Soorten beslag:
● Roerend beslag
● Onroerend beslag
● Beslag onder derden (beslag op bedragen, loon - die derde verschuldigd is aan
schuldenaar)
—> onderscheid bewarend en uitvoerend beslag
—> rol gerechtsdeurwaarder en notaris (verboden voor partijen zelf)
Beslag door gerechtsdeurwaarder - indien niet wordt betaald:
● Opstelling proces verbaal van beslaglegging (beschrijving in beslag genomen
goederen) - (ART. 1506 Ger W)
● Bepaling dag voor verkoop - (ART. 1517 Ger W)
● Openbare verkoop op gestelde dag - (ART. 1522 Ger W)
● Opbrengst na aftrek kosten uitvoerende partij overgemaakt tot beloop
schuldvordering (onder voorbehoud regels voorrechten)
Taken van de rechtspraak:
● Oplossen rechtsconflicten - toepassing recht op concrete geschillen
● Aanvulling en interpretatie - ‘rechtsvorming’
Algemene principes:
● Eenheid rechtspraak - piramidale opbouw (de facto ‘precedentwerking’ - coherentie
bewaakt door Hof van Cassatie)
● Dubbele aanleg (Cassatie is geen derde aanleg)
● Specialisatie rechtbanken (ondernemings -, familie -, straf -, …)
● Territoriale organisatie (kanton - arrondissement - provincies - ressort - nationaal)
1. Lagere rechtbanken: zaak aanhangig maken (1ste aanleg)
2. Hogere rechtbanken/hoven: hoger beroep (2de aanleg)
3. Hof van Cassatie: legaliteitscontrole
4. Europees Hof voor de Rechten van de Mens - Europees Hof van Justitie van
Europese Unie: specifieke controle
Burgerlijke en administratieve rechtscolleges:
● Gewone hoven en rechtbanken = RM
—> vonnis versus arrest - rechter versus raadsheer
● Administratieve rechtscolleges = UM
—> raad voor vergunningsbetwistingen - vreemdelingenbetwistingen
Burgerlijke rechtscolleges:
1) Vredegerecht
Algemene bevoegdheid - ART. 590 Ger W
● Zaken onder 5000 euro - en niet bevoegdheid ondernemingsrb
● Enige aanleg onder 2000 euro
Onafhankelijk van bedrag (voorbehouden materies - ART. 591):
● Geschillen over onroerende goederen: pacht, huur, erfdienstbaarheid
● Geschillen inzake onbekwaamheid
2) Rechtbanken van eerste aanleg (ART 568 Ger W)
● 4 secties: burgerlijke rb - correctionele rb - jeugdrb - familierb
● Volheid van rechtsmacht (boven 5000 euro) - mag steeds oordelen tenzij partij
bijzondere bevoegdheid andere rb opwerpt (behoudens wanneer die exclusief is)
● Bijzondere bevoegdheid: onteigening, afscheiding/afstamming (familie - jeugdrb),
huwelijksvermogensrecht/erfopvolging (familie - jeugdrb)
● Beroep van vredegerecht (ART. 577 Ger W) - voor zover hoger dan 2000 euro
● Beroep van Hof van beroep - voor zover hoger dan 2500 euro
● Sommige rechters bijzondere bevoegdheden - voorzitters zetelend in kort geding,
beslagrechters, …
3) Ondernemingsrechtbanken (geschillen ondernemers)
, ● Bevoegdheidsparameter = ART. 573 Ger W
● Bevoegdheid afhankelijk van hoedanigheid partij = geschillen ondernemers (iedere
natuurlijke persoon of rechtspersoon die zelfstandige beroepsactiviteit uitoefent -
bepaalde uitzondeingen) - ART. I, 1 bolletje 1 WER
● Eiser die geen onderneming is kan onderneming dagvaarden voor rechtbank eerste
aanleg, vrederechter of ondernemingsrechtbank!
● Bijzondere bevoegdheden (los van hoedanigheid): geschillen
vennootschappen/verenigingen, faillissementsprocedures en gerechtelijke
reorganisatie, intellectuele eigendomsrechten
● Samenstelling: 3 rechters (2 lekenrechters in ondernemingszaken) en voorzitter
(bijzondere bevoegdheden)
4) Arbeidsrechtbanken - ART. 578 Ger W
● Geschillen werknemers en werkgevers
● Geschillen met betrekking sociale zekerheid (beroepsziekten, arbeidsongevallen, …)
● Samenstelling: met lekenrechters (ART. 81 Ger W)
5) Arrondissementsrechtbanken:
● Samenstelling: ART 74 Ger W
● Voorzitters van arbeidsrechtbanken, rechtbank eerste aanleg,
ondernemingsrechtbank en voorzitter vrederechters en politierechters
● Geen zelfstandige rechtbank
● Bevoegdheidsconflicten
6) Hoven van beroep:
● 5 hoven van beroep - 1 per rechtsgebied
● Samenstelling (ART 101 Ger W) - voorzitter en 2 raadsheren
● Bevoegdheid (ART 602 Ger W) - hoger beroep tegen vonnissen rechtbank eerste
aanleg en ondernemingsrechtbank (voor zover waarde hoger dan 2500 euro)
● Bevestigen/hervormen vonnis
● Behandeling zaak opnieuw in feite EN in rechte
7) Arbeidshoven:
● 5 arbeidshoven - 1 per rechtsgebied
● Samenstelling: voorzitters en 2 of 4 raadsheren in sociale zaken (ART 103 Ger W)
● Bevoegdheid: hoger beroep tegen vonnissen arbeidsrechtbank (ART 607 Ger W)
8) Hof van Cassatie:
● Samenstelling (ART 128 Ger W): eerste voorzitter, voorzitter en 30 raadsheren - 3
kamers met telkens 2 afdelingen (per taal) - parket - generaal met adviesfunctie
● Bevoegdheid (ART 608 Ger W en 147 Gw): beoordeelt wettigheid bestreden
beslissing - in rechte, niet in feite - bindend voor bodemrechter (ART. 1110 Ger W)
Administratieve rechtbanken:
● Hoven en rechtbanken = RM
● Administratieve rechtscolleges = UM
● Onlogisch in licht driemachtenleer
, ● Ratio: angst voor gouvernement de juges en dreiging overheidsmiddelen
● Groot aantal rechtscolleges binnen UM: RvS, Raad voor vreemdelingenbetwistingen,
Raad voor vergunningsbetwistingen
Probleem - wat indien overheid betrokken in geschil?
● Specifieke rechtbanken (Frankrijk)
● Geen enkele impact (UK)
● Tussenoplossing België: criterium burgerlijke en politieke rechten
Geschillen over burgerlijke rechten;
● Exclusieve bevoegdheid RM (ART. 144, eerste lid Gw)
● Burgerrechtelijke gevolgen door RvS zelf of door federaal administratief
rechtscollege
Geschillen over politieke rechten:
● Facultatieve bevoegdheid administratieve rechtbanken - op grond van formele wet
(anders gewoon RM)
● Politieke rechten: kiesrecht, openbaar ambt, legerdienst, belastingen
● Verbod uitzonderingsrechtbanken
Raad van State - sinds 1946:
● Opgericht na zeer restrictieve interpretatie begrip burgerlijke rechten door Hof van
Cassatie (ondanks Flandria - arrest)
● Bevoegdheid objectief contentieux (ART 14 §1 RvS - wet) - onderzoek schending
objectief recht door administratieve beslissing
● Beperkt subjectief contentieux: schadevergoeding wegens onwettigheid (ART 11bis
RvS - w - ART. 144, tweede lid Gw)
§2 - Beginselen burgerlijke rechtspleging:
● Lijdelijkheid van rechter (enkel beslissen op geschilpunten van partijen, zelf
afwachtende houding)
● Beschikkingsbeginsel (partijen bepalen zelf voorwerp geschil)
● Schriftelijk en mondeling karakter procedure
—> enkel antwoordplicht op schriftelijke stukken - rechten van verdediging
ZIE PPT MET STADIA VAN RECHTSPLEGING
1. Inleiding procedure
● Dagvaarding: om binnen 8 dagen voor bevoegde rechtbank te verschijnen -
voorwerp en middelen eis te vermelden - overhandiging door gerechtsdeurwaarder
● Verzoekschrift: goedkopere manier om zaak aanhangig te maken
● Vrijwillige verschijning
● Inschrijving op algemene rol (doorhaling na 3 jaar) - vereist om zaak aanhangig te
maken
2. Proces
, ● Inleidingszitting
● Onderzoek zaak (onderzoeksmaatregelen - inzage tegenpartij)
● Conclusie (ART. 744 Ger W)
● Debat - pleidooi (pleidooi op openbare zitting, partijen zetten argumenten mondeling
uiteen - debatten en zaak in beraad)
● Vonnis (ART. 148 - 149 Gw): uitspraak over ontvankelijkheid en gegrondheid,
openbaarheid, motiveringsplicht
● = eerst over ontvankelijkheid want wanneer ontvankelijk wordt er geen verdere
uitspraak gedaan
● Betekening (in principe uitvoerbaar bij voorraad - ART. 1397 Ger) - hoger beroep
enkel schorsende werking als wet/rechter zo bepaalt
● Tenuitvoerlegging (onderscheid bewarend en uitvoerend beslag - rol
gerechtsdeurwaarder en notaris)
Conclusie: ART. 744 Ger W
● Uiteenzetting pertinente feiten
● Aanspraken van de concluderende partij
● Middelen ter ondersteuning vordering of verweer, genummerd met vermelding van
hun voordracht in hoofdorde of subsidiair
● Het disposities (wat concluderende partij concreet en precies vordert)
Betekening: ART. 1397 Ger W
● Om beslissing te kunnen laten uitvoeren moet partij die proces won ze laten
betekenen aan de in ongelijk gestelde partij
● Gerechtsdeurwaarder stuurt ‘uitgifte’ vonnis naar andere partij om zeker te zijn dat
die hiervan kennis heeft
● Beschikkingsbeginsel: keuze van winnaar
● Gevolg van betekening = vonnis definitief
Bij eenvoudige geschillen is er onmiddellijke uitspraak over de zaak en wijst de rechter zijn
vonnis in volgende weken - bij complexe zaken naar algemene rol verwezen of verzonden
naar gespecialiseerde kamer.
Soorten beslag:
● Roerend beslag
● Onroerend beslag
● Beslag onder derden (beslag op bedragen, loon - die derde verschuldigd is aan
schuldenaar)
—> onderscheid bewarend en uitvoerend beslag
—> rol gerechtsdeurwaarder en notaris (verboden voor partijen zelf)
Beslag door gerechtsdeurwaarder - indien niet wordt betaald:
● Opstelling proces verbaal van beslaglegging (beschrijving in beslag genomen
goederen) - (ART. 1506 Ger W)
● Bepaling dag voor verkoop - (ART. 1517 Ger W)
● Openbare verkoop op gestelde dag - (ART. 1522 Ger W)
● Opbrengst na aftrek kosten uitvoerende partij overgemaakt tot beloop
schuldvordering (onder voorbehoud regels voorrechten)
