Aantekeningen colleges (compleet) Oudheid I (Bachelor jaar 1) Geschiedenis

Oudheid l aantekeningen
5 september 2023

Periodisering  keuze, makkelijke manier om overzicht te krijgen, in kaart brengen
Vanaf begin van geschiedenis mensen bezig om geschiedenis te ordenen (8 e eeuw v.C.)
- In geslachten (goud, zilver, brons, ijzer)
Hiëronymus  geschiedenis in rijken
- Babylonische, Romeinse rijk, etc.
- Politieke structurering komt vaak voor
Augustinus  vanuit tijdvakken
- Tijdsdelen uit het leven
Pogingen om geschiedenis in te delen tot eenheden die los te bekijken zijn
- Lineaire lijn  wordt beter of slechter
Leonardo Bruni  eerste verdeling in oudheid, middeleeuwen en moderne tijd
- Normativiteit
- Geen lineaire lijn
Alle voorbeelden  relatieve chronologie
- Iets bekijken ten opzichte van iets anders
- (absoluut meer feitelijk)

Hoe je geschiedenis indeelt  stand plaatsgebonden
- Ligt eraan hoe je kijkt, welke criteria

Klassieken  normatieve term, slaat op Griekse en Romeinse cultuur
- Westerse beschaving

Schrift belangrijk omdat het makkelijker is om daaruit te onderzoeken hoe een maatschappij eruit
heeft gezien

Discussies over einde Romeinse rijk
- 476  laatste keizer, goed politiek moment
- 1204  geen romeinen meer
- 1453  val Constantinopel
- 1806  einde Heilige Roomse Rijk (erfgenaam Romeinse rijk)
- 2011  dood laatste kroonprins Oostenrijk-Hongarije
Maakt duidelijk dat keuze van einde van een periode afhangt van criteria

Onderscheid oudheid – middeleeuwen
- Andere bronnen
- Andere sociaaleconomische aspecten
Oudheid in algeheel een eenheid

Kenmerkend voor de oudheid 
Religieus fundamentalisme  geen discussie
- Religie is het fundament van de samenleving
- Polytheïstische samenleving  vele goden
Een gezamenlijke cultuur  beeldtaal, cultuur, paidei
Belang van traditie, gezamenlijke erfenis (voorvaderen)  oud is eerbiedwaardig
- (Spanning  wel continue verandering)
- Enige manier innovatie geaccepteerd  wanneer het vastgezet wordt in traditie

,Sociaaleconomische elementen  (gemeenschappelijke problemen)
- Risico’s van bestaanseconomie  economie waarin iedereen bezig is voedsel voor zichzelf te
produceren, permanent bezig  ongeveer (95% van bevolking)  (weinig overschotten)
- Vruchtbare grond heel belangrijk
- De rol van rivieren en de Middellandse Zee: connectiviteit en handel
 Middellandse zee kenmerkt zich door micro-klimaten (korte afstand, weeromstandigheden
p/j anders)  door mislukte oogsten, en wetende dat ergens anders door andere
weeromstandigheden wel goede oogst  gaan ze op zoek en raken ze verbonden

De Nijl overstroomt met ernstige regelmaat voordat er gezaaid wordt  zaaien in natte, vruchtbare
grond
Eufraat en Tigris overstroomt vlak voor de oogst en minder regelmatig
- Beide vruchtbare gebieden, in Egypte goede oogst en Mesopotamië van alles doen om goede
oogst te krijgen

Overproductie nodig voor handel, en voor irrigatie bijv.  dan pas specialiseren  anders geen tijd
en mensen

Egypte  centralisatie, duidelijke overgangen woestijn en vruchtbare gebieden, veel geïsoleerder 
waardoor meer continuïteit

Egypte, Sicilië, Noord-Afrika en het Zwarte Zeegebied  eerste overproductie, als eerste
groeigebieden  later graanschuren van Europa

Connectiviteit en contact belangrijk  permanent zorgen dat er een mogelijkheid is om ergens
anders voedsel te krijgen  door risico’s van een mediterraan klimaat
- Connectiviteit is vaak agressief en veel dominantie  zorgt wel voor uitwisseling van ideeën
etc.
Uitwisseling van producten, menselijk handelen heeft ook weer effect op klimaat  waardoor bij een
slecht effect meer migratie van stammen plaatsvindt

Van de oudheid is een heel beperkt percentage van de bronnen over  wat we hebben is meestal
niet representatief voor die tijd
- Nauwelijks archieven
- Vooral literaire bronnen  vooral geschreven door elite  bronnen die over zijn, zijn
bronnen die mensen mooi vonden, gebruikten voor onderwijs
Afwezigheid van bewijs is geen bewijs van afwezigheid  een enkele vondst kan ons beeld
veranderen, je moet puzzelen
- In oudheid gebruik je ook meer de materiële bronnen

Gebruik van ‘hulpwetenschappen’ 
- Epigrafiek (enscriptries)  waterleidingen, diplomas’s, handelswaar  gevaarlijk, alleen
kijken en vanuit gaan van delen die je hebt
- Nurmistatiek (munten)
- Papyrologie (papier)
- Archeologie


Zie pp  begraven van munten  ten tijde van crisis  52 200 bronzen munten, kun je direct wat
mee kopen, met goud kun je niet gelijk kopen; wisselgeld etc.
- Sterk gemonetariseerd

,Door wat erop munten afgebeeld staat  sociale en mentale veranderingen
- Lange ontwikkelingen onderzoeken

Papyrologie is direct toepasselijk, vaak langere stukken tekst of administratieve teksten die in
volledigheid te vinden zijn

Uit botten en ontlasting  zien hoe goed gevoed mensen waren, hoe ze gesteld waren

In oudheid geen objectieve bronnen en geen ooggetuigen (zien, onthouden en vertrouwen)
- Mensen zijn slecht in het zien van iets wat ze niet willen zien
Observatie en herinnering


11 september 2023

Egypte en Nabije Oosten (voor-Azië)
- 3e millenium voor 3000-2000 v.C,
- 3e eeuw voor  300-200 v.C

Mesopotamië  continu verschillende groepen in het gebied (in waves), die bestuur
overnamen en cultuur overnamen en veranderde

Welke invloed leefomgeving op de mens?

Rivieren (Eufraat + Tigris) noodzakelijk voor mensen, maar brengen ook problemen mee
- Verzilting
- Keuze gewassen (gerst kan beter tegen zout)
Subsistence  landbouw die bedrijft voor eigen
voedselvoorziening
- Hangt af klimaat
- Hoeveel surplussen van hoeveelheid zaaigoed
Landbouw helpen door irrigatie 
- In Meso  (vruchtbare halve maan)
 Rivieren overstromen vlak voor oogststijd
 Irrigeren wanneer net ingezaaid
Overschotten gaan ontstaan  mensen vrijstellen en kunnen specialiseren, gaat hand in
hand met ontstaan van steden  grand narative (Gorden Child)
- Mesopotamië bakenmat van westerse beschaving

Onderzoek in Meso  door bijbel

Irrigatie vergt organisatie  mensen moeten samenwerken, irrigatiekanalen gaan naar
meerdere akkers
1. Surplussen  vrijstelling
2. Organisatie

Organisatie zorgt voor regristreren  opkomen schrift cultuur (spijkerschrift; cuneïforme
schrift (wig, groepjes (woord of klank), zeer moeilijk alleen voor specialisten, elites)

, - Pas vanaf Veniciërs een alfabet

Neonitische revolutie  jagers verzamelaars  sedentaire landbouw
Agrarische revolutie mondt uit in stedelijke revolutie

Verhaal van Child is aangevochten door  David Graeber en Wengrow  dawn of
everything
- Niet alleen meso maar ook in huidige China, ook in huidige Oekraïne (4 e millennium
bce)

Egypte  Nijl overstroomt naar de oogt (juli), in oktober gezaaid; in vruchtbaar slib gezaaid
- Om landbouw te stimuleren  kunstmatige irrigatie (vergroten)
- Einde 4e / begin 3e millennium

Indeling in Rijken
- Oude Rijk  2600 – 2150 (piramiden, 4e dynastie)
- Middenrijk  2000 – 1800
- Nieuwe Rijk  1550 – 1100
 Tussenperioden  anarchie  tijden van decentralisatie en geen overheid
 Rede kan zijn minder regen of zwakke overstroming rijn  minder voedsel
 Dan overgaan op kunstmatige irrigatie
(indeling dynastieën zitten fouten)

Ontstaan schrift  hiërogliefen
- Pictografisch (plaatje) en ideografisch (woord)
Egypte geïsoleerd  weinig invallen buiten  statisch (weinig ontwikkeling)
- Later meer  ontwikkelingen scheepvaart

Cultureel gezien niet veel veranderd  ondanks elke x nieuwe groepen die de macht
overnemen (Summeriërs en Akkadiërs  grondleggers cultuur)

In 3e millennium BCE  stadstaten
- Summeriërs  Uruk (50 000), veel mensen  genoeg voedsel, water, afval afvoeren
 In die tijd schrift ontstaan
 Gilgames epos
 Herkomst onduidelijk
 Tempel en paleis, administratie, literaire werken, wetenschap  schrift
- Wordt overgenomen in het Akkadische Rijk (Sargon I)  schrift, onderwijs,
wetenschap, geloof
 Ten onder door invallers

Derde dynastie Ur  Summerische renaissance
- Ten onder
Hammurabi  grondlegger Oudbabylonische Rijk  Akkadisch blijft schrift
- Babylon belangrijkste stad
- Na dood  ten onder  Babylon geplunderd en Hannieten en Kassieten
overgenomen