Hoorcolleges Risk Behavior and Addiction in Adolescence
Inhoud
Lecture 1 – Introduction ........................................................................................................ 2
Lecture 1A - Introduction ‘Risk behaviour and addiction in adolescence’ ....................... 2
Lecture 1B - Implicit processes in substance use and addiction ..................................... 8
Lecture 2 ......................................................................................................................... 14
Lecture 2A - The role of parents................................................................................... 14
Lecture 2B - Internet-Related Addictions among adolescents ...................................... 19
Lecture 3 - Individual vulnerability for risk behavior and addiction.................................... 23
Lecture 4 - The role of peers ........................................................................................... 30
Lecture 5 - Substance use prevention ............................................................................. 39
Lecture 6 - Neurobiological and behavioral backgrounds of substance addiction ............ 49
Lecture 7 - International teen trends in substance use: what is driving them?.................. 56
Lecture 8 - Behavioral change interventions and clinical treatment.................................. 64
Lecture 8A - Changing risk behavior and addiction ...................................................... 64
Lecture 8B - Treatment & Comorbidity ......................................................................... 72
1
,Lecture 1 – Introduction
Lecture 1A - Introduction ‘Risk behaviour and addiction in adolescence’
Centrale vragen:
● Which (neurological) developments take place during adolescence?
● Why is there a peak in risk behaviors during adolescence?
● How do we define risk behavior, psycho-active substances (drugs) and addiction?
● Which learning principles play a role in the development of addiction?
● Which neurobiological mechanism play a role in the development of tolerance and
withdrawal symptoms?
Substance use and addiction remain to be trending topics, but it’s a very old phenomenon.
→ Er is negatief en positief nieuws (sommige drugs heeft ook een therapeutisch effect, maar er zijn
ook veel zorgen en waarschuwingen over het gebruik van drugs)
Inhoud:
How do we define risk behavior?
● Risk behavior: behavior that pose a risk to a healthy, physical, cognitive, psychosocial
development of adolescents
❖ Substance use (smoking, alcohol, XTC use etc.)
❖ Other risk behaviors (gambling, gaming, social media use)
What we tend to regard as risk behavior depends on…
● It depend on the particular substance → VB: experimenting with a substance and integrated
use is with smoking sometimes already risk behavior, but with gaming it’s different (smoking
VS gaming → roken is meer verslavend dan gamen)
● Cultural and societal norms → VB: alcohol use in western versus Islamic cultures ( in het
westen is het ‘normaal’ om een paar drankjes te doen, in de Islamitische cultuur niet)
● Scientific knowledge → VB: knowledge on the risks of alcohol use for the cognitive
development of adolescents.
2
,Predictors of substance use (Lopez-Leon en raley, 2013).
● Legt uit wat de risicofactoren zijn voor substance use, waarom zijn sommige jongeren daar
gevoeliger voor?
Predictors of substance use
Predictors of risk behavior
This is the COM-B model from Michie. These are the 3 factors that lead to risk behavior.
● Je moet een bepaalde motivatie hebben voor risicogedrag. Dit kan langdurige of kortdurige
motivatie zijn.
● Je moet ook een bepaalde kans krijgen om de mogelijkheid te krijgen om bepaald gedrag te
vertonen
● Je moet in staat zijn het gedrag te vertonen, bij alcohol is dit niet van toepassing, want
iedereen kan een glas drinken, maar bij ander risicogedrag wel.
Which neurological developments take place during adolescence?
Adolescence (10 - 24 years)
● Early adolescence (10-13): physical growth, sexual maturation, psychosocial development,
social identity formation (--> gevoelig voor de mening van hun peers, ze gebruiken de
reacties van hun peers om hun eigen identiteit te vormen. Je wilt het gevoel hebben dat je
erbij hoort, dat je goed bent en dat je erkend wordt)
● Mid adolescence (14-18): experimenting with (risk) behaviours, personal identity formation
(--> belangrijk hoe je jezelf ziet en voelt, moeilijk doordat je sociale identiteit niet zo sterk is
op deze leeftijd (mijn peers vinden mij niet zo leuk, maar hoe zie ik mijzelf en wie ben ik?))
● Late adolescence (19-24): practicing adult roles (--> dit is de fase dat adolescenten
volwassen rollen op zich nemen, VB: op jezelf gaan wonen, voor jezelf zorgen etc.)
Neurological development during adolescence
1. Strong grow in brain volume during adolescence: increase in white matter (connections
between axons), decrease in grey matter (nerve cells) → bij meiden gebeurd dit eerder dan
bij jongens
❖ Pruning (snoeien): if you don’t use it, you lose it! (hoort bij het verdwijnen van de
grijze stof). De nerve cells die niet worden gebruikt worden geëlimineerd, zorgt voor
een efficiënter proces.
3
, 2. High plasticity of the brain: een gamer kan tijdens de adolescentie hier veel beter in worden,
omdat de brein zich aanpast aan wat je nodig hebt. In deze periode is het heel belangrijk dat
je je brein goed gebruikt
3. Increase in white matter: communication between brain regions strongly improves
❖ Long term memory increases
❖ Capacity for abstract thinking/metacognition increases → meer conflicten doordat
adolescenten steeds kritischer worden
Why is there a peak in risk behaviors during adolescence
Neurological development in adolescence
The speed of the development of two different brain regions differs:
● The affective-motivational system (emotional brain) develops fast
❖ The affective-motivational system (reward center) is overactive in early and mid
adolescence (als je ze meeneemt naar een game hall ervaren ze een groot
beloningsgevoel en ook voor mogelijke beloningen (dus blijven doorspelen?!))
❖ Adolescents experience stronger positive emotions than adults when they receive or
anticipate a reward
- This process is enhanced by testosterone (jongens hebben dit meer dan
meiden, waardoor zij wellicht meer risicogedrag vertonen)
● The control system (rational brain) develops slowly
❖ The rational brain develops slowly (until about 25 years)
❖ The rational brain plays an important role in the development of executive
functions:
- Risk estimation (als je ouder bent kan je beter de risico’s inschatten en neem
je meer overwegingen. Wordt beter over tijd)
4
Inhoud
Lecture 1 – Introduction ........................................................................................................ 2
Lecture 1A - Introduction ‘Risk behaviour and addiction in adolescence’ ....................... 2
Lecture 1B - Implicit processes in substance use and addiction ..................................... 8
Lecture 2 ......................................................................................................................... 14
Lecture 2A - The role of parents................................................................................... 14
Lecture 2B - Internet-Related Addictions among adolescents ...................................... 19
Lecture 3 - Individual vulnerability for risk behavior and addiction.................................... 23
Lecture 4 - The role of peers ........................................................................................... 30
Lecture 5 - Substance use prevention ............................................................................. 39
Lecture 6 - Neurobiological and behavioral backgrounds of substance addiction ............ 49
Lecture 7 - International teen trends in substance use: what is driving them?.................. 56
Lecture 8 - Behavioral change interventions and clinical treatment.................................. 64
Lecture 8A - Changing risk behavior and addiction ...................................................... 64
Lecture 8B - Treatment & Comorbidity ......................................................................... 72
1
,Lecture 1 – Introduction
Lecture 1A - Introduction ‘Risk behaviour and addiction in adolescence’
Centrale vragen:
● Which (neurological) developments take place during adolescence?
● Why is there a peak in risk behaviors during adolescence?
● How do we define risk behavior, psycho-active substances (drugs) and addiction?
● Which learning principles play a role in the development of addiction?
● Which neurobiological mechanism play a role in the development of tolerance and
withdrawal symptoms?
Substance use and addiction remain to be trending topics, but it’s a very old phenomenon.
→ Er is negatief en positief nieuws (sommige drugs heeft ook een therapeutisch effect, maar er zijn
ook veel zorgen en waarschuwingen over het gebruik van drugs)
Inhoud:
How do we define risk behavior?
● Risk behavior: behavior that pose a risk to a healthy, physical, cognitive, psychosocial
development of adolescents
❖ Substance use (smoking, alcohol, XTC use etc.)
❖ Other risk behaviors (gambling, gaming, social media use)
What we tend to regard as risk behavior depends on…
● It depend on the particular substance → VB: experimenting with a substance and integrated
use is with smoking sometimes already risk behavior, but with gaming it’s different (smoking
VS gaming → roken is meer verslavend dan gamen)
● Cultural and societal norms → VB: alcohol use in western versus Islamic cultures ( in het
westen is het ‘normaal’ om een paar drankjes te doen, in de Islamitische cultuur niet)
● Scientific knowledge → VB: knowledge on the risks of alcohol use for the cognitive
development of adolescents.
2
,Predictors of substance use (Lopez-Leon en raley, 2013).
● Legt uit wat de risicofactoren zijn voor substance use, waarom zijn sommige jongeren daar
gevoeliger voor?
Predictors of substance use
Predictors of risk behavior
This is the COM-B model from Michie. These are the 3 factors that lead to risk behavior.
● Je moet een bepaalde motivatie hebben voor risicogedrag. Dit kan langdurige of kortdurige
motivatie zijn.
● Je moet ook een bepaalde kans krijgen om de mogelijkheid te krijgen om bepaald gedrag te
vertonen
● Je moet in staat zijn het gedrag te vertonen, bij alcohol is dit niet van toepassing, want
iedereen kan een glas drinken, maar bij ander risicogedrag wel.
Which neurological developments take place during adolescence?
Adolescence (10 - 24 years)
● Early adolescence (10-13): physical growth, sexual maturation, psychosocial development,
social identity formation (--> gevoelig voor de mening van hun peers, ze gebruiken de
reacties van hun peers om hun eigen identiteit te vormen. Je wilt het gevoel hebben dat je
erbij hoort, dat je goed bent en dat je erkend wordt)
● Mid adolescence (14-18): experimenting with (risk) behaviours, personal identity formation
(--> belangrijk hoe je jezelf ziet en voelt, moeilijk doordat je sociale identiteit niet zo sterk is
op deze leeftijd (mijn peers vinden mij niet zo leuk, maar hoe zie ik mijzelf en wie ben ik?))
● Late adolescence (19-24): practicing adult roles (--> dit is de fase dat adolescenten
volwassen rollen op zich nemen, VB: op jezelf gaan wonen, voor jezelf zorgen etc.)
Neurological development during adolescence
1. Strong grow in brain volume during adolescence: increase in white matter (connections
between axons), decrease in grey matter (nerve cells) → bij meiden gebeurd dit eerder dan
bij jongens
❖ Pruning (snoeien): if you don’t use it, you lose it! (hoort bij het verdwijnen van de
grijze stof). De nerve cells die niet worden gebruikt worden geëlimineerd, zorgt voor
een efficiënter proces.
3
, 2. High plasticity of the brain: een gamer kan tijdens de adolescentie hier veel beter in worden,
omdat de brein zich aanpast aan wat je nodig hebt. In deze periode is het heel belangrijk dat
je je brein goed gebruikt
3. Increase in white matter: communication between brain regions strongly improves
❖ Long term memory increases
❖ Capacity for abstract thinking/metacognition increases → meer conflicten doordat
adolescenten steeds kritischer worden
Why is there a peak in risk behaviors during adolescence
Neurological development in adolescence
The speed of the development of two different brain regions differs:
● The affective-motivational system (emotional brain) develops fast
❖ The affective-motivational system (reward center) is overactive in early and mid
adolescence (als je ze meeneemt naar een game hall ervaren ze een groot
beloningsgevoel en ook voor mogelijke beloningen (dus blijven doorspelen?!))
❖ Adolescents experience stronger positive emotions than adults when they receive or
anticipate a reward
- This process is enhanced by testosterone (jongens hebben dit meer dan
meiden, waardoor zij wellicht meer risicogedrag vertonen)
● The control system (rational brain) develops slowly
❖ The rational brain develops slowly (until about 25 years)
❖ The rational brain plays an important role in the development of executive
functions:
- Risk estimation (als je ouder bent kan je beter de risico’s inschatten en neem
je meer overwegingen. Wordt beter over tijd)
4
