Samenvatting Calamiteitenpsychologie

Survival psychology by John Leach


Chapter 1: Anatomy of a disaster

op het eerste gezicht lijken rampen zoals Chernobyl, Auschwitzs of de Titanic te bestaan uit een
verzameling van ongelukken waar totaal geen logica in zit. Het is het menselijke element wat deze
rampen aan elkaar verbindt en het kan beargumenteert worden dat alleen het menselijke element
een ramp als zodanig kwalificeert.

Bij deze, op het oog ongerelateerde gebeurtenissen blijken een make van consistentie te hebben.
Deze consistentie ligt bij het gedrag van de mensen die gevangen zitten in een situatie die hun leven
bedreigt. Er zijn dan ook twee brede benaderingen die naar deze consistenties kijken: de
systematische benadering en de dynamische benadering.

Systematische benadering. De systematische benadering beschrijft een ramp in termen van de
eigenschappen van de ramp, zoals de lengte en de impact van de ramp.

Een van de eerste onderzoekers die een typologie introduceerde was Barton in 1969.
typologie:

scope → de geografische impact van een gebeurtenis inclusief de grootte van de schade die zowel
aan levens als bezittingen zijn toegekend, welke beide grote significante psychologische gevolgen
kunnen hebben.

Preparedness → de paraatheid van de samenleving om te reageren en effectief te antwoorden op de
consequenties van een ramp voor, tijdens en nadat deze heeft plaatsgevonden.

Speed → de meting van de snelheid van de aanvang van de ramp.

Duration → de daadwerkelijke duur van de impact, of het kort en relatief scherp is, of dat het een
langere duur heeft en herhalende episodes eventueel heeft.

Een herhalende episode komt voor wanneer bijvoorbeeld twee aardbevingen in hetzelfde
geografische gebied binnen een bepaald tijdsbestek plaatsvinden.

Barton's typologie bestaat meestal uit vier dimensies, maar van uit een psychologisch oogpunt
kunnen deze dimensies niet apart gezien worden. De combinatie van de dimensies heeft
consequenties voor het individu.

Er wordt gesteld dat het invoeren van een dimensie om te bepalen of een ramp natuurlijk of een
menselijke oorzaak heeft alleen dingen gecompliceerder maakt.

Berren, Beigel en Ghertner hebben in 1980 een schema ontworpen, welke vijf dimensies heeft.

Type of disaster → of de ramp natuurlijk is of mensenlijk van aard
duration → of de ramp plotseling plaatsvindt of langzamer begint.
Degree of personal impact → de mate van impact op de personen
occurance → de kans waarin een ramp heeft op het voorkomen of herhalen ervan
control over future impact → gaat over de controle van rampen in de toekomst.

De schema's van Barton en Berren et al. Hebben de neiging om de focus op de fysieke

, eigenschappen van een ramp te leggen.

Gleser, Green en Winget hebben in 1981 een framework ontworpen dat gebaseerd is op een
beschrijving van psychologische en gedragsverslechtering die gevonden is in slachtoffers na een
ramp.

De mate waarin het leven van een individu bedreigd is.
De mate van verlies dat gevoeld wordt door een individu
De verlenging van lijden dat geleden wordt door een slachtoffer.
De mate van geografische verplaatsing dat nodig is.
Het deel van een samenleving of groep dat aangetast is
De onderliggende oorzaak van de ramp, of het een menselijke of natuurlijke oorzaak heeft.

Hoewel dit framework meer kijkt naar de mensen in plaats van de eigenschappen van de ramp,
heeft het ook overeenkomsten met de andere twee schema's. Zo kan er gezegd worden dat Glesers
dimensies van levensbedreiging, verlies, verlenging van lijden en verplaatsing ruwweg lijken of
Berrens niveau van persoonlijke impact.

Omdat het verschillende psychologische consequenties heeft, zou het ratio slachtoffers tot non-
slachtoffers meegenomen moeten worden als aparte dimensie. Echter, het gebruik van een
dergelijke dimensie is niet altijd nuttig wanneer de individuen die bij een ramp betrokken zijn niet
uit een groep of samenleving bestaan. Deze dimensie zou verder verfijnd moeten worden om
rampen te identificeren als ofwel centraal ofwel perifeer tot een geografische samenleving.

Het niveau van abnormaal of verstoord gedrag zou hoger moeten zijn een een centraler type ramp
dan een perifeer, omdat bij een centrale ramp de slachtoffers ook nog moeten omgaan met een
verplaatsing naar een andere onbekende locatie, terwijl dit niet het geval is bij een perifere ramp. De
omvang van een ramp kan dus beschreven worden in termen van die gebieden van een slachtoffers
leven die verstoord zijn.

Een vergelijkbaar model is gebruikt om het ruimtelijke component van een ramp weer te geven
waarbij de nadruk ligt op het feit dat het niveau van verwoesting en verwondingen kunnen varieren
van totale verwoesting tot gedeeltelijke schade tot naburige regio's die niet beschadigd zijn.



Dynamische benadering

systematische benadering klassificeren rampen aan de hand van hun fysieke eigenschappen.
Alhoewel dit nuttig kan zijn om de aard van een ramp te begrijpen, is het wel gelimiteerd in de
toepassing op de studie van het begrijpen van menselijk gedrag bij rampen en overlevingscondities.

Een van de eerste dynamische modellen is ontworpen door Tyhurst in 1951, die rampen beschrijft in
drie overlappende fases.

Periode van impact → de fase waarin de ramp plaatsvindt. Het is die fase waarin de persoon zich
realiseert dat er een echte dreiging van dood of verwonding is.
periode van terugslag → tijdens deze fase is het daadwerkelijke gevaar verminderd, het slachtoffer
is echter nog niet veilig en secundaire gevaren zijn aanwezig. Deze secundaire stressoren geven aan
dat het slachtoffer nog niet in veiligheid is en dat er nog een redelijke kans is dat het slachtoffer de
ramp niet overleeft.
periode van post-trauma → dit is de fase waarin redding volgt. Het slachtoffer heeft de ramp