Samenvatting Handhaving
Hoofdstuk 1=
Introductie handhaving en toezicht=
Wat is handhaving?=
Omschrijving=
Handhaving is elke actie die erop is gericht de naleving van het geldende recht te bevorderen en te
bewerkstelligen, zo nodig door het opleggen van sancties.
Handhaving bestaat uit een handelen, dit kan een waarschuwing of het daadwerkelijk opleggen van
een sanctie zijn. Handhaving moet voor een prikkeling zorgen. Als handhaven niet voor een prikkeling
zorgt is het net als een brief zonder betekenis. Handhaving is wat je doet om naleving van de wet te
bewerkstelligen. Iedere wet moet worden gehandhaafd.
Bijvoorbeeld=
Het kappen van een boom zonder de benodigde vergunning of het bouwen van een dakkapel zonder
de benodigde vergunningen. Ook bij het ontmantelen van een hennepkwekerij door een last onder
bestuurdwang is bestuurlijke handhaving nodig.
Het doel van handhaving is het bewerkstelligen van normconform gedrag. Burgers moeten wettelijke
regels naleven. Je wil met handhaving een prikkel geven tot naleving. Je wil ervoor zorgen dat men
de wet gaat naleven.
Om te kunnen handhaven zijn de volgende middelen nodig=
1. Goede wetgeving= heldere wetgeving. Een burger moet weten wat wel mag en wat niet.
2. Duidelijke informatievoorziening (onder andere handhavingsbeleid en prettig contact met de
overheid)= er moet een handhavingsbesluit zijn zodat burgers weten wat wel en niet is toegestaan.
3. Goede interne organisatie (Omgevingsdiensten sinds 2017)= organisaties die toezien op
handhaving, naleving en toezicht.
4. Opleggen van santies (bestuursrechtelijk en strafrechtelijk= het opleggen van sancties is een hele
goede prikkel om over te gaan tot naleving.
Drie handhavingswegen: strafrechtelijk, bestuursrechtelijk en privaatrechtelijk
Handhaving van het privaatrecht?
Uitspraak van 6 augustus 2014 (ECLI:NL:RVS:2014:2922)
Het ging over een appartementencomplex die is gebouwd. De bergingen waren niet gebouwd
volgens de bouwvoorschriften. De vraag was of het bestuursorgaan niet ook had moeten optreden
tegen het feit dat de gevel van het appartementencomplex ook op een ander perceel was gebouwd.
Als het gaat om het bestuursrecht heeft de rechter bepaalt dat hij zich richt op de publiekrechtelijke
voorschriften. De rechter gaat niet oordelen over inbreuken van het eigendomsrecht. Voor inbreuken
van het eigendomsrecht moeten partijen naar de civiele rechter. De rechter wilde wel oordelen over
de bergingen maar voor het overschrijden van het perceel moeten partijen naar de civiele rechten
Rechtsregel=
- De bestuursrechter heeft de bevoegdheid tot handhaving wegens overtreding publiekrechtelijke
voorschriften
- De bestuursrechter heeft niet de bevoegdheid wegens gestelde inbreuken op eigendomsrecht
derden, hiervoor moeten partijen naar de civiele rechter.
,Focus op bestuurlijke handhaving van het omgevingsrecht=
Hoofdstuk 5 Awb: Handhaving
Titel 5.1 algemene bepalingen
Titel 5.2 Toezicht
Titel 5.3 Herstelsancties
Titel 5.4 Bestuurlijke boete
Wro, Wabo, (nieuwe) Omgevingswet in 2021, Wet VTH, APV, Woningwet, Drank- en Horecawet.
Handhaving en toezicht=
Wanneer handhaven?=
Bij een illegale situatie of een dreigende illegale situatie. Handhaving begint met toezicht. Bij een
illegale situatie is er sprake van een overtreding. Bij een dreiging voor een illegale situatie is er nog
geen overtreding maar ziet het er wel naar uit dat een overtreding zal plaatsvinden. Bij een
dreigende illegale situatie kan je overgaan tot preventieve handhaving. Handhaving en preventieve
handhaving beginnen allebei met toezicht. Iemand komt controleren en op basis daarvan wordt
geconstateerd of er sprake is van een illegale of een dreigende illegale situatie.
Wat is toezicht?=
“De werkzaamheden die door of namens een bestuursorgaan worden verricht om na te gaan of de
voorschriften worden nageleefd, worden aangeduid als toezicht op de naleving van wettelijke
voorschriften”. Het gaat om een controle functie. Als de controle niet goed wordt uitgeoefend
kunnen de gevolgen desastreus zijn. Denk bijvoorbeeld aan de brand bij Chemiepack. Het is heel
belangrijk dat er adequaat toezicht wordt uitgeoefend.
Toezichthouders=
Niet iedere werknemer van een bestuursorgaan is een toezichthouder. Een persoon moet op grond
van een wettelijk voorschrift zijn belast met het houden van toezicht op de naleving van wettelijke
voorschriften. In art. 5:11 Awb staat de definitie van een toezichthouder.
Toezichthouders zijn er in verschillende disciplines=
Een toezichthouder bouwen en wonen, een toezichthouder milieu of een toezichthouder openbare
ruimte en een toezichthouder dierenbescherming.
Het is mogelijk dat een toezichthouder voor meerdere disciplines is aangesteld.
De toezichthouder is (vaak) aangewezen door het College van Burgemeester &Wethouders en dient
zich als zodanig te ook te legitimeren. Hij mag alleen toezicht houden op wetgeving op grond
waarvan hij is aangewezen, deze wetgeving wordt achter op de legitimatie vermeld.
Uitspraak CBB 15 januari 2016 (ECLI:NL:CBB:2016:1)
Wie mag optreden als toezichthouder?=
Mystery callers feitelijk opgetreden als toezichthouder.Vaststelling feiten en omstandigheden dienen
te worden gedaan door ter zake deskundige ambtenaar of toezichthouder. Mysterie callers geen
ambtenaar en niet gebleken dat zij zijn aangewezen als toezichthouder. Onderzoeksbevoegdheden
verkregen in strijd met artikel 5:11 Awb.
, Bevoegdheden van een toezichthouder=
- Medewerkingsplicht (artikel 5:20 Awb) vs. criminal charge/cautie (artikel 5:10a Awb)= de
medewerkingsplicht betekent dat een burger verplicht is om mee te werken aan de handhaving van
de toezichthouder. Alleen als je verdacht wordt van een strafbaarfeit is een toezichthouder verplicht
om iemand de mogelijkheid tot zwijgrecht te vertellen. Als de cautie wordt gegeven kan een burger
niet meewerken. Een cautie moet optijd worden gegeven.
-Bevoegdheid tot het betreden van plaatsen met bijzondere aandacht voor woningen (artikel 5:15
Awb), eventueel met behulp van sterke arm= de toezichthouder heeft de bevoegdheid tot betreden
van plaatsen. De toezichthouder heeft voor het toetreden van plaatsen geen toestemming nodig,
alleen bij het toetreden van een woning heeft de toezichthouder toestemming nodig van de
bewoner.
ABRvS 19 februari 2014 (AB 2014,149).
Het gaat om een studentenhuis. De Hoofdbewoner gaf toestemming. Daaruit kan worden afgeleid
dat andere bewoner instemmen met de binnentreding, maar niet de in die woning aanwezige
afzonderlijke en afsluitbare gedeelten bestemd tot exclusieve bewoning door de andere bewoners.
De toezichthouder mag alleen toezicht houden op de openbare ruimtes en de kamer van degene die
toestemming heeft gegeven. Voor toetreding van andere kamers van bewoners die geen
toestemming hebben gegeven moet de toezichthouder aan die bewoners ook toestemming vragen
voordat hij de kamer mag betreden.
-Bevoegdheid tot het vorderen van inlichtingen (artikel 5:16 Awb), ook ID.
-Bevoegdheid tot het vorderen van inzage van zakelijke gegevens en bescheiden (artikel 5:17 Awb),
kopietjes maken.
-Bevoegdheid tot onderzoek vervoersmiddelen (artikel 5:19 Awb).
-Bevoegdheid tot onderzoek, opneming en monsterneming (artikel 5:18 Awb).
Verplichtingen toezichthouder:
- legitimatie (artikel 5:12 Awb)= een toezichthouder moet zich legitmeren.
- Uitleggen reden bezoek= een toezichthouder moet kunnen uitleggen wat de reden is voor
het bezoek.
- evenredigheidsbeginsel (artikel 5:13 Awb)= in het evenredigheidsbeginsel zit het
proportionaliteits en subsidariteits beginsel. Het optreden moet in verhouding staan tot de
doelen die daar mee zijn gediend en of dit de minst ingrijpende manier van optreden is.
- Cautieplicht bij bestraffende sancties, hierover later meer.
Handhaving versus gedogen=
Handhaving: een bevoegdheid of een verplichting? =
Bevoegdheid in de regel ‘kan’ bepaling (artikel 125 Gemeentewet).
Er geldt niettemin een beginselplicht tot handhaving op basis van de jurisprudentie (zie o.a uitspraak
ABRvS 11 juni 2008 AB 2008,228).
Beginselplicht tot handhaving= dit betekend dat het bestuursorgaan verplicht is om op te treden
tegen een overtreding. In de wet staat opgenomen kan dit duidt op beoordelingsruimte. In
jurisprudentie is opgenomen dat er geen beoordelingsruimte is. Een bestuursorgaan moet
handhaven als er sprake is van een overtreding.
Hoofdstuk 1=
Introductie handhaving en toezicht=
Wat is handhaving?=
Omschrijving=
Handhaving is elke actie die erop is gericht de naleving van het geldende recht te bevorderen en te
bewerkstelligen, zo nodig door het opleggen van sancties.
Handhaving bestaat uit een handelen, dit kan een waarschuwing of het daadwerkelijk opleggen van
een sanctie zijn. Handhaving moet voor een prikkeling zorgen. Als handhaven niet voor een prikkeling
zorgt is het net als een brief zonder betekenis. Handhaving is wat je doet om naleving van de wet te
bewerkstelligen. Iedere wet moet worden gehandhaafd.
Bijvoorbeeld=
Het kappen van een boom zonder de benodigde vergunning of het bouwen van een dakkapel zonder
de benodigde vergunningen. Ook bij het ontmantelen van een hennepkwekerij door een last onder
bestuurdwang is bestuurlijke handhaving nodig.
Het doel van handhaving is het bewerkstelligen van normconform gedrag. Burgers moeten wettelijke
regels naleven. Je wil met handhaving een prikkel geven tot naleving. Je wil ervoor zorgen dat men
de wet gaat naleven.
Om te kunnen handhaven zijn de volgende middelen nodig=
1. Goede wetgeving= heldere wetgeving. Een burger moet weten wat wel mag en wat niet.
2. Duidelijke informatievoorziening (onder andere handhavingsbeleid en prettig contact met de
overheid)= er moet een handhavingsbesluit zijn zodat burgers weten wat wel en niet is toegestaan.
3. Goede interne organisatie (Omgevingsdiensten sinds 2017)= organisaties die toezien op
handhaving, naleving en toezicht.
4. Opleggen van santies (bestuursrechtelijk en strafrechtelijk= het opleggen van sancties is een hele
goede prikkel om over te gaan tot naleving.
Drie handhavingswegen: strafrechtelijk, bestuursrechtelijk en privaatrechtelijk
Handhaving van het privaatrecht?
Uitspraak van 6 augustus 2014 (ECLI:NL:RVS:2014:2922)
Het ging over een appartementencomplex die is gebouwd. De bergingen waren niet gebouwd
volgens de bouwvoorschriften. De vraag was of het bestuursorgaan niet ook had moeten optreden
tegen het feit dat de gevel van het appartementencomplex ook op een ander perceel was gebouwd.
Als het gaat om het bestuursrecht heeft de rechter bepaalt dat hij zich richt op de publiekrechtelijke
voorschriften. De rechter gaat niet oordelen over inbreuken van het eigendomsrecht. Voor inbreuken
van het eigendomsrecht moeten partijen naar de civiele rechter. De rechter wilde wel oordelen over
de bergingen maar voor het overschrijden van het perceel moeten partijen naar de civiele rechten
Rechtsregel=
- De bestuursrechter heeft de bevoegdheid tot handhaving wegens overtreding publiekrechtelijke
voorschriften
- De bestuursrechter heeft niet de bevoegdheid wegens gestelde inbreuken op eigendomsrecht
derden, hiervoor moeten partijen naar de civiele rechter.
,Focus op bestuurlijke handhaving van het omgevingsrecht=
Hoofdstuk 5 Awb: Handhaving
Titel 5.1 algemene bepalingen
Titel 5.2 Toezicht
Titel 5.3 Herstelsancties
Titel 5.4 Bestuurlijke boete
Wro, Wabo, (nieuwe) Omgevingswet in 2021, Wet VTH, APV, Woningwet, Drank- en Horecawet.
Handhaving en toezicht=
Wanneer handhaven?=
Bij een illegale situatie of een dreigende illegale situatie. Handhaving begint met toezicht. Bij een
illegale situatie is er sprake van een overtreding. Bij een dreiging voor een illegale situatie is er nog
geen overtreding maar ziet het er wel naar uit dat een overtreding zal plaatsvinden. Bij een
dreigende illegale situatie kan je overgaan tot preventieve handhaving. Handhaving en preventieve
handhaving beginnen allebei met toezicht. Iemand komt controleren en op basis daarvan wordt
geconstateerd of er sprake is van een illegale of een dreigende illegale situatie.
Wat is toezicht?=
“De werkzaamheden die door of namens een bestuursorgaan worden verricht om na te gaan of de
voorschriften worden nageleefd, worden aangeduid als toezicht op de naleving van wettelijke
voorschriften”. Het gaat om een controle functie. Als de controle niet goed wordt uitgeoefend
kunnen de gevolgen desastreus zijn. Denk bijvoorbeeld aan de brand bij Chemiepack. Het is heel
belangrijk dat er adequaat toezicht wordt uitgeoefend.
Toezichthouders=
Niet iedere werknemer van een bestuursorgaan is een toezichthouder. Een persoon moet op grond
van een wettelijk voorschrift zijn belast met het houden van toezicht op de naleving van wettelijke
voorschriften. In art. 5:11 Awb staat de definitie van een toezichthouder.
Toezichthouders zijn er in verschillende disciplines=
Een toezichthouder bouwen en wonen, een toezichthouder milieu of een toezichthouder openbare
ruimte en een toezichthouder dierenbescherming.
Het is mogelijk dat een toezichthouder voor meerdere disciplines is aangesteld.
De toezichthouder is (vaak) aangewezen door het College van Burgemeester &Wethouders en dient
zich als zodanig te ook te legitimeren. Hij mag alleen toezicht houden op wetgeving op grond
waarvan hij is aangewezen, deze wetgeving wordt achter op de legitimatie vermeld.
Uitspraak CBB 15 januari 2016 (ECLI:NL:CBB:2016:1)
Wie mag optreden als toezichthouder?=
Mystery callers feitelijk opgetreden als toezichthouder.Vaststelling feiten en omstandigheden dienen
te worden gedaan door ter zake deskundige ambtenaar of toezichthouder. Mysterie callers geen
ambtenaar en niet gebleken dat zij zijn aangewezen als toezichthouder. Onderzoeksbevoegdheden
verkregen in strijd met artikel 5:11 Awb.
, Bevoegdheden van een toezichthouder=
- Medewerkingsplicht (artikel 5:20 Awb) vs. criminal charge/cautie (artikel 5:10a Awb)= de
medewerkingsplicht betekent dat een burger verplicht is om mee te werken aan de handhaving van
de toezichthouder. Alleen als je verdacht wordt van een strafbaarfeit is een toezichthouder verplicht
om iemand de mogelijkheid tot zwijgrecht te vertellen. Als de cautie wordt gegeven kan een burger
niet meewerken. Een cautie moet optijd worden gegeven.
-Bevoegdheid tot het betreden van plaatsen met bijzondere aandacht voor woningen (artikel 5:15
Awb), eventueel met behulp van sterke arm= de toezichthouder heeft de bevoegdheid tot betreden
van plaatsen. De toezichthouder heeft voor het toetreden van plaatsen geen toestemming nodig,
alleen bij het toetreden van een woning heeft de toezichthouder toestemming nodig van de
bewoner.
ABRvS 19 februari 2014 (AB 2014,149).
Het gaat om een studentenhuis. De Hoofdbewoner gaf toestemming. Daaruit kan worden afgeleid
dat andere bewoner instemmen met de binnentreding, maar niet de in die woning aanwezige
afzonderlijke en afsluitbare gedeelten bestemd tot exclusieve bewoning door de andere bewoners.
De toezichthouder mag alleen toezicht houden op de openbare ruimtes en de kamer van degene die
toestemming heeft gegeven. Voor toetreding van andere kamers van bewoners die geen
toestemming hebben gegeven moet de toezichthouder aan die bewoners ook toestemming vragen
voordat hij de kamer mag betreden.
-Bevoegdheid tot het vorderen van inlichtingen (artikel 5:16 Awb), ook ID.
-Bevoegdheid tot het vorderen van inzage van zakelijke gegevens en bescheiden (artikel 5:17 Awb),
kopietjes maken.
-Bevoegdheid tot onderzoek vervoersmiddelen (artikel 5:19 Awb).
-Bevoegdheid tot onderzoek, opneming en monsterneming (artikel 5:18 Awb).
Verplichtingen toezichthouder:
- legitimatie (artikel 5:12 Awb)= een toezichthouder moet zich legitmeren.
- Uitleggen reden bezoek= een toezichthouder moet kunnen uitleggen wat de reden is voor
het bezoek.
- evenredigheidsbeginsel (artikel 5:13 Awb)= in het evenredigheidsbeginsel zit het
proportionaliteits en subsidariteits beginsel. Het optreden moet in verhouding staan tot de
doelen die daar mee zijn gediend en of dit de minst ingrijpende manier van optreden is.
- Cautieplicht bij bestraffende sancties, hierover later meer.
Handhaving versus gedogen=
Handhaving: een bevoegdheid of een verplichting? =
Bevoegdheid in de regel ‘kan’ bepaling (artikel 125 Gemeentewet).
Er geldt niettemin een beginselplicht tot handhaving op basis van de jurisprudentie (zie o.a uitspraak
ABRvS 11 juni 2008 AB 2008,228).
Beginselplicht tot handhaving= dit betekend dat het bestuursorgaan verplicht is om op te treden
tegen een overtreding. In de wet staat opgenomen kan dit duidt op beoordelingsruimte. In
jurisprudentie is opgenomen dat er geen beoordelingsruimte is. Een bestuursorgaan moet
handhaven als er sprake is van een overtreding.
