SAMENVATTING DE
BESTUURLIJKE KAART
VAN NEDERLAND
Bestuur en beleid
,Inhoud
Hoofdstuk 1 de bestuurlijke kaart van Nederland..................................................................................5
1.1 Wat is openbaar bestuur?.............................................................................................................5
1.2 Kenmerken Nederlands openbaar bestuur...................................................................................5
Hoofstuk 2 de Nederlandse staat...........................................................................................................7
2.1 Parlementair stelsel......................................................................................................................7
2.2 Rechtsstaat...................................................................................................................................7
2.3 Gedecentraliseerde eenheidsstaat...............................................................................................8
Hoofdstuk 3 de politiek-bestuurlijke instituties......................................................................................9
3.1 De regering...................................................................................................................................9
3.1.1 De koning en de kabinetsformatie.........................................................................................9
3.1.2 De ministers.........................................................................................................................10
3.2 De Staten-Generaal.....................................................................................................................11
3.2.1 de Tweede Kamer................................................................................................................12
3.2.2 De Eerste Kamer...................................................................................................................12
3.3 Overige Hoge Colleges van Staat en vaste colleges van advies...................................................13
3.3.1 De Raad van State................................................................................................................13
3.3.2. De Algemene Rekenkamer..................................................................................................13
3.3.3 De Nationale ombudsman...................................................................................................14
3.3.4 Vaste colleges van advies.....................................................................................................14
Hoofdstuk 5 Nationaal bestuur: het Rijk...............................................................................................16
5.1 De oorsprong en ontwikkeling van de rijksoverheid...................................................................16
5.2 De taken van de rijksoverheid.....................................................................................................16
5.3 De interne opbouw van een ministerie.......................................................................................16
5.4 Ministeries in soorten en maten.................................................................................................17
5.4.1 Het Ministerie van Algemene Zaken (AZ).............................................................................17
5.4.2 Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninklijkrelaties (BZK).....................................17
5.4.3 Het Ministerie van Buitenlandse Zaken (BuZa)....................................................................18
5.4.4 Het Ministerie van Defensie.................................................................................................18
5.4.5 Het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK).....................................................18
5.4.6 Het Ministerie van Financiën...............................................................................................18
5.4.7 Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW).....................................................18
5.4.8 Het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV)...................................................................19
5.4.9 Het Ministerie van Landbouw, natuur en Voedselkwaliteit (LNV)........................................19
5.4.10 Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW)..........................................19
1
, 5.4.11 Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW)...........................................19
5.4.12 Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)...........................................19
5.4.13 de ministeries overziend....................................................................................................20
5.5 Het interdepartementaal systeem en de interdepartementale coördinatie...............................20
5.6 De Nationale Politie....................................................................................................................21
5.7 Zelfstandige bestuursorganen (zbo’s).........................................................................................21
5.8 Veranderingen bij de rijksdienst.................................................................................................22
Hoofdstuk 6 Middenbestuur: provincie en waterschap........................................................................23
6.1 Provincies....................................................................................................................................23
6.1.1 De Provinciale staten...........................................................................................................23
6.1.2 Het college van Gedeputeerde Staten.................................................................................23
6.1.3 De commissaris van de Koning.............................................................................................23
6.1.4 Overige organen..................................................................................................................24
6.1.5 Ambtelijke organisatie.........................................................................................................24
6.1.6 Taken provinciebestuur........................................................................................................24
6.2 Waterschappen...........................................................................................................................24
6.2.1 ontwikkeling.........................................................................................................................24
6.2.2 De bestuurlijke structuur van de waterschappen................................................................24
6.2.3 Beleid en beleidsstructuren.................................................................................................24
6.3 De toekomst van de provincies en waterschappen.....................................................................25
Hoofdstuk 7 Lokaal bestuur: de gemeente...........................................................................................26
7.1 De gemeenteraad.......................................................................................................................26
7.2 Het college van burgemeesters en wethouders..........................................................................26
7.3 De burgemeester........................................................................................................................26
7.4 Ambtelijke organisatie................................................................................................................27
7.5 Schaalproblematiek van gemeenten...........................................................................................27
Hoofdstuk 8 samenwerkend bestuur....................................................................................................28
8.1 Interprovinciale samenwerking binnen het midden-bestuur......................................................28
8.1.1 Het Interprovinciaal Overleg................................................................................................28
8.1.2 Provinciale samenwerking binnen kleinere regio’s..............................................................28
8.1.3 Provinciale samenwerking gericht op Europese Unie..........................................................28
8.2 Intergemeentelijke samenwerking binnen het lokaal bestuur....................................................28
8.2.1 Samengevoegde ambtelijke organisatie...............................................................................28
8.2.2 Wet gemeenschappelijke regelingen...................................................................................29
8.2.3 belangenbehartiging............................................................................................................29
8.3 Bestuurslaagoverstijgende samenwerking..................................................................................29
2
, 8.3.1 Samenwerking bij het beheer van rampen..........................................................................29
8.3.2 Samenwerking bij het beheer van de fysieke leefomgeving................................................30
8.3.3 Samenwerking bij de aanpak van klimaatverandering.........................................................30
8.3.4 Samenwerking over de landsgrenzen heen.........................................................................30
8.4 Samenwerken met de burger.....................................................................................................30
8.4.1 Rol van de burger als onderdaan.........................................................................................30
8.4.2 Rol van de burger als kiezer.................................................................................................30
8.4.3 De rol van de burger als klant..............................................................................................30
8.4.4 Rol van de burger als coproducent/partner.........................................................................30
8.4.5 Rol van de burger als activist................................................................................................31
Hoofdstuk 10 Europees bestuur...........................................................................................................32
10.1 Benelux.....................................................................................................................................32
10.2 De Raad van Europa..................................................................................................................32
10.3 De Europese Unie.....................................................................................................................33
10.4 De Europese instellingen..........................................................................................................34
10.4.1 De Europese Commissie.....................................................................................................34
10.4.2 Het Europees parlement....................................................................................................34
10.4.3 De Europese Raad..............................................................................................................34
10.4.4 De Raad van de Europese Unie..........................................................................................34
10.4.5 Het Hof van Justitie van de Europese Unie........................................................................35
10.4.6 De Europese Centrale Bank................................................................................................35
10.4.7 De Europese Rekenkamer en overige instellingen.............................................................35
10.5 De Europese besluitvorming.....................................................................................................36
10.6 Vooruitgang, problemen en perspectieven...............................................................................36
Hoofdstuk 11 De internationale context van bestuur...........................................................................37
11.1 De veelvormigheid van internationale samenwerking..............................................................37
11.1.1 Informele afspraken en informele organisaties..................................................................37
11.1.2 Afspraken buiten regeringen om........................................................................................37
11.1.3 Formele afspraken en organisaties: internationale gouvernementele organisaties...........37
11.1.4 Verschillen tussen internationale gouvernementele organisaties......................................37
11.2 Inclusieve internationale organisaties.......................................................................................37
11.2.1 De Verenigde Naties...........................................................................................................37
11.2.2 De VN-hoofdorganen.........................................................................................................37
11.2.3 De VN-familie.....................................................................................................................38
11.3 Exclusieve internationale organisaties......................................................................................38
11.3.1 ASEAN, Mercosur en de Afrikaanse Unie...........................................................................38
3
BESTUURLIJKE KAART
VAN NEDERLAND
Bestuur en beleid
,Inhoud
Hoofdstuk 1 de bestuurlijke kaart van Nederland..................................................................................5
1.1 Wat is openbaar bestuur?.............................................................................................................5
1.2 Kenmerken Nederlands openbaar bestuur...................................................................................5
Hoofstuk 2 de Nederlandse staat...........................................................................................................7
2.1 Parlementair stelsel......................................................................................................................7
2.2 Rechtsstaat...................................................................................................................................7
2.3 Gedecentraliseerde eenheidsstaat...............................................................................................8
Hoofdstuk 3 de politiek-bestuurlijke instituties......................................................................................9
3.1 De regering...................................................................................................................................9
3.1.1 De koning en de kabinetsformatie.........................................................................................9
3.1.2 De ministers.........................................................................................................................10
3.2 De Staten-Generaal.....................................................................................................................11
3.2.1 de Tweede Kamer................................................................................................................12
3.2.2 De Eerste Kamer...................................................................................................................12
3.3 Overige Hoge Colleges van Staat en vaste colleges van advies...................................................13
3.3.1 De Raad van State................................................................................................................13
3.3.2. De Algemene Rekenkamer..................................................................................................13
3.3.3 De Nationale ombudsman...................................................................................................14
3.3.4 Vaste colleges van advies.....................................................................................................14
Hoofdstuk 5 Nationaal bestuur: het Rijk...............................................................................................16
5.1 De oorsprong en ontwikkeling van de rijksoverheid...................................................................16
5.2 De taken van de rijksoverheid.....................................................................................................16
5.3 De interne opbouw van een ministerie.......................................................................................16
5.4 Ministeries in soorten en maten.................................................................................................17
5.4.1 Het Ministerie van Algemene Zaken (AZ).............................................................................17
5.4.2 Het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninklijkrelaties (BZK).....................................17
5.4.3 Het Ministerie van Buitenlandse Zaken (BuZa)....................................................................18
5.4.4 Het Ministerie van Defensie.................................................................................................18
5.4.5 Het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK).....................................................18
5.4.6 Het Ministerie van Financiën...............................................................................................18
5.4.7 Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW).....................................................18
5.4.8 Het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV)...................................................................19
5.4.9 Het Ministerie van Landbouw, natuur en Voedselkwaliteit (LNV)........................................19
5.4.10 Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW)..........................................19
1
, 5.4.11 Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW)...........................................19
5.4.12 Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS)...........................................19
5.4.13 de ministeries overziend....................................................................................................20
5.5 Het interdepartementaal systeem en de interdepartementale coördinatie...............................20
5.6 De Nationale Politie....................................................................................................................21
5.7 Zelfstandige bestuursorganen (zbo’s).........................................................................................21
5.8 Veranderingen bij de rijksdienst.................................................................................................22
Hoofdstuk 6 Middenbestuur: provincie en waterschap........................................................................23
6.1 Provincies....................................................................................................................................23
6.1.1 De Provinciale staten...........................................................................................................23
6.1.2 Het college van Gedeputeerde Staten.................................................................................23
6.1.3 De commissaris van de Koning.............................................................................................23
6.1.4 Overige organen..................................................................................................................24
6.1.5 Ambtelijke organisatie.........................................................................................................24
6.1.6 Taken provinciebestuur........................................................................................................24
6.2 Waterschappen...........................................................................................................................24
6.2.1 ontwikkeling.........................................................................................................................24
6.2.2 De bestuurlijke structuur van de waterschappen................................................................24
6.2.3 Beleid en beleidsstructuren.................................................................................................24
6.3 De toekomst van de provincies en waterschappen.....................................................................25
Hoofdstuk 7 Lokaal bestuur: de gemeente...........................................................................................26
7.1 De gemeenteraad.......................................................................................................................26
7.2 Het college van burgemeesters en wethouders..........................................................................26
7.3 De burgemeester........................................................................................................................26
7.4 Ambtelijke organisatie................................................................................................................27
7.5 Schaalproblematiek van gemeenten...........................................................................................27
Hoofdstuk 8 samenwerkend bestuur....................................................................................................28
8.1 Interprovinciale samenwerking binnen het midden-bestuur......................................................28
8.1.1 Het Interprovinciaal Overleg................................................................................................28
8.1.2 Provinciale samenwerking binnen kleinere regio’s..............................................................28
8.1.3 Provinciale samenwerking gericht op Europese Unie..........................................................28
8.2 Intergemeentelijke samenwerking binnen het lokaal bestuur....................................................28
8.2.1 Samengevoegde ambtelijke organisatie...............................................................................28
8.2.2 Wet gemeenschappelijke regelingen...................................................................................29
8.2.3 belangenbehartiging............................................................................................................29
8.3 Bestuurslaagoverstijgende samenwerking..................................................................................29
2
, 8.3.1 Samenwerking bij het beheer van rampen..........................................................................29
8.3.2 Samenwerking bij het beheer van de fysieke leefomgeving................................................30
8.3.3 Samenwerking bij de aanpak van klimaatverandering.........................................................30
8.3.4 Samenwerking over de landsgrenzen heen.........................................................................30
8.4 Samenwerken met de burger.....................................................................................................30
8.4.1 Rol van de burger als onderdaan.........................................................................................30
8.4.2 Rol van de burger als kiezer.................................................................................................30
8.4.3 De rol van de burger als klant..............................................................................................30
8.4.4 Rol van de burger als coproducent/partner.........................................................................30
8.4.5 Rol van de burger als activist................................................................................................31
Hoofdstuk 10 Europees bestuur...........................................................................................................32
10.1 Benelux.....................................................................................................................................32
10.2 De Raad van Europa..................................................................................................................32
10.3 De Europese Unie.....................................................................................................................33
10.4 De Europese instellingen..........................................................................................................34
10.4.1 De Europese Commissie.....................................................................................................34
10.4.2 Het Europees parlement....................................................................................................34
10.4.3 De Europese Raad..............................................................................................................34
10.4.4 De Raad van de Europese Unie..........................................................................................34
10.4.5 Het Hof van Justitie van de Europese Unie........................................................................35
10.4.6 De Europese Centrale Bank................................................................................................35
10.4.7 De Europese Rekenkamer en overige instellingen.............................................................35
10.5 De Europese besluitvorming.....................................................................................................36
10.6 Vooruitgang, problemen en perspectieven...............................................................................36
Hoofdstuk 11 De internationale context van bestuur...........................................................................37
11.1 De veelvormigheid van internationale samenwerking..............................................................37
11.1.1 Informele afspraken en informele organisaties..................................................................37
11.1.2 Afspraken buiten regeringen om........................................................................................37
11.1.3 Formele afspraken en organisaties: internationale gouvernementele organisaties...........37
11.1.4 Verschillen tussen internationale gouvernementele organisaties......................................37
11.2 Inclusieve internationale organisaties.......................................................................................37
11.2.1 De Verenigde Naties...........................................................................................................37
11.2.2 De VN-hoofdorganen.........................................................................................................37
11.2.3 De VN-familie.....................................................................................................................38
11.3 Exclusieve internationale organisaties......................................................................................38
11.3.1 ASEAN, Mercosur en de Afrikaanse Unie...........................................................................38
3
