College 1
4 interdisciplinaire thema’s uit de klassieke en moderne theorievorming:
- Sociaal-economische status
- In- en uitsluiting
- Internaliserende problemen
- Externaliserende problemen
2 vragen van Max Weber:
- Zijn protestanten rijker dan moslims of niet gelovigen (in Nederland)
- Waarom zijn protestanten, en in het bijzonder calvinisten, rijker en beter sociaal
georganiseerd dan katholieken?
Duitsland in de 19e eeuw was pas net een geworden, industrialisatie en verstedelijking
heersten. In de stad stierven veel mensen. Er was een grote kloof tussen kapitaal en arbeid.
De economische-politieke dynamiek voert tot een explosie van het kapitalistisch systeem
volgens Marx. Weber zoekt ook buiten de economisch-politieke structuur naar oorzaken
voor de grote verschillen.
In zijn boek Die protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus focust Weber op de
wortels van het kapitalisme. Hij focust meer op religie; de verschillen in rijkdom hebben (ook)
een oorsprong in de protestantse werkethiek die spoort met de kapitalistische mentaliteit.
Weber noemt de geest van het kapitalisme. Dit beschrijft hij aan de hand van het werk van
Benjamin Franklin;
- De plicht tot arbeid
- De plicht van vermeerderen van kapitaal
- De rationele aanwending van kapitaal en arbeid
- Fortuin is ‘goed’
Arbeid wordt gekarakteriseerd als roeping/plicht.
Hoe past de geest van het kapitalisme bij de protestantse werkethiek?
De KWE katholicisme:
De katholieke werkethiek vond arbeid minder belangrijk dan contemplatie. Ook is er een
renteverbod in de middeleeuwen.
De PWE van Calvijn (16e eeuw):
Arbeid is een plicht. Rente, handel en winst zijn toelaatbaar.
De geest van het protestantisme:
Pessimisme, vertrouwen in god en hoop op een hiernamaals.
Weber beschrijft 4 protestantse stromingen (Piëtisme, Methodisme, Baptistische secten,
Calvinisme), in allen vragen de mensen zich af hoe god zich met hen voor heeft en of zij in
de hemel zullen komen.
Calvijn was zelf overtuigd van de menselijke slechtheid. Hij geloofde in beperkte redding en
geen sacramenteel heil. Hij was van de predestinatieleer. Weber concludeert dat dat moet
leiden tot innerlijke eenzaamheid en pessimistisch individualisme. Leidt dat tot fatalisme?
,Wat zijn de psychologische en gedragsmatige consequenties van de predestinatieleer:
‘Toetsen staat van genade aan eigen positie in de wereld’: eigen situatie lezen/interpreteren,
heeft god het goed met mij voor?
Predestinatie leidt niet tot fatalisme maar tot;
- Werk als angstreductie
- Succes/rijkdom als voorteken
- Sociale activiteit
Protestantse werkethiek van Weber:
1. Werk staat centraal, religieus gelegitimeerd gegeven, hard werken als plicht.
2. Rationele levenshouding, je moet je arbeid plannen, investeer in jezelf, rente is
toelaatbaar.
3. Vrije tijd en consumptie zijn verdacht, je kunt beter werken.
4. Succes is belangrijk.
5. Goed burgerschap is een plicht.
Vergelijking geest van het kapitalisme en de PWE:
Geest kapitalisme: PWE:
Plicht tot arbeid Hard werken als religieus gelegitimeerd
plicht
Rationele aanwending kapitaal en arbeid Rationele levenshouding, planning arbeid
Vrije tijd en consumptie verdacht Vrije tijd en consumptie verdacht
Plicht vermeerderen kapitaal Goed burgerschap is een plicht
Fortuin is ‘goed’ Succes is belangrijk
Conclusie: PWE sluit naadloos aan op de geest van het kapitalisme.
Maatschappelijke en culturele consequenties PWE:
- Accumulatie bezit; rijkdom
- Economisch rationele levenshouding
- Willige beroepsbevolking
- Flexibele beroepsbevolking
- Sobere, maar comfortabele levensstijl
Conclusie: PWE stimuleert kapitalisme, PWE geeft in landen met een grote protestantse
bevolking een stimulans aan de economie.
,Hoe zit het met de PWE en de rijkdom in Nederland?
Nederland was sterk verstedelijkt en rijk, het was een magneet voor immigranten, een
politieke grootmacht en zeer Calvinistisch.
Het PWE debat in Nederland ging over 8 punten:
- Calvijns arbeids opvatting zou een breuk zijn met traditie; in protestantisme was
arbeid een plicht, in het katholicisme was dat niet zo
- In de middeleeuwen zou het renteverbod werkzaam zijn, in de moderne tijd niet meer
- In de middeleeuwen zouden handel en winst moreel verwerpelijk zijn geweest
- KWE is niet hetzelfde als de PWE
- Predestinatieleer/PWE zou maatschappelijke effecten hebben
- Calvinisme zou daarmee kapitalisme begunstigen
- De Nederlandse staatsvorm zou kapitalisme begunstigen
- Ander niet-religieuze factoren zouden dominant zijn
, Weber gaat in defensief. Hij krijgt Calvinistische bijval, maar krijgt ook katholieke tegenwind
en de moderne sociologie tegen zich.
Hoe zit het met de historici?
Historici zoeken het vooral in de staatsvorm en niet-religieuze factoren.
Weber gaat verder in defensief. De historici zeggen het volgende:
Calvijn is geen echte revolutionair, de predestinatieleer is ‘onnodig’ als verklaring, de
sociaal-economische factoren in plaats van religieuze factoren.
Buiten religieuze factoren waarom Nederland rijk was:
4 interdisciplinaire thema’s uit de klassieke en moderne theorievorming:
- Sociaal-economische status
- In- en uitsluiting
- Internaliserende problemen
- Externaliserende problemen
2 vragen van Max Weber:
- Zijn protestanten rijker dan moslims of niet gelovigen (in Nederland)
- Waarom zijn protestanten, en in het bijzonder calvinisten, rijker en beter sociaal
georganiseerd dan katholieken?
Duitsland in de 19e eeuw was pas net een geworden, industrialisatie en verstedelijking
heersten. In de stad stierven veel mensen. Er was een grote kloof tussen kapitaal en arbeid.
De economische-politieke dynamiek voert tot een explosie van het kapitalistisch systeem
volgens Marx. Weber zoekt ook buiten de economisch-politieke structuur naar oorzaken
voor de grote verschillen.
In zijn boek Die protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus focust Weber op de
wortels van het kapitalisme. Hij focust meer op religie; de verschillen in rijkdom hebben (ook)
een oorsprong in de protestantse werkethiek die spoort met de kapitalistische mentaliteit.
Weber noemt de geest van het kapitalisme. Dit beschrijft hij aan de hand van het werk van
Benjamin Franklin;
- De plicht tot arbeid
- De plicht van vermeerderen van kapitaal
- De rationele aanwending van kapitaal en arbeid
- Fortuin is ‘goed’
Arbeid wordt gekarakteriseerd als roeping/plicht.
Hoe past de geest van het kapitalisme bij de protestantse werkethiek?
De KWE katholicisme:
De katholieke werkethiek vond arbeid minder belangrijk dan contemplatie. Ook is er een
renteverbod in de middeleeuwen.
De PWE van Calvijn (16e eeuw):
Arbeid is een plicht. Rente, handel en winst zijn toelaatbaar.
De geest van het protestantisme:
Pessimisme, vertrouwen in god en hoop op een hiernamaals.
Weber beschrijft 4 protestantse stromingen (Piëtisme, Methodisme, Baptistische secten,
Calvinisme), in allen vragen de mensen zich af hoe god zich met hen voor heeft en of zij in
de hemel zullen komen.
Calvijn was zelf overtuigd van de menselijke slechtheid. Hij geloofde in beperkte redding en
geen sacramenteel heil. Hij was van de predestinatieleer. Weber concludeert dat dat moet
leiden tot innerlijke eenzaamheid en pessimistisch individualisme. Leidt dat tot fatalisme?
,Wat zijn de psychologische en gedragsmatige consequenties van de predestinatieleer:
‘Toetsen staat van genade aan eigen positie in de wereld’: eigen situatie lezen/interpreteren,
heeft god het goed met mij voor?
Predestinatie leidt niet tot fatalisme maar tot;
- Werk als angstreductie
- Succes/rijkdom als voorteken
- Sociale activiteit
Protestantse werkethiek van Weber:
1. Werk staat centraal, religieus gelegitimeerd gegeven, hard werken als plicht.
2. Rationele levenshouding, je moet je arbeid plannen, investeer in jezelf, rente is
toelaatbaar.
3. Vrije tijd en consumptie zijn verdacht, je kunt beter werken.
4. Succes is belangrijk.
5. Goed burgerschap is een plicht.
Vergelijking geest van het kapitalisme en de PWE:
Geest kapitalisme: PWE:
Plicht tot arbeid Hard werken als religieus gelegitimeerd
plicht
Rationele aanwending kapitaal en arbeid Rationele levenshouding, planning arbeid
Vrije tijd en consumptie verdacht Vrije tijd en consumptie verdacht
Plicht vermeerderen kapitaal Goed burgerschap is een plicht
Fortuin is ‘goed’ Succes is belangrijk
Conclusie: PWE sluit naadloos aan op de geest van het kapitalisme.
Maatschappelijke en culturele consequenties PWE:
- Accumulatie bezit; rijkdom
- Economisch rationele levenshouding
- Willige beroepsbevolking
- Flexibele beroepsbevolking
- Sobere, maar comfortabele levensstijl
Conclusie: PWE stimuleert kapitalisme, PWE geeft in landen met een grote protestantse
bevolking een stimulans aan de economie.
,Hoe zit het met de PWE en de rijkdom in Nederland?
Nederland was sterk verstedelijkt en rijk, het was een magneet voor immigranten, een
politieke grootmacht en zeer Calvinistisch.
Het PWE debat in Nederland ging over 8 punten:
- Calvijns arbeids opvatting zou een breuk zijn met traditie; in protestantisme was
arbeid een plicht, in het katholicisme was dat niet zo
- In de middeleeuwen zou het renteverbod werkzaam zijn, in de moderne tijd niet meer
- In de middeleeuwen zouden handel en winst moreel verwerpelijk zijn geweest
- KWE is niet hetzelfde als de PWE
- Predestinatieleer/PWE zou maatschappelijke effecten hebben
- Calvinisme zou daarmee kapitalisme begunstigen
- De Nederlandse staatsvorm zou kapitalisme begunstigen
- Ander niet-religieuze factoren zouden dominant zijn
, Weber gaat in defensief. Hij krijgt Calvinistische bijval, maar krijgt ook katholieke tegenwind
en de moderne sociologie tegen zich.
Hoe zit het met de historici?
Historici zoeken het vooral in de staatsvorm en niet-religieuze factoren.
Weber gaat verder in defensief. De historici zeggen het volgende:
Calvijn is geen echte revolutionair, de predestinatieleer is ‘onnodig’ als verklaring, de
sociaal-economische factoren in plaats van religieuze factoren.
Buiten religieuze factoren waarom Nederland rijk was:
