H12 De Tweede Wereldoorlog
12.1 Nazi-Duitsland en het fascisme in Europa
Na nederlaag WO werd Duitsland voor het eerste een parlementaire democratie (1919):
Weimarrepubliek. Slechte uitgangspositie:
- Duitse Rijk ‘Alleinschuld’ → herstelbetalingen leidden tot economische crises en veel
weerstand en wraakgevoelens jegens Geallieerde overwinnaars en Weimarregering.
- Terugkerende frontsoldaten voelden zich verraden (‘Dolkstootlegende’) door de
nieuwe regering. Conservatieven willen terug naar keizerrijk.
- Ook weerstand tegen Weimarrepubliek onder communisten: zij waren boos dat de
regering communistische revolutiepoging (Spartakusopstand) in 1919 met geweld
had gesmoord.
Nationaalsocialisme
Extreemrechts alternatief om Duitsland uit de ellende te halen. Kenmerken:
- Totalitair;
- ‘Führerprinzip’;
- Antidemocratisch, antiliberaal; Antisocialistisch/anticommunist.
- Ongelijkheid
- Racistisch, antisemitisch
- Verheerlijking daadkracht en geweld;
- Extreem-nationalistisch;
- ‘Lebensraumpolitik’;
Antisemitisme en fascisme in Europa
Fascistisme en antisemitisme: geen uitvindingen van Hitler en zijn NSDAP. Pogroms in
Europa en Rusland al vanaf de Middeleeuwen.
Ook in 19de eeuw in Frankrijk: Dreyfusaffaire.Fasces di Combattimento: rechtse knokploegen
in zwarte hemden in Italië → Fascistische partij
o.l.v. Benito Mussolini
1922 – Mars op Rome
Dictatuur
Machtsovername Hitler
- Weimarregering is instabiel (wantrouwen tussen katholieken en sociaaldemocraten).
Rijkspresident Von Hindenburg ontslaat Rijkskanselier Brüning en benoemt de
conservatief Von Papen. Von Papen laat nieuwe verkiezingen uitschrijven – juli 1932.
NSDAP haalt 37% van de zetels (grootste partij) → Hitler wil Rijkskanselier worden.
Dit wordt aanvankelijk tegengehouden. Regering wordt niet gevormd → nieuwe
verkiezingen (nov. 1932). NSDAP gaat nu regeren met conservatieven. 30 januari:
Hitler benoemd tot Rijkskanselier.
- 1 februari 1933: Hitler ontbindt de Rijksdag en schrijft met toestemming van de
president nieuwe verkiezingen uit.
, - 27 februari 133: ‘Rijksdagbrand’: Nederlandse communist Van der Lubbe opgepakt →
communisten krijgen de schuld. Hitler gaat met noodverordening regeren en stelt
KPD op non-actief.
- 5 maart 1933: NSDAP 44% van de zetels, maar Hitler wil alleen regeren. Dit lukt hem
via de ‘machtigingswet’.
Machtigingswet 1933
Artikel 1:
Wetten kunnen behalve op de in de grondwet beschreven wijze ook door de regering
worden uitgevaardigd.
Artikel 2:
Door de regering uitgevaardigde wetten kunnen van de grondwet afwijken.
Einde democratie…
Hitler verbiedt direct andere politieke partijen, vakbonden en schakelt ‘machtsconcurrenten’
binnen eigen gelederen uit: ‘Nacht van de lange messen’ (30 juni 1934). Hitler laat door zijn
elite-eenheid de Schutzstaffel (SS) hoge lieden van de Sturmabteilung (SA, ‘bruinhemden’)
vermoorden.
Einde van de Republiek van Weimar
Na de machtsovername van Hitler in 1933 gaat Hitler in Duitsland direct over tot ‘nazificatie’
van de Duitse samenleving en tot het stichten van een totalitair regime. Ook op buitenlands
gebied streeft hij machtsuitbreiding na.
Buitenlandse politiek nazi’s:
• 1933: Duitsland stap uit de Volkenbond
• 1935: schending van Verdrag van Versailles: uitbreiding leger en vloot en invoering
dienstplicht;
• 1936: Duitse troepen bezetten het gedemilitariseerde Rijnland (ook schending van
‘Versailles’). Duitsland sluit bondgenootschap met Italië (‘As Rome-Berlijn’)
• 1937: Duitsland steunt fascist Franco in Spaanse Burgeroorlog en Lufwaffe
bombardeert Spaanse Guernica.
• 1938: Duitse troepen trekken Oostenrijk binnen en annexeren dat land (maart):
‘Anschluss’. Engeland en Frankrijk durven niet in te grijpen → appeasementpolitiek
‘Conferentie van München’: deelnemers stemmen in met
Duitse inname Sudetenland (Duitstalig deel van Tsjecho-Sl.)
• 1939: Duitsland bezet Tsjecho-Slowakije (maart).
Aug.: Hitler-Stalinpact → 1 sept. inval in Polen
12.1 Nazi-Duitsland en het fascisme in Europa
Na nederlaag WO werd Duitsland voor het eerste een parlementaire democratie (1919):
Weimarrepubliek. Slechte uitgangspositie:
- Duitse Rijk ‘Alleinschuld’ → herstelbetalingen leidden tot economische crises en veel
weerstand en wraakgevoelens jegens Geallieerde overwinnaars en Weimarregering.
- Terugkerende frontsoldaten voelden zich verraden (‘Dolkstootlegende’) door de
nieuwe regering. Conservatieven willen terug naar keizerrijk.
- Ook weerstand tegen Weimarrepubliek onder communisten: zij waren boos dat de
regering communistische revolutiepoging (Spartakusopstand) in 1919 met geweld
had gesmoord.
Nationaalsocialisme
Extreemrechts alternatief om Duitsland uit de ellende te halen. Kenmerken:
- Totalitair;
- ‘Führerprinzip’;
- Antidemocratisch, antiliberaal; Antisocialistisch/anticommunist.
- Ongelijkheid
- Racistisch, antisemitisch
- Verheerlijking daadkracht en geweld;
- Extreem-nationalistisch;
- ‘Lebensraumpolitik’;
Antisemitisme en fascisme in Europa
Fascistisme en antisemitisme: geen uitvindingen van Hitler en zijn NSDAP. Pogroms in
Europa en Rusland al vanaf de Middeleeuwen.
Ook in 19de eeuw in Frankrijk: Dreyfusaffaire.Fasces di Combattimento: rechtse knokploegen
in zwarte hemden in Italië → Fascistische partij
o.l.v. Benito Mussolini
1922 – Mars op Rome
Dictatuur
Machtsovername Hitler
- Weimarregering is instabiel (wantrouwen tussen katholieken en sociaaldemocraten).
Rijkspresident Von Hindenburg ontslaat Rijkskanselier Brüning en benoemt de
conservatief Von Papen. Von Papen laat nieuwe verkiezingen uitschrijven – juli 1932.
NSDAP haalt 37% van de zetels (grootste partij) → Hitler wil Rijkskanselier worden.
Dit wordt aanvankelijk tegengehouden. Regering wordt niet gevormd → nieuwe
verkiezingen (nov. 1932). NSDAP gaat nu regeren met conservatieven. 30 januari:
Hitler benoemd tot Rijkskanselier.
- 1 februari 1933: Hitler ontbindt de Rijksdag en schrijft met toestemming van de
president nieuwe verkiezingen uit.
, - 27 februari 133: ‘Rijksdagbrand’: Nederlandse communist Van der Lubbe opgepakt →
communisten krijgen de schuld. Hitler gaat met noodverordening regeren en stelt
KPD op non-actief.
- 5 maart 1933: NSDAP 44% van de zetels, maar Hitler wil alleen regeren. Dit lukt hem
via de ‘machtigingswet’.
Machtigingswet 1933
Artikel 1:
Wetten kunnen behalve op de in de grondwet beschreven wijze ook door de regering
worden uitgevaardigd.
Artikel 2:
Door de regering uitgevaardigde wetten kunnen van de grondwet afwijken.
Einde democratie…
Hitler verbiedt direct andere politieke partijen, vakbonden en schakelt ‘machtsconcurrenten’
binnen eigen gelederen uit: ‘Nacht van de lange messen’ (30 juni 1934). Hitler laat door zijn
elite-eenheid de Schutzstaffel (SS) hoge lieden van de Sturmabteilung (SA, ‘bruinhemden’)
vermoorden.
Einde van de Republiek van Weimar
Na de machtsovername van Hitler in 1933 gaat Hitler in Duitsland direct over tot ‘nazificatie’
van de Duitse samenleving en tot het stichten van een totalitair regime. Ook op buitenlands
gebied streeft hij machtsuitbreiding na.
Buitenlandse politiek nazi’s:
• 1933: Duitsland stap uit de Volkenbond
• 1935: schending van Verdrag van Versailles: uitbreiding leger en vloot en invoering
dienstplicht;
• 1936: Duitse troepen bezetten het gedemilitariseerde Rijnland (ook schending van
‘Versailles’). Duitsland sluit bondgenootschap met Italië (‘As Rome-Berlijn’)
• 1937: Duitsland steunt fascist Franco in Spaanse Burgeroorlog en Lufwaffe
bombardeert Spaanse Guernica.
• 1938: Duitse troepen trekken Oostenrijk binnen en annexeren dat land (maart):
‘Anschluss’. Engeland en Frankrijk durven niet in te grijpen → appeasementpolitiek
‘Conferentie van München’: deelnemers stemmen in met
Duitse inname Sudetenland (Duitstalig deel van Tsjecho-Sl.)
• 1939: Duitsland bezet Tsjecho-Slowakije (maart).
Aug.: Hitler-Stalinpact → 1 sept. inval in Polen
