Probleem 1 (H3.3.4, 3.4.17, 4.3)
1. Kenmerken van het eigen vermogen / vreemd vermogen.
Het meest opvallende verschil in de behandeling van eigen en vreemd vermogen is de
behandeling van de vergoeding voor het ter beschikking stellen van het vermogen. Dividend,
de vergoeding over het eigen vermogen, komt niet in mindering op de winst van de
uitkerende vennootschap. Rente, de vergoeding over het vreemd vermogen komt wel ten
laste van de winst van de debiteur.
De vraag is wat onder een geldlening moet worden verstaan. De Hoge Raad heeft in een
arrest van 8 september 2006 heeft bepaald dat bepalend voor de aanwezigheid van een
lening is of het geleende bedrag moet worden terugbetaald. In beginsel is de civielrechtelijke
vorm waarin de verstrekking van het vermogen heeft plaats gehad beslissend. Als iets onder
de naam lening aan een vennootschap ter beschikking is gesteld, moet het dus als een lening
worden behandeld. Hierop zijn 3 uitzonderingen:
Schijnlening: Een schijnlening doet zich voor als partijen een geldverstrekking naar
buiten toe als lening presenteren terwijl zij in werkelijkheid de bedoeling hebben een
kapitaalverstrekking tot stand te brengen. Dat wil zeggen: in werkelijkheid is, naar
burgerlijk recht beoordeeld, een verstrekking van eigen vermogen tot stand gebracht.
Bodemlozeputlening: Een bodemlozeputlening is aan de orde indien een
aandeelhouder aan zijn deelneming een lening verstrekt waaraan voor hem als
crediteur (geheel of gedeeltelijk) geen waarde toekomt omdat deze niet (of niet
volledig) zal kunnen worden terugbetaald.
Aan een bodemlozeputlening kan een zakelijk motief zijn verbonden. Dit
manifesteert zich als een moedervennootschap aan haar deelneming geld uitleent
met het doel dat de deelneming deze gelden zal aanwenden voor het aflossen van
niet met de deelneming of de moeder gelieerde crediteuren. Het aflossen van deze
crediteuren zal in het zakelijk belang zijn van de moeder bijvoorbeeld als zij in de
toekomst nog als afnemer van deze crediteuren wil optreden of als zij haar reputatie
als betrouwbare handelspartner wil veiligstellen.
Deelnemerschapslening: Een deelnemerschapslening doet zich voor als een lening
onder zodanige voorwaarden wordt verstrekt dat de crediteur met het door hem
uitgeleende bedrag in zekere mate deel heeft in de onderneming van de debiteur. De
voorwaarden staan in art. 10 lid 1 onderdeel d Wet Vpb:
o Zij draagt een winstafhankelijke rente. Een van de winst afhankelijke
rentevergoeding doet zich voor indien de rente is uitgedrukt in een
percentage van de winst. Een winstafhankelijke rente is daarnaast aanwezig
indien de rente weliswaar is uitgedrukt in een vast percentage van de
hoofdsom van de lening maar tegelijkertijd is vastgelegd dat de rente alleen
verschuldigd is indien voldoende winst is behaald door de debiteur.
o de hoofdsom waarover zij verschuldigd is, is bij alle concurrente vorderingen
achtergesteld; en
o de hoofdsom heeft geen vaste looptijd en is slechts opeisbaar in geval van
faillissement, surseance van betaling of liquidatie.
In deze drie gevallen wordt een geldlening fiscaalrechtelijk als kapitaal gezien. De daarover
betaalde vergoeding dus niet in mindering op de winst omdat het vreemd vermogen voor de
VPB is geherkwalificeerd. Als eenmaal vaststaat dat een geldverstrekking met de
civielrechtelijke vorm van een geldlening fiscaalrechtelijk niet de vorm heeft van een
schijnlening, een bodemlozeputlening of deelnemerschapslening is fiscaalrechtelijk ook
sprake van een geldlening. Daarmee staat de behandeling van deze lening overigens nog niet
vast. Binnen de fiscaalrechtelijke categorie geldleningen moet namelijk nog onderscheid
worden gemaakt tussen 'gewone' leningen en onzakelijke leningen.
1. Kenmerken van het eigen vermogen / vreemd vermogen.
Het meest opvallende verschil in de behandeling van eigen en vreemd vermogen is de
behandeling van de vergoeding voor het ter beschikking stellen van het vermogen. Dividend,
de vergoeding over het eigen vermogen, komt niet in mindering op de winst van de
uitkerende vennootschap. Rente, de vergoeding over het vreemd vermogen komt wel ten
laste van de winst van de debiteur.
De vraag is wat onder een geldlening moet worden verstaan. De Hoge Raad heeft in een
arrest van 8 september 2006 heeft bepaald dat bepalend voor de aanwezigheid van een
lening is of het geleende bedrag moet worden terugbetaald. In beginsel is de civielrechtelijke
vorm waarin de verstrekking van het vermogen heeft plaats gehad beslissend. Als iets onder
de naam lening aan een vennootschap ter beschikking is gesteld, moet het dus als een lening
worden behandeld. Hierop zijn 3 uitzonderingen:
Schijnlening: Een schijnlening doet zich voor als partijen een geldverstrekking naar
buiten toe als lening presenteren terwijl zij in werkelijkheid de bedoeling hebben een
kapitaalverstrekking tot stand te brengen. Dat wil zeggen: in werkelijkheid is, naar
burgerlijk recht beoordeeld, een verstrekking van eigen vermogen tot stand gebracht.
Bodemlozeputlening: Een bodemlozeputlening is aan de orde indien een
aandeelhouder aan zijn deelneming een lening verstrekt waaraan voor hem als
crediteur (geheel of gedeeltelijk) geen waarde toekomt omdat deze niet (of niet
volledig) zal kunnen worden terugbetaald.
Aan een bodemlozeputlening kan een zakelijk motief zijn verbonden. Dit
manifesteert zich als een moedervennootschap aan haar deelneming geld uitleent
met het doel dat de deelneming deze gelden zal aanwenden voor het aflossen van
niet met de deelneming of de moeder gelieerde crediteuren. Het aflossen van deze
crediteuren zal in het zakelijk belang zijn van de moeder bijvoorbeeld als zij in de
toekomst nog als afnemer van deze crediteuren wil optreden of als zij haar reputatie
als betrouwbare handelspartner wil veiligstellen.
Deelnemerschapslening: Een deelnemerschapslening doet zich voor als een lening
onder zodanige voorwaarden wordt verstrekt dat de crediteur met het door hem
uitgeleende bedrag in zekere mate deel heeft in de onderneming van de debiteur. De
voorwaarden staan in art. 10 lid 1 onderdeel d Wet Vpb:
o Zij draagt een winstafhankelijke rente. Een van de winst afhankelijke
rentevergoeding doet zich voor indien de rente is uitgedrukt in een
percentage van de winst. Een winstafhankelijke rente is daarnaast aanwezig
indien de rente weliswaar is uitgedrukt in een vast percentage van de
hoofdsom van de lening maar tegelijkertijd is vastgelegd dat de rente alleen
verschuldigd is indien voldoende winst is behaald door de debiteur.
o de hoofdsom waarover zij verschuldigd is, is bij alle concurrente vorderingen
achtergesteld; en
o de hoofdsom heeft geen vaste looptijd en is slechts opeisbaar in geval van
faillissement, surseance van betaling of liquidatie.
In deze drie gevallen wordt een geldlening fiscaalrechtelijk als kapitaal gezien. De daarover
betaalde vergoeding dus niet in mindering op de winst omdat het vreemd vermogen voor de
VPB is geherkwalificeerd. Als eenmaal vaststaat dat een geldverstrekking met de
civielrechtelijke vorm van een geldlening fiscaalrechtelijk niet de vorm heeft van een
schijnlening, een bodemlozeputlening of deelnemerschapslening is fiscaalrechtelijk ook
sprake van een geldlening. Daarmee staat de behandeling van deze lening overigens nog niet
vast. Binnen de fiscaalrechtelijke categorie geldleningen moet namelijk nog onderscheid
worden gemaakt tussen 'gewone' leningen en onzakelijke leningen.
