Samenvatting Children and the law in
the Netherlands
Ido Weijers
1
,Introduction
Rond 1900 is in NL tegelijkertijd een systeem van ‘kinderbescherming’ en een ‘jeugdrechtstelsel’
gecreëerd. Door de groeiende industrialisatie en urbanisatie in de Westerse wereld ontstond er een
verhoogd bewustzijn van verarming in de grote steden, waardoor er actie ondernomen moest
worden om kinderen te beschermen. Dit gebeurde in de context van de ‘nachtwachterstaat’, waarbij
het idee was dat de staat op de achtergrond zou blijven bij maatschappelijke aangelegenheden.
1900: Leerplicht ingesteld
1901: Kinderwetten twee gebieden: kinderbescherming en jeugdrecht. De staat had het recht om
te interveniëren als de gezondheid van het kind in gevaar was. Daarnaast werden er straffen en
procedures ingesteld voor kinderen die de wetten overtraden.
De tweede cruciale ontwikkeling begon in 1950 met de European Convention on Human Rights. Dit
kreeg pas betekenis toen tientallen jaren later de European Court of Human Rights werd opgezet.
Hier kunnen burgers terecht om een zaak aan te kaarten als in hun eigen land alle wettelijke wegen
zijn uitgeput. De trend naar een sterkere focus op de rechten van het kind werd gevormd door de
Convention on the Rights of the Child in 1989. Deze had 4 algemene principes:
- Dat alle kinderen gelijk plezier moeten hebben van hun rechten
- Dat het belang van het kind in alle aangelegenheden m.b.t. het kind altijd een primaire
overweging is
- Dat alle kinderen het recht hebben om te leven, overleven en ontwikkelen
- Dat alle kinderen het recht hebben om hun zienswijze uit te drukken en om te participeren in
beslissingen die invloed op hen hebben, in overeenstemming met hun leeftijd en
bekwaamheden.
Elke 5 jaar is er een bijeenkomst waarbij de implementatie van de Convention wordt gemonitord.
Daarnaast is er een Kinderombudsman aangesteld om als onafhankelijk instituut te controleren of de
kinderrechten die in de Convention staan worden nageleefd.
Jeugdrecht is alles behalve statisch in de afgelopen tientallen jaren is er veel veranderd. De
recente wettelijke verandering hebben gezorgd voor een verandering van verzorgingsstaat naar
participatiemaatschappij.
2
, Hoofdstuk 1: Family law
1.2 Parenthood
Afstammingsrecht (legal parentage) reguleert de familiale band tussen ouders en kinderen. De
ouderschapswet (parenthood law) geeft het kind familiale banden met ouders, grootouders, brusjes
etc.. Deze ouderschapswet is momenteel onderhevig aan verandering. Over het principe dat
kinderen het beste af zijn met minstens één en maximaal twee ouders is momenteel een debat
gaande.
Eerder waren volgens de ouderschapswet alleen de biologische moeder en vader ouders van het
kind. Tegenwoordig kunnen ook twee moeders ouder zijn van het kind. Toch blijft de moeder die het
kind baart een pijler voor het legale ouderschap.
De internationele wet speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van de NLse ouderschapswet.
Mother by birth
In NL geldt dat de moeder altijd zeker is, namelijk de vrouw die het kind baart. Aan deze vrouw
worden alle rechten en plichten toegekend. Dit principe geldt ook als genetisch materiaal van
anderen is ingeleid tijdens de conceptie. De wet maakt geen onderscheid tussen legitieme kinderen
(geboren in een huwelijk) of natuurlijke kinderen (geboren buiten een huwelijk). Een draagmoeder
(surrogate mother) wordt gezien als de wettelijke moeder en de wensmoeder (commissioning
mother) wordt niet door de NLse wet erkend. De wensmoeder kan alleen als wettelijke moeder
worden erkend via de gecompliceerde route van adoptie. Dit uitgangspunt ligt momenteel echter
onder debat.
Parenthood by operation of the law (van rechtswege)
Volgens de NLse wet geldt volgens traditie ‘paternity by marriage’, waarbij de man die op het
moment van de geboorte getrouwd was met de moeder die het kind gebaard heeft, als vader wordt
erkend. Sinds april 2014 geldt dit ook voor de man die geregistreerd partnerschap met de moeder
heeft. Voor heteroseksuele koppels is dit dan ook de man die als biologische vader wordt gezien, ook
al is er een andere man of donor van invloed geweest bij de conceptie. Als het kind geboren wordt
voordat de ouders geregistreerd staan als partners, dan is hij niet automatisch erkend als de
wettelijke vader, maar moet hij het kind erkennen. Sinds april 2014 is ‘automatic legal maternity’ ook
mogelijk voor de tweede moeder (‘meemoeder’), onder twee condities. Allereerst moet de
meemoeder in een formele relatie (getrouwd of geregistreerd partnerschap) met de
geboortemoeder zijn op het moment dat het kind geboren wordt. Ten tweede moet het kind d.m.v.
kunstmatige inseminatie verwekt zijn met een anonieme donor. Als de donor niet anoniem is kan
namelijk de donor vroeg of laat een wettelijke erkenning als vader claimen en dit zal dan tegen het
principe ingaan dat een kind niet meer dan twee ouders kan hebben.
Parenthood through acknowledgement (erkenning)
Het erkennen van een kind creëert een wettelijke relatie tussen het kind en de man die het kind
erkent, dit kan een man bij de gemeente aanvragen direct na de geboorte of later. Om als vader
erkend te worden is dan wel toestemming van de moeder nodig (en eventueel van het kind als hij/zij
ouder is dan 12 jaar). Als er geen toestemming wordt gegeven blijft het principe van de biologische
vader van toepassing. Een biologische vader zal niet erkend worden als het belang van het kind of
van de band tussen het kind en de moeder geschaad kan worden. Voor een spermadonor geldt dat
hij ook naar de rechtbank mag stappen als de moeder geen toestemming geeft tot erkenning. De
spermadonor moet dan wel kunnen aantonen dat hij een nabije persoonlijke relatie heeft of heeft
gehad met de moeder of het kind.
Erkenning is niet mogelijk onder een aantal condities: (1) als het kind al twee ouders heeft, (2) als de
man niet met de moeder in het huwelijk kan stappen omdat hij te dichtbij staat (bijvoorbeeld als hij
de broer, vader of oom is), (3) als de man nog geen 16 jaar oud is.
3
the Netherlands
Ido Weijers
1
,Introduction
Rond 1900 is in NL tegelijkertijd een systeem van ‘kinderbescherming’ en een ‘jeugdrechtstelsel’
gecreëerd. Door de groeiende industrialisatie en urbanisatie in de Westerse wereld ontstond er een
verhoogd bewustzijn van verarming in de grote steden, waardoor er actie ondernomen moest
worden om kinderen te beschermen. Dit gebeurde in de context van de ‘nachtwachterstaat’, waarbij
het idee was dat de staat op de achtergrond zou blijven bij maatschappelijke aangelegenheden.
1900: Leerplicht ingesteld
1901: Kinderwetten twee gebieden: kinderbescherming en jeugdrecht. De staat had het recht om
te interveniëren als de gezondheid van het kind in gevaar was. Daarnaast werden er straffen en
procedures ingesteld voor kinderen die de wetten overtraden.
De tweede cruciale ontwikkeling begon in 1950 met de European Convention on Human Rights. Dit
kreeg pas betekenis toen tientallen jaren later de European Court of Human Rights werd opgezet.
Hier kunnen burgers terecht om een zaak aan te kaarten als in hun eigen land alle wettelijke wegen
zijn uitgeput. De trend naar een sterkere focus op de rechten van het kind werd gevormd door de
Convention on the Rights of the Child in 1989. Deze had 4 algemene principes:
- Dat alle kinderen gelijk plezier moeten hebben van hun rechten
- Dat het belang van het kind in alle aangelegenheden m.b.t. het kind altijd een primaire
overweging is
- Dat alle kinderen het recht hebben om te leven, overleven en ontwikkelen
- Dat alle kinderen het recht hebben om hun zienswijze uit te drukken en om te participeren in
beslissingen die invloed op hen hebben, in overeenstemming met hun leeftijd en
bekwaamheden.
Elke 5 jaar is er een bijeenkomst waarbij de implementatie van de Convention wordt gemonitord.
Daarnaast is er een Kinderombudsman aangesteld om als onafhankelijk instituut te controleren of de
kinderrechten die in de Convention staan worden nageleefd.
Jeugdrecht is alles behalve statisch in de afgelopen tientallen jaren is er veel veranderd. De
recente wettelijke verandering hebben gezorgd voor een verandering van verzorgingsstaat naar
participatiemaatschappij.
2
, Hoofdstuk 1: Family law
1.2 Parenthood
Afstammingsrecht (legal parentage) reguleert de familiale band tussen ouders en kinderen. De
ouderschapswet (parenthood law) geeft het kind familiale banden met ouders, grootouders, brusjes
etc.. Deze ouderschapswet is momenteel onderhevig aan verandering. Over het principe dat
kinderen het beste af zijn met minstens één en maximaal twee ouders is momenteel een debat
gaande.
Eerder waren volgens de ouderschapswet alleen de biologische moeder en vader ouders van het
kind. Tegenwoordig kunnen ook twee moeders ouder zijn van het kind. Toch blijft de moeder die het
kind baart een pijler voor het legale ouderschap.
De internationele wet speelt een belangrijke rol in de ontwikkeling van de NLse ouderschapswet.
Mother by birth
In NL geldt dat de moeder altijd zeker is, namelijk de vrouw die het kind baart. Aan deze vrouw
worden alle rechten en plichten toegekend. Dit principe geldt ook als genetisch materiaal van
anderen is ingeleid tijdens de conceptie. De wet maakt geen onderscheid tussen legitieme kinderen
(geboren in een huwelijk) of natuurlijke kinderen (geboren buiten een huwelijk). Een draagmoeder
(surrogate mother) wordt gezien als de wettelijke moeder en de wensmoeder (commissioning
mother) wordt niet door de NLse wet erkend. De wensmoeder kan alleen als wettelijke moeder
worden erkend via de gecompliceerde route van adoptie. Dit uitgangspunt ligt momenteel echter
onder debat.
Parenthood by operation of the law (van rechtswege)
Volgens de NLse wet geldt volgens traditie ‘paternity by marriage’, waarbij de man die op het
moment van de geboorte getrouwd was met de moeder die het kind gebaard heeft, als vader wordt
erkend. Sinds april 2014 geldt dit ook voor de man die geregistreerd partnerschap met de moeder
heeft. Voor heteroseksuele koppels is dit dan ook de man die als biologische vader wordt gezien, ook
al is er een andere man of donor van invloed geweest bij de conceptie. Als het kind geboren wordt
voordat de ouders geregistreerd staan als partners, dan is hij niet automatisch erkend als de
wettelijke vader, maar moet hij het kind erkennen. Sinds april 2014 is ‘automatic legal maternity’ ook
mogelijk voor de tweede moeder (‘meemoeder’), onder twee condities. Allereerst moet de
meemoeder in een formele relatie (getrouwd of geregistreerd partnerschap) met de
geboortemoeder zijn op het moment dat het kind geboren wordt. Ten tweede moet het kind d.m.v.
kunstmatige inseminatie verwekt zijn met een anonieme donor. Als de donor niet anoniem is kan
namelijk de donor vroeg of laat een wettelijke erkenning als vader claimen en dit zal dan tegen het
principe ingaan dat een kind niet meer dan twee ouders kan hebben.
Parenthood through acknowledgement (erkenning)
Het erkennen van een kind creëert een wettelijke relatie tussen het kind en de man die het kind
erkent, dit kan een man bij de gemeente aanvragen direct na de geboorte of later. Om als vader
erkend te worden is dan wel toestemming van de moeder nodig (en eventueel van het kind als hij/zij
ouder is dan 12 jaar). Als er geen toestemming wordt gegeven blijft het principe van de biologische
vader van toepassing. Een biologische vader zal niet erkend worden als het belang van het kind of
van de band tussen het kind en de moeder geschaad kan worden. Voor een spermadonor geldt dat
hij ook naar de rechtbank mag stappen als de moeder geen toestemming geeft tot erkenning. De
spermadonor moet dan wel kunnen aantonen dat hij een nabije persoonlijke relatie heeft of heeft
gehad met de moeder of het kind.
Erkenning is niet mogelijk onder een aantal condities: (1) als het kind al twee ouders heeft, (2) als de
man niet met de moeder in het huwelijk kan stappen omdat hij te dichtbij staat (bijvoorbeeld als hij
de broer, vader of oom is), (3) als de man nog geen 16 jaar oud is.
3
