Moraalfilosofie Sem 1 2022-23 Peter Van Dael
Moraalfilosofie
Jan Verplaetse
Inhoudsopgave
Moraalfilosofie...................................................................................................................................1
Hoofdstuk 1: klassieke rechtvaardigingstoets........................................................................................4
1. Normatieve problemen..................................................................................................................4
1.1. Geloof......................................................................................................................................4
1.2. Emoties....................................................................................................................................5
1.3. Feitelijke toestand...................................................................................................................5
2. Normatieve problemen: rationele benadering...............................................................................6
Heb je de plicht om een kind in nood te helpen?...........................................................................6
Hoofdstuk 2: waardigheid......................................................................................................................8
2. Belang van menselijke waardigheid................................................................................................8
3. 4 betekenisvelden...........................................................................................................................9
3.1 verbod op onmenselijke behandeling.......................................................................................9
3.2. recht op menswaardig bestaan..............................................................................................10
3.3. Recht op zelfbeschikking........................................................................................................10
3.4 Verbod op discriminatie..........................................................................................................10
3. Dehumanisering............................................................................................................................11
4.1 animale en machinale dehumanisering..................................................................................11
4.2 animale dehumanisering erger dan machinale?.....................................................................12
4.3 handhaving van grens tussen mens en dier............................................................................13
4.4 2 theorieën over grens tussen mens en dier...........................................................................14
Hoofdstuk 3: Vrijheid............................................................................................................................18
2. Drie soorten vrijheden..................................................................................................................18
2.1 Zelfbepaling (negatieve vrijheid).............................................................................................18
2.2 Zelfbeschikking (zelfdeterminatie, conditionele vrijheid).......................................................19
2.3 Zelfrealisatie (zelfontplooiing, positieve vrijheid, normatieve vrijheid)..................................19
3. Vrijheid van privéleven (privacy)..................................................................................................19
3.2 Schadebeginsel en paternalisme................................................................................................20
3.2.2 Zacht, hard en moreel paternalisme....................................................................................20
3.2.3 Overregulering en partijdige schade....................................................................................22
4. Recht op vrije meningsuiting........................................................................................................22
1
,Moraalfilosofie Sem 1 2022-23 Peter Van Dael
5. Vrijheid van opvoeden..................................................................................................................22
5.2. Drie beginselen......................................................................................................................23
5.2.2. Recht op open toekomst........................................................................................................23
5.2.3. beginsel van zelfbestuur.....................................................................................................23
5.3. toepassing: thuisonderwijs Amish.........................................................................................23
6. Vrijheid van cultuur en godsdienst...............................................................................................23
6.2. 3 beginselen...........................................................................................................................23
6.2.3. medeburgerschap (gedeeld burgerschap)..........................................................................24
6.3. toepassing: de raad van state over inburgering in vlaanderen..............................................25
Hoofdstuk 4: gelijkheidsbeginsel..........................................................................................................25
Formele gelijkheid............................................................................................................................25
Aristoteles.....................................................................................................................................25
Rechtengelijkheid.............................................................................................................................26
Kansengelijkheid na WO 2................................................................................................................27
Compenserende kansengelijkheid....................................................................................................29
Bronnengelijkheid.............................................................................................................................30
Welvaartsgelijkheid..........................................................................................................................31
Tot slot: alle gelijkheden op rijtje.....................................................................................................31
Hoofdstuk 7: recht om te straffen........................................................................................................32
De utilitaristische rechtvaardiging (Bentham, Beccaria)...................................................................32
De retribuvistische rechtvaardiging (Kant).......................................................................................33
De moreel-educatieve rechtvaardiging (B.F. Skinner)......................................................................34
Moraalfilosofie...................................................................................................................................1
Hoofdstuk 1: klassieke rechtvaardigingstoets........................................................................................2
1. Normatieve problemen..............................................................................................................2
1.1. Geloof.................................................................................................................................3
1.2. Emoties...............................................................................................................................3
1.3. Feitelijke toestand..............................................................................................................4
2. Normatieve problemen: rationele benadering...........................................................................4
Heb je de plicht om een kind in nood te helpen?...........................................................................5
Hoofdstuk 2: waardigheid......................................................................................................................7
2. Belang van menselijke waardigheid...............................................................................................7
3. 4 betekenisvelden..........................................................................................................................8
3.1 verbod op onmenselijke behandeling......................................................................................8
3.2. recht op menswaardig bestaan...............................................................................................8
3.3. Recht op zelfbeschikking.........................................................................................................9
2
,Moraalfilosofie Sem 1 2022-23 Peter Van Dael
3.4 Verbod op discriminatie...........................................................................................................9
3. Dehumanisering.........................................................................................................................9
4.1 animale en machinale dehumanisering..................................................................................10
4.2 animale dehumanisering erger dan machinale?.....................................................................11
4.3 handhaving van grens tussen mens en dier............................................................................12
4.4 2 theorieën over grens tussen mens en dier.........................................................................12
Hoofdstuk 3: Vrijheid............................................................................................................................17
2. Drie soorten vrijheden..................................................................................................................17
2.1 Zelfbepaling (negatieve vrijheid)............................................................................................17
2.2 Zelfbeschikking (zelfdeterminatie, conditionele vrijheid).......................................................18
2.3 Zelfrealisatie (zelfontplooiing, positieve vrijheid, normatieve vrijheid)..................................18
3. Vrijheid van privéleven (privacy)..................................................................................................18
3.2 Schadebeginsel en paternalisme................................................................................................19
3.2.2 Zacht, hard en moreel paternalisme....................................................................................19
3.2.3 Overregulering en partijdige schade....................................................................................20
4. Recht op vrije meningsuiting........................................................................................................21
5. Vrijheid van opvoeden..................................................................................................................21
5.2. Drie beginselen......................................................................................................................21
5.2.2. Recht op open toekomst........................................................................................................21
5.2.3. beginsel van zelfbestuur.....................................................................................................22
5.3. toepassing: thuisonderwijs Amish.........................................................................................22
6. Vrijheid van cultuur en godsdienst...............................................................................................22
6.2. 3 beginselen...........................................................................................................................22
6.2.3. medeburgerschap (gedeeld burgerschap)..........................................................................23
6.3. toepassing: de raad van state over inburgering in vlaanderen..............................................24
Hoofdstuk 4: gelijkheidsbeginsel..........................................................................................................24
Formele gelijkheid............................................................................................................................24
Aristoteles....................................................................................................................................24
Rechtengelijkheid.............................................................................................................................25
Kansengelijkheid na WO 2................................................................................................................26
Compenserende kansengelijkheid....................................................................................................28
Bronnengelijkheid............................................................................................................................29
Welvaartsgelijkheid..........................................................................................................................30
Tot slot: alle gelijkheden op rijtje.....................................................................................................30
Hoofdstuk 7: recht om te straffen........................................................................................................30
De utilitaristische rechtvaardiging (Bentham, Beccaria)...................................................................31
3
, Moraalfilosofie Sem 1 2022-23 Peter Van Dael
De retribuvistische rechtvaardiging (Kant).......................................................................................31
De moreel-educatieve rechtvaardiging (B.F. Skinner)......................................................................33
Hoofdstuk 1: klassieke rechtvaardigingstoets
1. Normatieve problemen
Normatieve problemen gaan over vraag of bepaalde handelingen
Toegelaten (mogen)
Verplicht (moeten)
Verboden (niet mogen)
Bv. mag je mensen klonen? Moeten burgers gaan stemmen tijdens verkiezingen?
Kortom dagelijkse problemen
Onderscheid tussen:
Gerelateerde problemen:
sociale rollen en natuurlijke determinanten (afstand, plaats, tijd, toeval, middelen) bepalend
voor oplossing
bv. mag een politicus de verkeerswet overtreden?
Geen bevredigend antwoord zonder
o Specifieke plichten (van politicus) te weten
o Bijkomende info over omstandigheden te hebben
Ongerelateerde problemen:
Sociale rollen en natuurlijke determinant irrelevant
Betrekking op alle mensen, ongeacht sociale rol of natuurlijke determinanten
Bv. mag je een gevangene folteren? Mag ik een wapen dragen?
Oplossing normatieve problemen op rationele wijze:
Vermijd beroep op geloof
Emotie
Feitelijke toestand
1.1. Geloof
Geloof dat bepaalde handelingen goed of slecht zijn omdat God het wilt
Mist overtuigingskracht voor ongelovige
Leidt tot Dilemma (plato)
Euthypohro op punt om zijn eigen vader, die slaaf liet sterven, wegens moord aan te klagen.
Ervan overtuigd dat moreel verantwoord is, want in wil van de goden
2 argumenten:
4
Moraalfilosofie
Jan Verplaetse
Inhoudsopgave
Moraalfilosofie...................................................................................................................................1
Hoofdstuk 1: klassieke rechtvaardigingstoets........................................................................................4
1. Normatieve problemen..................................................................................................................4
1.1. Geloof......................................................................................................................................4
1.2. Emoties....................................................................................................................................5
1.3. Feitelijke toestand...................................................................................................................5
2. Normatieve problemen: rationele benadering...............................................................................6
Heb je de plicht om een kind in nood te helpen?...........................................................................6
Hoofdstuk 2: waardigheid......................................................................................................................8
2. Belang van menselijke waardigheid................................................................................................8
3. 4 betekenisvelden...........................................................................................................................9
3.1 verbod op onmenselijke behandeling.......................................................................................9
3.2. recht op menswaardig bestaan..............................................................................................10
3.3. Recht op zelfbeschikking........................................................................................................10
3.4 Verbod op discriminatie..........................................................................................................10
3. Dehumanisering............................................................................................................................11
4.1 animale en machinale dehumanisering..................................................................................11
4.2 animale dehumanisering erger dan machinale?.....................................................................12
4.3 handhaving van grens tussen mens en dier............................................................................13
4.4 2 theorieën over grens tussen mens en dier...........................................................................14
Hoofdstuk 3: Vrijheid............................................................................................................................18
2. Drie soorten vrijheden..................................................................................................................18
2.1 Zelfbepaling (negatieve vrijheid).............................................................................................18
2.2 Zelfbeschikking (zelfdeterminatie, conditionele vrijheid).......................................................19
2.3 Zelfrealisatie (zelfontplooiing, positieve vrijheid, normatieve vrijheid)..................................19
3. Vrijheid van privéleven (privacy)..................................................................................................19
3.2 Schadebeginsel en paternalisme................................................................................................20
3.2.2 Zacht, hard en moreel paternalisme....................................................................................20
3.2.3 Overregulering en partijdige schade....................................................................................22
4. Recht op vrije meningsuiting........................................................................................................22
1
,Moraalfilosofie Sem 1 2022-23 Peter Van Dael
5. Vrijheid van opvoeden..................................................................................................................22
5.2. Drie beginselen......................................................................................................................23
5.2.2. Recht op open toekomst........................................................................................................23
5.2.3. beginsel van zelfbestuur.....................................................................................................23
5.3. toepassing: thuisonderwijs Amish.........................................................................................23
6. Vrijheid van cultuur en godsdienst...............................................................................................23
6.2. 3 beginselen...........................................................................................................................23
6.2.3. medeburgerschap (gedeeld burgerschap)..........................................................................24
6.3. toepassing: de raad van state over inburgering in vlaanderen..............................................25
Hoofdstuk 4: gelijkheidsbeginsel..........................................................................................................25
Formele gelijkheid............................................................................................................................25
Aristoteles.....................................................................................................................................25
Rechtengelijkheid.............................................................................................................................26
Kansengelijkheid na WO 2................................................................................................................27
Compenserende kansengelijkheid....................................................................................................29
Bronnengelijkheid.............................................................................................................................30
Welvaartsgelijkheid..........................................................................................................................31
Tot slot: alle gelijkheden op rijtje.....................................................................................................31
Hoofdstuk 7: recht om te straffen........................................................................................................32
De utilitaristische rechtvaardiging (Bentham, Beccaria)...................................................................32
De retribuvistische rechtvaardiging (Kant).......................................................................................33
De moreel-educatieve rechtvaardiging (B.F. Skinner)......................................................................34
Moraalfilosofie...................................................................................................................................1
Hoofdstuk 1: klassieke rechtvaardigingstoets........................................................................................2
1. Normatieve problemen..............................................................................................................2
1.1. Geloof.................................................................................................................................3
1.2. Emoties...............................................................................................................................3
1.3. Feitelijke toestand..............................................................................................................4
2. Normatieve problemen: rationele benadering...........................................................................4
Heb je de plicht om een kind in nood te helpen?...........................................................................5
Hoofdstuk 2: waardigheid......................................................................................................................7
2. Belang van menselijke waardigheid...............................................................................................7
3. 4 betekenisvelden..........................................................................................................................8
3.1 verbod op onmenselijke behandeling......................................................................................8
3.2. recht op menswaardig bestaan...............................................................................................8
3.3. Recht op zelfbeschikking.........................................................................................................9
2
,Moraalfilosofie Sem 1 2022-23 Peter Van Dael
3.4 Verbod op discriminatie...........................................................................................................9
3. Dehumanisering.........................................................................................................................9
4.1 animale en machinale dehumanisering..................................................................................10
4.2 animale dehumanisering erger dan machinale?.....................................................................11
4.3 handhaving van grens tussen mens en dier............................................................................12
4.4 2 theorieën over grens tussen mens en dier.........................................................................12
Hoofdstuk 3: Vrijheid............................................................................................................................17
2. Drie soorten vrijheden..................................................................................................................17
2.1 Zelfbepaling (negatieve vrijheid)............................................................................................17
2.2 Zelfbeschikking (zelfdeterminatie, conditionele vrijheid).......................................................18
2.3 Zelfrealisatie (zelfontplooiing, positieve vrijheid, normatieve vrijheid)..................................18
3. Vrijheid van privéleven (privacy)..................................................................................................18
3.2 Schadebeginsel en paternalisme................................................................................................19
3.2.2 Zacht, hard en moreel paternalisme....................................................................................19
3.2.3 Overregulering en partijdige schade....................................................................................20
4. Recht op vrije meningsuiting........................................................................................................21
5. Vrijheid van opvoeden..................................................................................................................21
5.2. Drie beginselen......................................................................................................................21
5.2.2. Recht op open toekomst........................................................................................................21
5.2.3. beginsel van zelfbestuur.....................................................................................................22
5.3. toepassing: thuisonderwijs Amish.........................................................................................22
6. Vrijheid van cultuur en godsdienst...............................................................................................22
6.2. 3 beginselen...........................................................................................................................22
6.2.3. medeburgerschap (gedeeld burgerschap)..........................................................................23
6.3. toepassing: de raad van state over inburgering in vlaanderen..............................................24
Hoofdstuk 4: gelijkheidsbeginsel..........................................................................................................24
Formele gelijkheid............................................................................................................................24
Aristoteles....................................................................................................................................24
Rechtengelijkheid.............................................................................................................................25
Kansengelijkheid na WO 2................................................................................................................26
Compenserende kansengelijkheid....................................................................................................28
Bronnengelijkheid............................................................................................................................29
Welvaartsgelijkheid..........................................................................................................................30
Tot slot: alle gelijkheden op rijtje.....................................................................................................30
Hoofdstuk 7: recht om te straffen........................................................................................................30
De utilitaristische rechtvaardiging (Bentham, Beccaria)...................................................................31
3
, Moraalfilosofie Sem 1 2022-23 Peter Van Dael
De retribuvistische rechtvaardiging (Kant).......................................................................................31
De moreel-educatieve rechtvaardiging (B.F. Skinner)......................................................................33
Hoofdstuk 1: klassieke rechtvaardigingstoets
1. Normatieve problemen
Normatieve problemen gaan over vraag of bepaalde handelingen
Toegelaten (mogen)
Verplicht (moeten)
Verboden (niet mogen)
Bv. mag je mensen klonen? Moeten burgers gaan stemmen tijdens verkiezingen?
Kortom dagelijkse problemen
Onderscheid tussen:
Gerelateerde problemen:
sociale rollen en natuurlijke determinanten (afstand, plaats, tijd, toeval, middelen) bepalend
voor oplossing
bv. mag een politicus de verkeerswet overtreden?
Geen bevredigend antwoord zonder
o Specifieke plichten (van politicus) te weten
o Bijkomende info over omstandigheden te hebben
Ongerelateerde problemen:
Sociale rollen en natuurlijke determinant irrelevant
Betrekking op alle mensen, ongeacht sociale rol of natuurlijke determinanten
Bv. mag je een gevangene folteren? Mag ik een wapen dragen?
Oplossing normatieve problemen op rationele wijze:
Vermijd beroep op geloof
Emotie
Feitelijke toestand
1.1. Geloof
Geloof dat bepaalde handelingen goed of slecht zijn omdat God het wilt
Mist overtuigingskracht voor ongelovige
Leidt tot Dilemma (plato)
Euthypohro op punt om zijn eigen vader, die slaaf liet sterven, wegens moord aan te klagen.
Ervan overtuigd dat moreel verantwoord is, want in wil van de goden
2 argumenten:
4
