Inhoud
3. Individuele verschillen op het werk ................................................................................................... 7
3.1 Waarom individuele verschillen ertoe doen ................................................................................. 7
3.2 Individuele verschillen beïnvloeden gedrag op het werk .............................................................. 7
3.2.1 Diversiteit................................................................................................................................ 7
3.2.2 Aanleg en vaardigheden ......................................................................................................... 7
3.2.3 A tudes ................................................................................................................................. 7
3.2.4 Persoonlijkheid ....................................................................................................................... 8
3.2.5 Emo es ................................................................................................................................... 9
3.3 Samenva ng ............................................................................................................................... 10
12. Macht en invloed ............................................................................................................................ 10
12.1 Het concept van macht.............................................................................................................. 10
12.2 Waar komt macht vandaan?...................................................................................................... 11
12.2.1 Interpersoonlijke macht ..................................................................................................... 11
12.2.2 Structurele macht ............................................................................................................... 11
12.3 Empowerment ....................................................................................................................... 12
12.4 Afdelings- of interdepartementale macht ................................................................................. 12
12.4.1 Omgaan met onzekerheid. ................................................................................................. 12
12.4.2 Centraliteit .......................................................................................................................... 12
12.4.3 Vervangbaarheid ................................................................................................................ 13
12.5 Gehoorzaamheid en de illusie van macht ................................................................................. 13
12.6 Poli eke strategieën en tac eken ............................................................................................. 13
12.6.1 Onderzoek naar poli ek ..................................................................................................... 13
12.6.2 Tac eken voor poli eke invloed ......................................................................................... 13
12.6.3 Zelfpresenta e (impression management) ........................................................................ 14
12.7 Ethiek, macht en poli ek ........................................................................................................... 14
12.8 Macht gebruiken om effec ef te managen ............................................................................... 15
5. Mo va e ........................................................................................................................................... 15
5.1 Het startpunt: behoe en mo veren medewerkers .................................................................... 16
5.2 Contentbenaderingen ................................................................................................................. 16
5.2.1 Hiërarchie van behoe en van Maslow ................................................................................. 16
5.2.2 ERG theorie van Alderfer ...................................................................................................... 17
5.2.3 Twee factor theorie van Herzberg ........................................................................................ 17
5.2.4 Aangeleerde behoe e theorie van McClelland.................................................................... 18
5.2.5 Samenhang tussen de 4 content theorieën ......................................................................... 18
, 5.3 Procesbenaderingen .................................................................................................................... 18
5.3.1 Verwach ngen theorie ......................................................................................................... 18
5.3.2 Gelijkheidstheorie (equality theory) .................................................................................... 18
5.3.3 Veranderprocedures om gelijkheid te herstellen ................................................................. 19
5.3.4 Onderzoek naar gelijkheid .................................................................................................... 19
5.3.5 Goal-se ng theorie.............................................................................................................. 20
5.3.6 Onderzoek naar goal-se ng (stellen van doelen)................................................................ 20
5.4 Mo va e en het psychologische contact .................................................................................... 20
5.5 Effec eve managers mo veren hun personeel ........................................................................... 21
6. Job design (baanontwerp) en presta es.......................................................................................... 21
6.1 Algemeen Job design model (Job = func e) ................................................................................ 21
6.2 Resultaten van werkpresta es (Job performance outcomes) ..................................................... 21
6.2.1 Objec eve resultaten ........................................................................................................... 21
6.2.2 Gedragsresultaten ................................................................................................................ 22
6.2.3 Intrinsieke en extrinsieke uitkomsten................................................................................... 22
6.2.4 Werktevredenheidsuitkomsten ............................................................................................ 22
6.3 Job design: reikwijdte, diepte en rela es .................................................................................... 22
6.3.1 Reikwijdte en diepte ............................................................................................................. 22
6.3.2 Job rela es ............................................................................................................................ 22
6.4 Hoe mensen hun baan zien ......................................................................................................... 22
6.4.1 Baan karak s eken............................................................................................................... 23
6.4.2 Individuele verschillen .......................................................................................................... 23
6.4.3 Verschillen in sociale situa es .............................................................................................. 23
6.5 Vergroten van de reikwijdte: Job rota e en job vergro ng......................................................... 23
6.5.1 Job rota e ............................................................................................................................. 23
6.5.2 Job vergro ng ....................................................................................................................... 23
6.6 Meer diepte in het werk: Job verrijking ...................................................................................... 23
6.6.1 Zelforganiserende teams (SMT: self managed teams). ........................................................ 24
6.6.2 Alterna eve werkvormen ..................................................................................................... 24
6.7 Job design en Total Quality Management ................................................................................... 24
6.8 Job design en kwaliteit van het werkleven .................................................................................. 25
7 De invloed van beoordeling en beloning op gedrag ......................................................................... 25
7.1 Beoordelen van geleverde presta es .......................................................................................... 25
7.1.1 Doel van beoordeling ........................................................................................................... 25
7.1.2 Waarop de beoordeling zich richt ........................................................................................ 25
7.1.3 Beoordeling verbeteren........................................................................................................ 26
, 7.2 Feedback n.a.v. presta ebeoordeling.......................................................................................... 26
7.2.1 Doel van feedback op geleverde presta es.......................................................................... 26
7.2.2 Een feedback model ............................................................................................................. 26
7.2.3 Feedback vanuit meerdere bronnen: 360 graden benadering............................................. 27
7.3 versterkingstheorie...................................................................................................................... 27
7.3.1 Versterking............................................................................................................................ 27
7.3.2 Straf ...................................................................................................................................... 28
7.3.3 Uitdoving .............................................................................................................................. 28
7.3.4 Versterkingsschema’s ........................................................................................................... 28
7.4 Een individueel beloningsmodel ................................................................................................. 28
7.4.1 Intrinsieke en extrinsieke beloning....................................................................................... 29
7.4.2 Beloningsvormen reageren op elkaar................................................................................... 30
7.4.3 Toepassing van beloning ....................................................................................................... 30
7.5 Beloningen beïnvloeden belangrijke organisa e resultaten (outcomes) .................................... 30
7.5.1 Verloop en verzuim............................................................................................................... 30
7.5.2 Werkpresta es (Job performance) ....................................................................................... 31
7.5.3 Commitment vanuit de organisa e ...................................................................................... 31
7.6 Innova eve beloningssystemen .................................................................................................. 31
7.6.1 Skill-based pay ...................................................................................................................... 31
7.6.2 Verbreden van de bandbreedte ........................................................................................... 31
7.6.3 Combineren werk en zorgtaken, extra vergoeding thuiswerken .......................................... 31
7.6.4 Team beloning ...................................................................................................................... 31
7.6.5 Par mer voordelen ............................................................................................................. 31
7.6.6 Delen van voordelen............................................................................................................. 32
7.6.7 Aandelenplan........................................................................................................................ 32
7.6.8 Gezichtsveld is het belangrijkste (line of sight) .................................................................... 32
10. Groepen en teams .......................................................................................................................... 32
10.1 Aard van groepen (groepskarakteris eken) .............................................................................. 32
10.2 Groepstypen .............................................................................................................................. 32
10.2.1 Soorten formele groepen ................................................................................................... 33
10.2.2 Soorten informele groepen ................................................................................................ 33
10.3 Waarom mensen groepen vormen ........................................................................................... 33
10.4 Fase van groepsontwikkeling ..................................................................................................... 33
10.4.1 Forming (kennismaking en oriënta e) ............................................................................... 33
10.4.2 Storming (strijd om invloed) ............................................................................................... 33
10.4.3 Norming (gemeenschappelijke normen) ............................................................................ 34
, 10.4.4 Performing (presteren vanuit stabiliteit en samenwerking)............................................... 34
10.4.5 Adjourning (afscheid nemen) ............................................................................................. 34
10.5 Kenmerken van groepen ........................................................................................................... 34
10.5.1 Samenstelling (composi on) .............................................................................................. 34
10.5.2 Status en hiërarchie ............................................................................................................ 34
10.5.3 Rollen .................................................................................................................................. 34
10.5.4 Normen............................................................................................................................... 35
10.5.5 Leiderschap......................................................................................................................... 35
10.5.6 Cohesie ............................................................................................................................... 35
10.6 Groepseffec viteit ..................................................................................................................... 37
10.7 Teams......................................................................................................................................... 37
10.7.1 Soorten teams .................................................................................................................... 37
10.7.2 Team effec viteit ................................................................................................................ 38
11. Conflicthantering en onderhandeling ............................................................................................ 39
11.1 Hedendaags perspec ef op conflicten tussen groepen ............................................................ 40
11.1.1 Func onele conflicten ........................................................................................................ 40
11.1.2 Disfunc onele conflicten .................................................................................................... 40
11.2 Wat veroorzaakt conflicten tussen groepen? ............................................................................ 40
11.2.1 Werk a ankelijkheid .......................................................................................................... 40
11.2.2 Verschillen in doelstellingen ............................................................................................... 41
11.2.3 Verschil in percep e ........................................................................................................... 41
11.3 Gevolgen van disfunc onele conflicten tussen groepen........................................................... 41
11.3.1 Veranderingen binnen groepen.......................................................................................... 41
11.3.2 Veranderingen tussen groepen .......................................................................................... 42
11.4 Oplossen van conflicten tussen groepen................................................................................... 42
11.4.1. Domineren (Doordrukken) ................................................................................................ 42
11.4.2 Faciliteren (Toegeven, accomodate) ................................................................................... 42
11.4.3. Probleemoplossing ............................................................................................................ 43
11.4.4 Ontwijken (vermijden) ........................................................................................................ 43
11.4.5 Compromis ......................................................................................................................... 43
11.5 S muleren van construc eve conflicten tussen groepen ......................................................... 43
11.5.1. Buitenstaanders aan groep toevoegen.............................................................................. 43
11.5.2 Organisa estructuur bijstellen ........................................................................................... 43
11.5.3. Concurren e s muleren.................................................................................................... 43
11.5.3 Geprogrammeerd conflict .................................................................................................. 44
11.6 Onderhandelen.............................................................................................................................. 44
3. Individuele verschillen op het werk ................................................................................................... 7
3.1 Waarom individuele verschillen ertoe doen ................................................................................. 7
3.2 Individuele verschillen beïnvloeden gedrag op het werk .............................................................. 7
3.2.1 Diversiteit................................................................................................................................ 7
3.2.2 Aanleg en vaardigheden ......................................................................................................... 7
3.2.3 A tudes ................................................................................................................................. 7
3.2.4 Persoonlijkheid ....................................................................................................................... 8
3.2.5 Emo es ................................................................................................................................... 9
3.3 Samenva ng ............................................................................................................................... 10
12. Macht en invloed ............................................................................................................................ 10
12.1 Het concept van macht.............................................................................................................. 10
12.2 Waar komt macht vandaan?...................................................................................................... 11
12.2.1 Interpersoonlijke macht ..................................................................................................... 11
12.2.2 Structurele macht ............................................................................................................... 11
12.3 Empowerment ....................................................................................................................... 12
12.4 Afdelings- of interdepartementale macht ................................................................................. 12
12.4.1 Omgaan met onzekerheid. ................................................................................................. 12
12.4.2 Centraliteit .......................................................................................................................... 12
12.4.3 Vervangbaarheid ................................................................................................................ 13
12.5 Gehoorzaamheid en de illusie van macht ................................................................................. 13
12.6 Poli eke strategieën en tac eken ............................................................................................. 13
12.6.1 Onderzoek naar poli ek ..................................................................................................... 13
12.6.2 Tac eken voor poli eke invloed ......................................................................................... 13
12.6.3 Zelfpresenta e (impression management) ........................................................................ 14
12.7 Ethiek, macht en poli ek ........................................................................................................... 14
12.8 Macht gebruiken om effec ef te managen ............................................................................... 15
5. Mo va e ........................................................................................................................................... 15
5.1 Het startpunt: behoe en mo veren medewerkers .................................................................... 16
5.2 Contentbenaderingen ................................................................................................................. 16
5.2.1 Hiërarchie van behoe en van Maslow ................................................................................. 16
5.2.2 ERG theorie van Alderfer ...................................................................................................... 17
5.2.3 Twee factor theorie van Herzberg ........................................................................................ 17
5.2.4 Aangeleerde behoe e theorie van McClelland.................................................................... 18
5.2.5 Samenhang tussen de 4 content theorieën ......................................................................... 18
, 5.3 Procesbenaderingen .................................................................................................................... 18
5.3.1 Verwach ngen theorie ......................................................................................................... 18
5.3.2 Gelijkheidstheorie (equality theory) .................................................................................... 18
5.3.3 Veranderprocedures om gelijkheid te herstellen ................................................................. 19
5.3.4 Onderzoek naar gelijkheid .................................................................................................... 19
5.3.5 Goal-se ng theorie.............................................................................................................. 20
5.3.6 Onderzoek naar goal-se ng (stellen van doelen)................................................................ 20
5.4 Mo va e en het psychologische contact .................................................................................... 20
5.5 Effec eve managers mo veren hun personeel ........................................................................... 21
6. Job design (baanontwerp) en presta es.......................................................................................... 21
6.1 Algemeen Job design model (Job = func e) ................................................................................ 21
6.2 Resultaten van werkpresta es (Job performance outcomes) ..................................................... 21
6.2.1 Objec eve resultaten ........................................................................................................... 21
6.2.2 Gedragsresultaten ................................................................................................................ 22
6.2.3 Intrinsieke en extrinsieke uitkomsten................................................................................... 22
6.2.4 Werktevredenheidsuitkomsten ............................................................................................ 22
6.3 Job design: reikwijdte, diepte en rela es .................................................................................... 22
6.3.1 Reikwijdte en diepte ............................................................................................................. 22
6.3.2 Job rela es ............................................................................................................................ 22
6.4 Hoe mensen hun baan zien ......................................................................................................... 22
6.4.1 Baan karak s eken............................................................................................................... 23
6.4.2 Individuele verschillen .......................................................................................................... 23
6.4.3 Verschillen in sociale situa es .............................................................................................. 23
6.5 Vergroten van de reikwijdte: Job rota e en job vergro ng......................................................... 23
6.5.1 Job rota e ............................................................................................................................. 23
6.5.2 Job vergro ng ....................................................................................................................... 23
6.6 Meer diepte in het werk: Job verrijking ...................................................................................... 23
6.6.1 Zelforganiserende teams (SMT: self managed teams). ........................................................ 24
6.6.2 Alterna eve werkvormen ..................................................................................................... 24
6.7 Job design en Total Quality Management ................................................................................... 24
6.8 Job design en kwaliteit van het werkleven .................................................................................. 25
7 De invloed van beoordeling en beloning op gedrag ......................................................................... 25
7.1 Beoordelen van geleverde presta es .......................................................................................... 25
7.1.1 Doel van beoordeling ........................................................................................................... 25
7.1.2 Waarop de beoordeling zich richt ........................................................................................ 25
7.1.3 Beoordeling verbeteren........................................................................................................ 26
, 7.2 Feedback n.a.v. presta ebeoordeling.......................................................................................... 26
7.2.1 Doel van feedback op geleverde presta es.......................................................................... 26
7.2.2 Een feedback model ............................................................................................................. 26
7.2.3 Feedback vanuit meerdere bronnen: 360 graden benadering............................................. 27
7.3 versterkingstheorie...................................................................................................................... 27
7.3.1 Versterking............................................................................................................................ 27
7.3.2 Straf ...................................................................................................................................... 28
7.3.3 Uitdoving .............................................................................................................................. 28
7.3.4 Versterkingsschema’s ........................................................................................................... 28
7.4 Een individueel beloningsmodel ................................................................................................. 28
7.4.1 Intrinsieke en extrinsieke beloning....................................................................................... 29
7.4.2 Beloningsvormen reageren op elkaar................................................................................... 30
7.4.3 Toepassing van beloning ....................................................................................................... 30
7.5 Beloningen beïnvloeden belangrijke organisa e resultaten (outcomes) .................................... 30
7.5.1 Verloop en verzuim............................................................................................................... 30
7.5.2 Werkpresta es (Job performance) ....................................................................................... 31
7.5.3 Commitment vanuit de organisa e ...................................................................................... 31
7.6 Innova eve beloningssystemen .................................................................................................. 31
7.6.1 Skill-based pay ...................................................................................................................... 31
7.6.2 Verbreden van de bandbreedte ........................................................................................... 31
7.6.3 Combineren werk en zorgtaken, extra vergoeding thuiswerken .......................................... 31
7.6.4 Team beloning ...................................................................................................................... 31
7.6.5 Par mer voordelen ............................................................................................................. 31
7.6.6 Delen van voordelen............................................................................................................. 32
7.6.7 Aandelenplan........................................................................................................................ 32
7.6.8 Gezichtsveld is het belangrijkste (line of sight) .................................................................... 32
10. Groepen en teams .......................................................................................................................... 32
10.1 Aard van groepen (groepskarakteris eken) .............................................................................. 32
10.2 Groepstypen .............................................................................................................................. 32
10.2.1 Soorten formele groepen ................................................................................................... 33
10.2.2 Soorten informele groepen ................................................................................................ 33
10.3 Waarom mensen groepen vormen ........................................................................................... 33
10.4 Fase van groepsontwikkeling ..................................................................................................... 33
10.4.1 Forming (kennismaking en oriënta e) ............................................................................... 33
10.4.2 Storming (strijd om invloed) ............................................................................................... 33
10.4.3 Norming (gemeenschappelijke normen) ............................................................................ 34
, 10.4.4 Performing (presteren vanuit stabiliteit en samenwerking)............................................... 34
10.4.5 Adjourning (afscheid nemen) ............................................................................................. 34
10.5 Kenmerken van groepen ........................................................................................................... 34
10.5.1 Samenstelling (composi on) .............................................................................................. 34
10.5.2 Status en hiërarchie ............................................................................................................ 34
10.5.3 Rollen .................................................................................................................................. 34
10.5.4 Normen............................................................................................................................... 35
10.5.5 Leiderschap......................................................................................................................... 35
10.5.6 Cohesie ............................................................................................................................... 35
10.6 Groepseffec viteit ..................................................................................................................... 37
10.7 Teams......................................................................................................................................... 37
10.7.1 Soorten teams .................................................................................................................... 37
10.7.2 Team effec viteit ................................................................................................................ 38
11. Conflicthantering en onderhandeling ............................................................................................ 39
11.1 Hedendaags perspec ef op conflicten tussen groepen ............................................................ 40
11.1.1 Func onele conflicten ........................................................................................................ 40
11.1.2 Disfunc onele conflicten .................................................................................................... 40
11.2 Wat veroorzaakt conflicten tussen groepen? ............................................................................ 40
11.2.1 Werk a ankelijkheid .......................................................................................................... 40
11.2.2 Verschillen in doelstellingen ............................................................................................... 41
11.2.3 Verschil in percep e ........................................................................................................... 41
11.3 Gevolgen van disfunc onele conflicten tussen groepen........................................................... 41
11.3.1 Veranderingen binnen groepen.......................................................................................... 41
11.3.2 Veranderingen tussen groepen .......................................................................................... 42
11.4 Oplossen van conflicten tussen groepen................................................................................... 42
11.4.1. Domineren (Doordrukken) ................................................................................................ 42
11.4.2 Faciliteren (Toegeven, accomodate) ................................................................................... 42
11.4.3. Probleemoplossing ............................................................................................................ 43
11.4.4 Ontwijken (vermijden) ........................................................................................................ 43
11.4.5 Compromis ......................................................................................................................... 43
11.5 S muleren van construc eve conflicten tussen groepen ......................................................... 43
11.5.1. Buitenstaanders aan groep toevoegen.............................................................................. 43
11.5.2 Organisa estructuur bijstellen ........................................................................................... 43
11.5.3. Concurren e s muleren.................................................................................................... 43
11.5.3 Geprogrammeerd conflict .................................................................................................. 44
11.6 Onderhandelen.............................................................................................................................. 44