Hoorcolleges - Filosofisch handelen
HC 1. Wat is filosofie?
Inleiding
- Meerkeuze-examen
- 20 á 30 vragen over wat er gezien is in de les
- Op 10 van de 20 punten
Ken jezelf!
- Het kan zijn dat je gaat twijfelen aan heel veel dingen, maar in die twijfel moet je steeds
jezelf terugvinden.
- Oedipus:
o Op de poort stond “ken jezelf”
o Dit wil zeggen dat mensen zich niet mogen meten met de goden
o Het gaat ons nooit lukken evenwaardig aan de goden te zijn
- Belangrijke aanname van de filosofie
- Wat is mijn toekomst?
- Er zit iets in de mens dat wil weten waar de toekomst hem brengt (Vb. Hoe lang ga ik
leven? Welke job ga ik later doen? …)
- Vroeger was het leven veel eenvoudiger, veel dingen in het leven stonden al vast of er
werden minder vragen gesteld.
Wat is filosofie?
VAN NERGENS NAAR NIETS?
- Waarvoor dient filosofie?
- Tendens in de samenleving dat alles wat we doen nuttig moet zijn.
- We leven in een wereld waar alles berekend, gemeten en resultaat moet hebben.
- De belangrijkste dingen die je in je leven doet zijn helemaal niet nuttig maar brengen wel
veel levensvreugde.
DEFINITIE
> Filosofie probeert de verwarring over de betekenis van de woorden die we gebruiken te
verkleinen
- Filosoferen heeft als positief neveneffect dat mensen zich beter gaan kunnen uitdrukken
- De betekenis van woorden zijn niet vanzelfsprekend
- Zuiverheid van begrip is erg belangrijk in de filosofie
> ‘Filosofie is een radicaliseren van de verwondering naar alle kanten’. (C. Verhoeven)
- Cornelis Verhoeven heeft een boek geschreven (Inleiding tot de verwondering) hierover
- Filosofie is meer dan zich verwonderen maar van iets dat je vanzelfsprekend vindt, in vraag
gaat stellen.
1
,Hoorcolleges - Filosofisch handelen
> Aristoteles: De mens is een dier dat tot denken in staat is
- “We are a moral animal”
- Er zijn heel veel dieren die niet denken maar toch ook mensen zijn
- De massa loopt schaapachtig mee zonder na te denken
- Vb. Rechtste partijen, geradicaliseerde groepen, …
> Zoekt niet naar wijsheid
> Leert geen waarheden of regels
> Ze vraagt zich af wat ze is
> Ze vraagt zich af wat is
> Je filosofeert al als je je afvraagt wat filosoferen is…
> SOCRATES
- Vader van de Westerse filosofie
- Ter dood veroordeeld
- Hij zou één van de lelijkste filosoof geweest zijn en hij stonk
- Hij zou ook de mensen lastigvallen
- De opdracht van de filosofie is mensen doen twijfelen, want twijfel is de bron van
waarheid.
> Is stoppen met weten en beginnen met denken
- Er is ontzettend veel waar je niet van weet
> Stilstaan
> Twijfelen, twijfel zaaien…
> In vraag stellen
> Verwondering
> Besef van (eigen) onwetendheid (Plato en Aristoteles)
> Het is oké als je iets niet weet
> Wat men verlangt kan men nooit bezitten
- We zijn op zoek naar het pure en de zuiverheid van de waarheid
- De verliefde wil de andere bezitten. Diegene die liefheeft, weet dat diegene altijd
terugkomt en wil gewoon in de buurt zijn
> EEN VERWARRENDE BEZIGHEID: Nauwkeurig bekeken is alle wijsbegeerte slechts het gewone
mensenverstand in onduidelijke taal (Goethe).
- Filosofen slagen erin om dingen heel complex te maken
> Filosofie heeft niet zo veel te maken met de houdingen, overtuigingen, standpunten, waarden
en meningen die mensen (toevallig) hebben, maar veel meer met …
2
,Hoorcolleges - Filosofisch handelen
> de manier van redeneren of het gebrek aan redeneringen achter houdingen, overtuigingen,
waarden en meningen.
> Echt belangrijk zijn de REDENEN, ARGUMENTEN die we aanvoeren om stellingen te
onderbouwen
MEEST FUNDAMENTELE VRAGEN VAN DE FILOSOFIE
- Wat is de mens?
- Wat mogen we hopen?
- Wat moeten we doen?
- Wat kunnen we weten?
Oefening:
- De gekozen quote is dat we het niet vanzelfsprekend mogen vinden
- Het is opvallend dat alle quotes van mannen komen
- Dit toont aan dat er nog steeds een verschil is tussen man en vrouw
Over de aard van de filosofie…
1. Filosofie is een activiteit die onwaarheden, inconsistenties en absurditeiten in verschillende
standpunten aan het licht brengt, met als doel ‘de waarheid boven tafel te krijgen’
o We leven met heel veel mensen op deze wereld en de manier waarop die bestuurd
wordt of wij verwacht worden te leven, heeft een grote invloed op toekomstige
generaties.
2. Filosofie maakt gebruik van de rede –dat wil zeggen, van beredeneerde argumenten – om
deze onwaarheden, inconsistenties en absurditeiten aan het licht te brengen. Daarbij is logica
van wezenlijk belang!
o Beredeneerde argumenten waarmee we andere mensen gaan bedriegen.
o Redeneringsfout: We maken ze allemaal heel dikwijls uit de anekdotiek (“Ik ga me niet
laten vaccineren want ik ken niet-gevaccineerde die niet ziek zijn geworden.”)
3. Filosofie impliceert nadenken over alle aspecten van een bewering (of discussie). Het vereist
vrijheid van denken en expressie, en filosofen worden aangemoedigd om vrijuit te spreken en
te denken, zonder bang te zijn (politiek incorrect te zijn)!
o Over alles wat je weet, ga je nadenken
o Filosofen zijn mensen die een vrijheid van denken hebben die hen tot de dood kan
brengen
o Het is niet leuk voor mensen die macht hebben, dat hun macht in vraag gesteld wordt
door filosofen. Daardoor gaan deze breed-denkers vaak een einde hebben.
o Filosofen stellen alles in vraag zonder bang te zijn.
Vraag: Wie van jullie kan Marnix duidelijk maken dat de stoel waarop hij zit niet bestaat, met alle
inzichten van de filosofie?
3
, Hoorcolleges - Filosofisch handelen
- Verhaal van een Spaanse filosoof die dit aan zijn studenten vroeg aan de hand van een
schriftelijk examen. Na minder dan een minuut is er één van de studenten die zijn blad
afgeeft. Twee weken later komt de prof terug en worden de papieren terug uitgedeeld.
Enkel de jongen die direct afgaf, was geslaagd op het examen. Wat stond er op het blak?
“WELKE STOEL?”
- In de filosofie moet je durven te kijken vanuit andere perspectieven.
Liever geen definitie van FILOSOFIE
- Het is ontzettend moeilijk en er bestaan ontzettend veel verschillende definities.
- Heel veel van de (mens)wetenschappen begint met een definitie, dit doet men niet in de
filosofie
Over de aard van de filosofie…
- Moeder van alle wetenschappen waar ontzettend veel is uit ontstaan
- De eerste filosofen stelden zich allerlei vragen
Drie kenmerken van de filosofie/filosoof
> Houding van kritisch denken – VRIJHEID
> Eigen methodologie - WAARHEID
> Eigen kennisdomein (vragen) – REDE
Filosofen onderscheiden zich door hun kritische geest
Voorbeeld: Þ
- Sofia: Wijsheid
- Filos: Vriend(in)
Filosofie = Een vriend van de wijshoud.
> Brengt ons de waarde van rationeel denken bij
> En het belang van vrijheid van denken;
> En dat het loont om te twijfelen aan de waarheid van wat verteld wordt
- … een uitspraak van Richard Feynman
- Amerikaans fysicus
- Hekel aan filosofie!
- Zijn antwoord op de vraag: Wat is wetenschap?
- (Waarin verschilt filosofie van wetenschap?)
- Dunne lijn tussen wetenschap en filosofie
Filosofen onderscheiden zich door hun eigen methode
Filosofen…
- Maken gebruik van INTUITIE?
- Doen aan conceptual engeneering (concept analyse)
- Maken gebruik van gedachte-experimenten (labo van de menselijke geest)
- Intuitie: kennis die op een onmiddellijke manier wordt verkregen
4
HC 1. Wat is filosofie?
Inleiding
- Meerkeuze-examen
- 20 á 30 vragen over wat er gezien is in de les
- Op 10 van de 20 punten
Ken jezelf!
- Het kan zijn dat je gaat twijfelen aan heel veel dingen, maar in die twijfel moet je steeds
jezelf terugvinden.
- Oedipus:
o Op de poort stond “ken jezelf”
o Dit wil zeggen dat mensen zich niet mogen meten met de goden
o Het gaat ons nooit lukken evenwaardig aan de goden te zijn
- Belangrijke aanname van de filosofie
- Wat is mijn toekomst?
- Er zit iets in de mens dat wil weten waar de toekomst hem brengt (Vb. Hoe lang ga ik
leven? Welke job ga ik later doen? …)
- Vroeger was het leven veel eenvoudiger, veel dingen in het leven stonden al vast of er
werden minder vragen gesteld.
Wat is filosofie?
VAN NERGENS NAAR NIETS?
- Waarvoor dient filosofie?
- Tendens in de samenleving dat alles wat we doen nuttig moet zijn.
- We leven in een wereld waar alles berekend, gemeten en resultaat moet hebben.
- De belangrijkste dingen die je in je leven doet zijn helemaal niet nuttig maar brengen wel
veel levensvreugde.
DEFINITIE
> Filosofie probeert de verwarring over de betekenis van de woorden die we gebruiken te
verkleinen
- Filosoferen heeft als positief neveneffect dat mensen zich beter gaan kunnen uitdrukken
- De betekenis van woorden zijn niet vanzelfsprekend
- Zuiverheid van begrip is erg belangrijk in de filosofie
> ‘Filosofie is een radicaliseren van de verwondering naar alle kanten’. (C. Verhoeven)
- Cornelis Verhoeven heeft een boek geschreven (Inleiding tot de verwondering) hierover
- Filosofie is meer dan zich verwonderen maar van iets dat je vanzelfsprekend vindt, in vraag
gaat stellen.
1
,Hoorcolleges - Filosofisch handelen
> Aristoteles: De mens is een dier dat tot denken in staat is
- “We are a moral animal”
- Er zijn heel veel dieren die niet denken maar toch ook mensen zijn
- De massa loopt schaapachtig mee zonder na te denken
- Vb. Rechtste partijen, geradicaliseerde groepen, …
> Zoekt niet naar wijsheid
> Leert geen waarheden of regels
> Ze vraagt zich af wat ze is
> Ze vraagt zich af wat is
> Je filosofeert al als je je afvraagt wat filosoferen is…
> SOCRATES
- Vader van de Westerse filosofie
- Ter dood veroordeeld
- Hij zou één van de lelijkste filosoof geweest zijn en hij stonk
- Hij zou ook de mensen lastigvallen
- De opdracht van de filosofie is mensen doen twijfelen, want twijfel is de bron van
waarheid.
> Is stoppen met weten en beginnen met denken
- Er is ontzettend veel waar je niet van weet
> Stilstaan
> Twijfelen, twijfel zaaien…
> In vraag stellen
> Verwondering
> Besef van (eigen) onwetendheid (Plato en Aristoteles)
> Het is oké als je iets niet weet
> Wat men verlangt kan men nooit bezitten
- We zijn op zoek naar het pure en de zuiverheid van de waarheid
- De verliefde wil de andere bezitten. Diegene die liefheeft, weet dat diegene altijd
terugkomt en wil gewoon in de buurt zijn
> EEN VERWARRENDE BEZIGHEID: Nauwkeurig bekeken is alle wijsbegeerte slechts het gewone
mensenverstand in onduidelijke taal (Goethe).
- Filosofen slagen erin om dingen heel complex te maken
> Filosofie heeft niet zo veel te maken met de houdingen, overtuigingen, standpunten, waarden
en meningen die mensen (toevallig) hebben, maar veel meer met …
2
,Hoorcolleges - Filosofisch handelen
> de manier van redeneren of het gebrek aan redeneringen achter houdingen, overtuigingen,
waarden en meningen.
> Echt belangrijk zijn de REDENEN, ARGUMENTEN die we aanvoeren om stellingen te
onderbouwen
MEEST FUNDAMENTELE VRAGEN VAN DE FILOSOFIE
- Wat is de mens?
- Wat mogen we hopen?
- Wat moeten we doen?
- Wat kunnen we weten?
Oefening:
- De gekozen quote is dat we het niet vanzelfsprekend mogen vinden
- Het is opvallend dat alle quotes van mannen komen
- Dit toont aan dat er nog steeds een verschil is tussen man en vrouw
Over de aard van de filosofie…
1. Filosofie is een activiteit die onwaarheden, inconsistenties en absurditeiten in verschillende
standpunten aan het licht brengt, met als doel ‘de waarheid boven tafel te krijgen’
o We leven met heel veel mensen op deze wereld en de manier waarop die bestuurd
wordt of wij verwacht worden te leven, heeft een grote invloed op toekomstige
generaties.
2. Filosofie maakt gebruik van de rede –dat wil zeggen, van beredeneerde argumenten – om
deze onwaarheden, inconsistenties en absurditeiten aan het licht te brengen. Daarbij is logica
van wezenlijk belang!
o Beredeneerde argumenten waarmee we andere mensen gaan bedriegen.
o Redeneringsfout: We maken ze allemaal heel dikwijls uit de anekdotiek (“Ik ga me niet
laten vaccineren want ik ken niet-gevaccineerde die niet ziek zijn geworden.”)
3. Filosofie impliceert nadenken over alle aspecten van een bewering (of discussie). Het vereist
vrijheid van denken en expressie, en filosofen worden aangemoedigd om vrijuit te spreken en
te denken, zonder bang te zijn (politiek incorrect te zijn)!
o Over alles wat je weet, ga je nadenken
o Filosofen zijn mensen die een vrijheid van denken hebben die hen tot de dood kan
brengen
o Het is niet leuk voor mensen die macht hebben, dat hun macht in vraag gesteld wordt
door filosofen. Daardoor gaan deze breed-denkers vaak een einde hebben.
o Filosofen stellen alles in vraag zonder bang te zijn.
Vraag: Wie van jullie kan Marnix duidelijk maken dat de stoel waarop hij zit niet bestaat, met alle
inzichten van de filosofie?
3
, Hoorcolleges - Filosofisch handelen
- Verhaal van een Spaanse filosoof die dit aan zijn studenten vroeg aan de hand van een
schriftelijk examen. Na minder dan een minuut is er één van de studenten die zijn blad
afgeeft. Twee weken later komt de prof terug en worden de papieren terug uitgedeeld.
Enkel de jongen die direct afgaf, was geslaagd op het examen. Wat stond er op het blak?
“WELKE STOEL?”
- In de filosofie moet je durven te kijken vanuit andere perspectieven.
Liever geen definitie van FILOSOFIE
- Het is ontzettend moeilijk en er bestaan ontzettend veel verschillende definities.
- Heel veel van de (mens)wetenschappen begint met een definitie, dit doet men niet in de
filosofie
Over de aard van de filosofie…
- Moeder van alle wetenschappen waar ontzettend veel is uit ontstaan
- De eerste filosofen stelden zich allerlei vragen
Drie kenmerken van de filosofie/filosoof
> Houding van kritisch denken – VRIJHEID
> Eigen methodologie - WAARHEID
> Eigen kennisdomein (vragen) – REDE
Filosofen onderscheiden zich door hun kritische geest
Voorbeeld: Þ
- Sofia: Wijsheid
- Filos: Vriend(in)
Filosofie = Een vriend van de wijshoud.
> Brengt ons de waarde van rationeel denken bij
> En het belang van vrijheid van denken;
> En dat het loont om te twijfelen aan de waarheid van wat verteld wordt
- … een uitspraak van Richard Feynman
- Amerikaans fysicus
- Hekel aan filosofie!
- Zijn antwoord op de vraag: Wat is wetenschap?
- (Waarin verschilt filosofie van wetenschap?)
- Dunne lijn tussen wetenschap en filosofie
Filosofen onderscheiden zich door hun eigen methode
Filosofen…
- Maken gebruik van INTUITIE?
- Doen aan conceptual engeneering (concept analyse)
- Maken gebruik van gedachte-experimenten (labo van de menselijke geest)
- Intuitie: kennis die op een onmiddellijke manier wordt verkregen
4
