Samenvatting biologie - 4 VWO - Thema 4 Evolutie

Biologie - T4 Evolutie
BS 1 Ontwikkeling van het leven

Een paar belangrijke “time stamps”:
Precambrium

 4,6 miljard jaar geleden: ontstaan aarde
 3,8 miljard jaar geleden: eerste eencellige vormen van leven
 670 miljoen jaar geleden: eerste meercelligen
Cambrium
 542 miljoen jaar geleden: ontstaan gepantserde dieren  fossielen
o Weekdieren
o Geleedpotigen
o Stekelhuidigen
o Vissen
Siluur
 400 miljoen jaar geleden: ontstaan landplanten  landdieren (geleedpotigen)
Carboon
 350 miljoen jaar geleden: ontstaan gewervelden (amfibieën)  kwastvinnige vissen
o Wouden met boomachtige varens en paardenstaarten
o Reptielen en insecten
Trias
 250 miljoen jaar geleden: ontstaan zaadplanten
Jura
 200 miljoen jaar geleden: grote ontwikkeling reptielen



Een paar belangrijke feiten:
 Bij het ontstaan van de meercelligen bevatte de atmosfeer 7% zuurstof
 Tot in het Siluur (400 miljoen jaar geleden) speelde alle leven zich in zee af
 De oudste fossielen met menselijke kenmerken zijn 5 miljoen jaar oud

,
, Ontstaan van organische stoffen
 Voor het ontstaan van leven: chemische evolutie = het vormen van stoffen waaruit de eerste
eencelligen konden ontstaan
 Tot 3 miljard jaar geleden: oeratmosfeer (stikstofgas, waterdamp, koolstofmonoxide,
koolstofdioxide, waterstofgas, ammoniak, methaan, waterstofsulfide)
 Toevoer van energie (bv uit elektrische ontladingen, Uv-straling, botsingen met meteorieten) 
gassen ioniseren  koolstof, waterstof, stikstof, zuurstof ontstaan  ionen reageren met elkaar
 anorganische stoffen  de eerste organische stoffen
o Anorganische stoffen = voorkomend in zowel levende als levenloze natuur, kleine,
eenvoudig gebouwde moleculen
o Organische stoffen = meestal afkomstig van organismen, grote, ingewikkeld gebouwde
moleculen.
 Miller-Urey-experiment = het nabootsen van het ontstaan van organische stoffen uit
anorganische stoffen



Ontstaan van levende cellen
 Zelforganisatie = het ontstaan van nieuwe eenheden op een hoger organisatieniveau
 Theorie 1: organische stoffen kwamen terecht in oerzeeën  verdamping uit binnenzeeën 
indikking  oersoep  kleine organische moleculen  grotere organische moleculen 
deze moleculen rangschikten zich in druppeltjes (protobionten)  ontstaan van de eerste
cellen  voorbeeld van zelforganisatie!
 Theorie 2: protobionten zijn ontstaan bij black smokers (= vulkanische schoorstenen op de
bodem van oceanen, waar water tot 400, onder hoge druk, uit de zeebodem spuit) –
mineralen aanwezig  water kleurt zwart
 Theorie 3: bouwstenen voor het leven zijn afkomstig uit de ruimte

 Oudste fossielen: 3,5 miljard jaar oud
 Alle fossielen ouder dan 1,4 miljard jaar zijn van prokaryote organismen
o Prokaryote organismen = eencellige organismen zonder celkern of andere zichtbare
organellen, ze bezitten een kringvormig DNA-molecuul, los in het cytoplasma
o De eerste prokaryoten waren anaeroob = alleen leven mogelijk zonder zuurstof
o Ook waren ze heterotroof = energie verkrijgen uit de opname en afbraak van
organische stoffen uit de oersoep
 Ze kunnen organische stoffen niet omzetten in anorganische stoffen  ze
moeten organische stoffen opnemen als voedsel  daaruit maken ze hun
eigen organische stoffen
 Anorganische stoffen, die ze nodig hebben, nemen ze op uit de omgeving



 2,8 miljard jaar geleden: ontstaan eerste bacteriën die in staat waren tot fotosynthese
o Cyanobacteriën (blauwalg)
 Dit waren autotrofe organismen = alleen anorganische stoffen nodig uit de
omgeving  daaruit organische stoffen maken, waar ze uit bestaan 
hoeveelheid organische stof op aarde kon toenemen
 Ze produceerden zuurstof: giftig voor het anaerobe leven dat er al was op
aarde