RUIMTELIJKE ECONOMIE
Inhoud
WEEK 1...................................................................................................................................................1
LES 1.1................................................................................................................................................1
KENNISCLIP.........................................................................................................................................4
WEEK 2...................................................................................................................................................5
LES 2.1................................................................................................................................................5
Een eeuw tuinieren.............................................................................................................................8
Niet weer een randstadkabinet........................................................................................................10
WEEK 3.................................................................................................................................................10
LES 3.1..............................................................................................................................................10
LES 3.2..............................................................................................................................................11
SOM DER DELEN...............................................................................................................................13
STUWENDE BEDRIJVEN WORDEN DE REGIO UITGEJAAGD...............................................................14
WEEK 4.................................................................................................................................................14
LES 4.1..............................................................................................................................................14
Les 4.2...............................................................................................................................................16
Filmpje: kracht van oost 2.0..............................................................................................................17
Rapport kracht van Oost...................................................................................................................17
WEEK 5.................................................................................................................................................17
Les 5.1...............................................................................................................................................17
Les 5.2...............................................................................................................................................19
WEEK 6.................................................................................................................................................21
Les 6.1...............................................................................................................................................21
Week 7..................................................................................................................................................24
Les 7.1...............................................................................................................................................24
Gastles binnenstad Hengelo.............................................................................................................25
Extra literatuur......................................................................................................................................26
De stad van de toekomst..................................................................................................................26
Krimp en ruimte................................................................................................................................26
Vier lessen over de menging wonen en werken...............................................................................28
WEEK 1
LES 1.1
Wat is ruimtelijke economie?
,De discipline die zich bezighoudt met de ruimtelijke spreiding en/of concentratie van
economische activiteiten in de ruimte. Vind haar oorsprong in de economische geografie
1. Locatievraagstuk: waarom vestigt een bedrijf zich op locatie A en niet locatie B
2. Ontwikkelingsvraagstuk: Waarom doet het ene land, regio of stad het
economisch beter dan het andere?
3. Sturingsvraagstuk: in hoeverre kunnen overheden de locatiekeuze van een
bedrijf en de economische ontwikkeling van een gebied beïnvloeden?
->De economische geografie onderzoekt de ruimtelijke verdeling van economische
activiteiten.
In hoeverre kunnen economische verschillen tussen landen en gebieden verklaard worden
uit geografische factoren?
Ruimtelijke fysiek:
- Geen grote verkeersdrukte
- Universiteit in de buurt
- Continue beschikbaarheid hoog opgeleiden
- Nabijheid van en interactie met andere bedrijven
Institutioneel/ cultureel:
- Voorwaarde scheppend overheidsbeleid -> mogelijkheden en kansen om actief te
zijn voor de nabije omgeving zoveel mogelijk bij de burgers zelf leggen
- Ondernemerscultuur
- Ruime beschikbaarheid risicokapitaal
Ruimtelijk economisch beleid 1950-1960
Enerzijds sectoraal gericht industriebeleid
= vanaf 1949 lag het accent op het stimuleren van de industrie in die sectoren die het
economisch moeilijk hadden.
Had ook een ruimtelijke terugslag op sectoren die zich ruimtelijk concentreren zoals bijv.
Rotterdamse haven.
Anderzijds vanaf 1956 regionaal economisch beleid als onderdeel van het industriebeleid
= economisch beleid lag in deze periode het accent op het wegwerken van regionale
achterstanden. (equitybeleid)
Gericht op 9 ontwikkelingsgebieden met arbeidsoverschotten middels:
- Investeringssubsidies
- Verhuissubsidies
- Verbeteren van infrastructuur
- Aanleg van bedrijventerreinen
Equitybeleid: gelijk verdeling. Een op sociale rechtvaardigheid gebaseerde regionaal-
economische politiek.
Efficiencybeleid: doelmatigheid. Ruimtelijk economisch beleid waarbij elke regio een
maximale bijdrage levert aan de verbetering van de concurrentiepositie van het
Nederlandse bedrijfsleven.
Ruimtelijk economisch beleid 1960-1970
Regionaal economisch beleid (equity) gekoppeld aan groeipotenties van regio’s
= deels defensief, deels stimulerend beleid
= er kwam meer aandacht voor een gerichte economische versterking van de
economisch zwakkere regio’s zelfs door het stimuleren van stuwende bedrijven.
Het export basismodel:
Dit model zegt dat de in een regio aanwezig stuwende bedrijven de groeikracht van de
regio bepalen.
Stuwende bedrijven: bedrijven/activiteiten zijn op export gericht/ niet afhankelijk van de
lokale markt
Verzorgende bedrijven: zijn bedoeld om in de behoeften van de stuwende bedrijven en de
uiteindelijke consument te voorzien.
De verzorgende sector is deels afhankelijk van de stuwende sector.
Ruimtelijk economisch beleid 1970-1980
, Haperende economie -> daling werkgelegenheid -> nadruk op defensief beleid gericht op
specifieke sectoren of regio’s waar het economisch niet goed ging.
Rijksspreidingsbeleid (1972-1984) Waarom?
- Daling werkgelegenheid in agrarische sector
- Opbloei industrie juist met name in steden (ruimtelijke mismatch vraag en aanbod
arbeid)
- Clustering overheidsdiensten in Den Haag: overhitting Haagse woningmarkt +
uitputting beroepsbevolking. (Zelfde mismatch)
- EU: streven naar eenheid van hun economieën en het reduceren van regionale
ongelijkheid (equity)
- Spreiding van de bevolking
Het spreidingsbeleid manifesteert zich op drie manieren:
- Verstedelijking -> groeikernen (gebundelde deconcentratie)
- Economisch -> industriekernen
- Economisch -> spreiding van de rijksdiensten
Ruimtelijk economisch beleid 1980-1990
Van defensief naar offensief
= de aandacht werd gericht op kanssectoren (winners): technologie, innovatie, R&D
Ook het regionaal beleid veranderde van karakter: wat kunnen regio’s bijdragen aan de
nationale economische groei -> benutten van economische potenties van de regio =
efficiency
(Van drijven op Haagse kracht naar regio’s op eigen kracht)
Ruimtelijk economisch 1990-2000
->Bijna een eind aan het beleid gericht op het verkleinen van verschillende tussen
regio’s.
Transitie van industriële economie naar kenniseconomie->versterking van de
kenniseconomie -> ruimtelijke uitwerking met de clustergedachte.
Ontwikkelingsbeleid: ontwikkeling van regionaal economische specialisaties.
Meer verbondenheid ruimtelijk-economisch beleid, ruimtelijk ordening en verkeer &
vervoer. (5e nota)
Nota ruimte 2004:
- Economische kerngebieden
- Excellent vestigingsklimaat
- Integrale benadering
Mainports = een centrale haven in een werelddeel waarop de belangrijkste
vervoersstromen zijn gericht en van waaruit verdere distributie over het desbetreffende
werelddeel plaatsvindt.
Ruimtelijk economisch beleid 2000-2010
Definitieve omslag van regionaal gelijkheid denken naar het nationale groei denken.
Nota ‘pieken in de delta’ -> de focus is verschoven van het wegwerken van economische
achterstanden naar het gericht stimuleren van gebiedsgerichte economische kansen van
nationaal belang.
Innovatiebeleid -> innovatieregio’s
De triple helix -> een model voor het kijken naar en het sturen op innovatie in de
kenniseconomie. Essentie is samenwerking tussen drie partijen: hoger onderwijs,
overheid en bedrijfsleven.
Inhoud
WEEK 1...................................................................................................................................................1
LES 1.1................................................................................................................................................1
KENNISCLIP.........................................................................................................................................4
WEEK 2...................................................................................................................................................5
LES 2.1................................................................................................................................................5
Een eeuw tuinieren.............................................................................................................................8
Niet weer een randstadkabinet........................................................................................................10
WEEK 3.................................................................................................................................................10
LES 3.1..............................................................................................................................................10
LES 3.2..............................................................................................................................................11
SOM DER DELEN...............................................................................................................................13
STUWENDE BEDRIJVEN WORDEN DE REGIO UITGEJAAGD...............................................................14
WEEK 4.................................................................................................................................................14
LES 4.1..............................................................................................................................................14
Les 4.2...............................................................................................................................................16
Filmpje: kracht van oost 2.0..............................................................................................................17
Rapport kracht van Oost...................................................................................................................17
WEEK 5.................................................................................................................................................17
Les 5.1...............................................................................................................................................17
Les 5.2...............................................................................................................................................19
WEEK 6.................................................................................................................................................21
Les 6.1...............................................................................................................................................21
Week 7..................................................................................................................................................24
Les 7.1...............................................................................................................................................24
Gastles binnenstad Hengelo.............................................................................................................25
Extra literatuur......................................................................................................................................26
De stad van de toekomst..................................................................................................................26
Krimp en ruimte................................................................................................................................26
Vier lessen over de menging wonen en werken...............................................................................28
WEEK 1
LES 1.1
Wat is ruimtelijke economie?
,De discipline die zich bezighoudt met de ruimtelijke spreiding en/of concentratie van
economische activiteiten in de ruimte. Vind haar oorsprong in de economische geografie
1. Locatievraagstuk: waarom vestigt een bedrijf zich op locatie A en niet locatie B
2. Ontwikkelingsvraagstuk: Waarom doet het ene land, regio of stad het
economisch beter dan het andere?
3. Sturingsvraagstuk: in hoeverre kunnen overheden de locatiekeuze van een
bedrijf en de economische ontwikkeling van een gebied beïnvloeden?
->De economische geografie onderzoekt de ruimtelijke verdeling van economische
activiteiten.
In hoeverre kunnen economische verschillen tussen landen en gebieden verklaard worden
uit geografische factoren?
Ruimtelijke fysiek:
- Geen grote verkeersdrukte
- Universiteit in de buurt
- Continue beschikbaarheid hoog opgeleiden
- Nabijheid van en interactie met andere bedrijven
Institutioneel/ cultureel:
- Voorwaarde scheppend overheidsbeleid -> mogelijkheden en kansen om actief te
zijn voor de nabije omgeving zoveel mogelijk bij de burgers zelf leggen
- Ondernemerscultuur
- Ruime beschikbaarheid risicokapitaal
Ruimtelijk economisch beleid 1950-1960
Enerzijds sectoraal gericht industriebeleid
= vanaf 1949 lag het accent op het stimuleren van de industrie in die sectoren die het
economisch moeilijk hadden.
Had ook een ruimtelijke terugslag op sectoren die zich ruimtelijk concentreren zoals bijv.
Rotterdamse haven.
Anderzijds vanaf 1956 regionaal economisch beleid als onderdeel van het industriebeleid
= economisch beleid lag in deze periode het accent op het wegwerken van regionale
achterstanden. (equitybeleid)
Gericht op 9 ontwikkelingsgebieden met arbeidsoverschotten middels:
- Investeringssubsidies
- Verhuissubsidies
- Verbeteren van infrastructuur
- Aanleg van bedrijventerreinen
Equitybeleid: gelijk verdeling. Een op sociale rechtvaardigheid gebaseerde regionaal-
economische politiek.
Efficiencybeleid: doelmatigheid. Ruimtelijk economisch beleid waarbij elke regio een
maximale bijdrage levert aan de verbetering van de concurrentiepositie van het
Nederlandse bedrijfsleven.
Ruimtelijk economisch beleid 1960-1970
Regionaal economisch beleid (equity) gekoppeld aan groeipotenties van regio’s
= deels defensief, deels stimulerend beleid
= er kwam meer aandacht voor een gerichte economische versterking van de
economisch zwakkere regio’s zelfs door het stimuleren van stuwende bedrijven.
Het export basismodel:
Dit model zegt dat de in een regio aanwezig stuwende bedrijven de groeikracht van de
regio bepalen.
Stuwende bedrijven: bedrijven/activiteiten zijn op export gericht/ niet afhankelijk van de
lokale markt
Verzorgende bedrijven: zijn bedoeld om in de behoeften van de stuwende bedrijven en de
uiteindelijke consument te voorzien.
De verzorgende sector is deels afhankelijk van de stuwende sector.
Ruimtelijk economisch beleid 1970-1980
, Haperende economie -> daling werkgelegenheid -> nadruk op defensief beleid gericht op
specifieke sectoren of regio’s waar het economisch niet goed ging.
Rijksspreidingsbeleid (1972-1984) Waarom?
- Daling werkgelegenheid in agrarische sector
- Opbloei industrie juist met name in steden (ruimtelijke mismatch vraag en aanbod
arbeid)
- Clustering overheidsdiensten in Den Haag: overhitting Haagse woningmarkt +
uitputting beroepsbevolking. (Zelfde mismatch)
- EU: streven naar eenheid van hun economieën en het reduceren van regionale
ongelijkheid (equity)
- Spreiding van de bevolking
Het spreidingsbeleid manifesteert zich op drie manieren:
- Verstedelijking -> groeikernen (gebundelde deconcentratie)
- Economisch -> industriekernen
- Economisch -> spreiding van de rijksdiensten
Ruimtelijk economisch beleid 1980-1990
Van defensief naar offensief
= de aandacht werd gericht op kanssectoren (winners): technologie, innovatie, R&D
Ook het regionaal beleid veranderde van karakter: wat kunnen regio’s bijdragen aan de
nationale economische groei -> benutten van economische potenties van de regio =
efficiency
(Van drijven op Haagse kracht naar regio’s op eigen kracht)
Ruimtelijk economisch 1990-2000
->Bijna een eind aan het beleid gericht op het verkleinen van verschillende tussen
regio’s.
Transitie van industriële economie naar kenniseconomie->versterking van de
kenniseconomie -> ruimtelijke uitwerking met de clustergedachte.
Ontwikkelingsbeleid: ontwikkeling van regionaal economische specialisaties.
Meer verbondenheid ruimtelijk-economisch beleid, ruimtelijk ordening en verkeer &
vervoer. (5e nota)
Nota ruimte 2004:
- Economische kerngebieden
- Excellent vestigingsklimaat
- Integrale benadering
Mainports = een centrale haven in een werelddeel waarop de belangrijkste
vervoersstromen zijn gericht en van waaruit verdere distributie over het desbetreffende
werelddeel plaatsvindt.
Ruimtelijk economisch beleid 2000-2010
Definitieve omslag van regionaal gelijkheid denken naar het nationale groei denken.
Nota ‘pieken in de delta’ -> de focus is verschoven van het wegwerken van economische
achterstanden naar het gericht stimuleren van gebiedsgerichte economische kansen van
nationaal belang.
Innovatiebeleid -> innovatieregio’s
De triple helix -> een model voor het kijken naar en het sturen op innovatie in de
kenniseconomie. Essentie is samenwerking tussen drie partijen: hoger onderwijs,
overheid en bedrijfsleven.
