Plessner Descartes Darwin Sartre
Herder Spinoza Nietzsche Foucault
Plato Dennett Freud De Beauvouir
Aristoteles Hume Heidegger Irigaray
De vraag van de filosofische antropologie is ‘Wat betekent het om mens te zijn?’
De filosofische antropologie onderzoekt:
1. De voorwaarden waaronder mens-zijn mogelijk is, de condition humaine.
2. Verhelderen wat het inhoudt om een mens te zijn.
De lijfspreuk van Socrates was ‘Ken jezelf’. Hij bedoelde: weet dat je sterfelijk bent.
Iedereen heeft een eigen mensbeeld. Dat is een idee over de essentie van de mens. De noodzakelijke
voorwaarden voor mens-zijn heten condition humaine. Voorwaarden zijn denken, spreken,
handelen, samenleven, creatief zijn en op zoek zijn naar kennis en erkenning. We zijn niet mensen
die dat kunnen als extraatje, maar we zijn mensen omdat we dat kunnen. Maar door die eisen en
beperkingen doe je sommige mensen tekort in een statisch beeld en is er dus ook geen definitie aan
‘mens’. Het menselijke blijkt uit gedrag en niet uit eigenschappen.
Ons verwantschap met dieren moet niet worden ontkend of gebagatelliseerd. Mensen zijn dieren en
lijken dus op dieren. Er zijn veel familiegelijkenissen, dus waarin onderscheiden mensen zich van
dieren? Het antwoord zit in ‘Homo est animal rationale’: de mens is een met rede begaafd dier. Die
definitie benadrukt het dierlijke, maar zet ook een specifiek menselijke eigenschap apart: de
ratio/rede/logos.
6 betekenissen van ratio/rede/logos:
1. Denkvermogen. Er zijn twee soorten denkvermogens: de praktische en de theoretische rede.
De praktische rede is het vermogen om met jezelf te overleggen, om bewust over een
handeling na te denken, voors en tegens af te wegen en op grond daarvan op een
weloverwogen beslissing komen. Theoretische rede is het vermogen om verklaringen te
zoeken voor verschijnselen, om verschijnselen te beredeneren, ze te herleiden naar gronden,
naar redenen en oorzaken. Iemand met rede kan zich door argumenten laten overtuigen,
terwijl een dier zijn instincten volgt.
2. Reflexiviteit is het vermogen te distantiëren en als het ware toeschouwer te worden van
onze gedachtes, verlangens, instincten, passies en emoties. Er wordt een zekere ‘afstand’
gecreëerd tegenover wat er om mij heen gebeurt en wat er in mij gebeurt. We zijn in staat te
registreren dat en hoe we een handeling doen door reflexiviteit. We zetten als het ware een
stap achteruit zonder de activiteit te onderbreken.
3. Openheid tegenover de omringende wereld en onszelf. Door middel van reflexiviteit worden
we uit onze volledige geabosrbeerdheid gehaald. Dit is de openheid die mijn bewustzijn van
‘iets’ overschrijdt/transcendeert.
4. Subject-object relatie. Openheid gaat gepaard met een soort verdubbeling. Ik ben niet alleen
‘bij’ de dingen waarnaar mijn aandacht uitgaat, maar er is ook een zekere afstand tot mijzelf.
Een verhouding van mij tegenover datgene waarin ik eerst volledig in op ging, een relatie van
een ‘ik’ of een ‘subject’ tegenover ‘mijzelf’, mijn gedrag, anderen, hun gedrag, de omgeving
Herder Spinoza Nietzsche Foucault
Plato Dennett Freud De Beauvouir
Aristoteles Hume Heidegger Irigaray
De vraag van de filosofische antropologie is ‘Wat betekent het om mens te zijn?’
De filosofische antropologie onderzoekt:
1. De voorwaarden waaronder mens-zijn mogelijk is, de condition humaine.
2. Verhelderen wat het inhoudt om een mens te zijn.
De lijfspreuk van Socrates was ‘Ken jezelf’. Hij bedoelde: weet dat je sterfelijk bent.
Iedereen heeft een eigen mensbeeld. Dat is een idee over de essentie van de mens. De noodzakelijke
voorwaarden voor mens-zijn heten condition humaine. Voorwaarden zijn denken, spreken,
handelen, samenleven, creatief zijn en op zoek zijn naar kennis en erkenning. We zijn niet mensen
die dat kunnen als extraatje, maar we zijn mensen omdat we dat kunnen. Maar door die eisen en
beperkingen doe je sommige mensen tekort in een statisch beeld en is er dus ook geen definitie aan
‘mens’. Het menselijke blijkt uit gedrag en niet uit eigenschappen.
Ons verwantschap met dieren moet niet worden ontkend of gebagatelliseerd. Mensen zijn dieren en
lijken dus op dieren. Er zijn veel familiegelijkenissen, dus waarin onderscheiden mensen zich van
dieren? Het antwoord zit in ‘Homo est animal rationale’: de mens is een met rede begaafd dier. Die
definitie benadrukt het dierlijke, maar zet ook een specifiek menselijke eigenschap apart: de
ratio/rede/logos.
6 betekenissen van ratio/rede/logos:
1. Denkvermogen. Er zijn twee soorten denkvermogens: de praktische en de theoretische rede.
De praktische rede is het vermogen om met jezelf te overleggen, om bewust over een
handeling na te denken, voors en tegens af te wegen en op grond daarvan op een
weloverwogen beslissing komen. Theoretische rede is het vermogen om verklaringen te
zoeken voor verschijnselen, om verschijnselen te beredeneren, ze te herleiden naar gronden,
naar redenen en oorzaken. Iemand met rede kan zich door argumenten laten overtuigen,
terwijl een dier zijn instincten volgt.
2. Reflexiviteit is het vermogen te distantiëren en als het ware toeschouwer te worden van
onze gedachtes, verlangens, instincten, passies en emoties. Er wordt een zekere ‘afstand’
gecreëerd tegenover wat er om mij heen gebeurt en wat er in mij gebeurt. We zijn in staat te
registreren dat en hoe we een handeling doen door reflexiviteit. We zetten als het ware een
stap achteruit zonder de activiteit te onderbreken.
3. Openheid tegenover de omringende wereld en onszelf. Door middel van reflexiviteit worden
we uit onze volledige geabosrbeerdheid gehaald. Dit is de openheid die mijn bewustzijn van
‘iets’ overschrijdt/transcendeert.
4. Subject-object relatie. Openheid gaat gepaard met een soort verdubbeling. Ik ben niet alleen
‘bij’ de dingen waarnaar mijn aandacht uitgaat, maar er is ook een zekere afstand tot mijzelf.
Een verhouding van mij tegenover datgene waarin ik eerst volledig in op ging, een relatie van
een ‘ik’ of een ‘subject’ tegenover ‘mijzelf’, mijn gedrag, anderen, hun gedrag, de omgeving
