Lesnotities Mediarecht inclusief slides

Mediarecht

Les 1
Examen
 Gesloten boek – schriftelijk – open vragen
 3 soorten vragen:
o Kennis (basisconcepten)
o Kaderen actualiteit
o Casus

Cursus bestaat uit 3 delen
1. Situering van mediarecht en vrijheid van meningsuiting
o Draagwijdte en beperkingen vanuit grondwettelijke en menselijk perspectief
2. Het Vlaamse mediadecreet: regels Vlaamse gemeenschap m.b.t. radio en televisie
o De regeling van de audiovisuele media in Vlaanderen
o Wordt beïnvloed door recht van de Europese Unie!
3. Deontologische regels
o Bv. Zelfregulering, Raad voor journalistiek, jury voor ethische praktijken over
reclame…

= het geheel van rechtsregels met betrekking tot de communicatievrijheid en de
massacommunicatiemiddelen
1. Regels die het grondrecht van de expressie- en communicatievrijheid waarborgen
2. Regulering die verbodsbepalingen of beperkingen oplegt aan expressie- en
communicatievrijheid vanwege de media-inhoud
3. Regels over organisatie en exploitatie van de media als communicator/zender
o Bv. je wil een radiostation exploiteren, waaraan moet je voldoen?
4. Regels over de organisatie en exploitatie van de middelen en de kanalen waarmee de media-
inhoud wordt verspreid (distributeurs, kanalen)

Belangrijke aspecten
Rechtsregels ≠ deontologie
 In persvrijheid: deontologie belangrijk
o Spanningsveld
 Rechtsregels zijn top-down door statelijke instelling vastgelegde regels van toepassing op
groep mensen en de miskenning van rechtsregels leidt tot sanctie (uitgevoerd door staat)
o Max Weber: staat heeft monopolie van legitieme geweld
o Bv. Maffia biedt beschermingsdiensten aan  beconcurreert de staat
 Deontologische regels/professionele ethiek: regels die groep zelf vastlegt (vaak in
beroepsbeoefening)
o Soms overlap: vrije beroepen (arts, advocaat) hebben eigen deontologie maar zijn
toch wettelijk omkaderd
o Beroepsgroep gaat zelf (bottom-up) regels, aanbevelingen en suggesties doen over
hoe bv. een journalist moet handelen  NIET DE STAAT!
 De miskenning van de regels kan dus niet gesanctioneerd worden door de
staat
 Soms botsingen!
o Journalistiek bronnengeheim: bronnen niet bekend maken
o Fundamenteel om bronnengeheim te waarborgen!


1

,  Wanneer iemand uit angst dat journalist zijn identiteit naar buiten gaat
brengen iets niet verder vertelt  iedereen verliest
 Als men journalist betrapt op het bekend maken van bronnen 
deontologisch niet oké
 Het statelijk recht vond dit jarenlang niet zo belangrijk (want bv.
politie heeft die bronnen soms net nodig voor het onderzoek)
3 hypotheses
 Deontologie en rechtsregels lopen volledig samen  geen probleem
 Lopen soms samen, soms deontologie maakt regels waar statelijke recht warm of koud laat
 Wanneer clash: wel probleem
o Europees hof voor rechten van de mens: naleven journalistieke deontologie is
voorwaarde, maar journalisten moeten ook wet naleven  wel link tussen
deontologie en rechtsregels!
 Eerder semantisch, retorisch
o Burgerlijke aansprakelijkheid (artikel 1382): schade die je aanricht, moet je
vergoeden
 Bv. rechtbank: deontologie naleven teken van voorzichtigheid
 Hoewel het gescheiden werelden zijn, als advocaat toch liever deontologie
naleven dan statelijk recht
 Wanneer journalist deontologisch ongelijk krijgt  moeilijk!

Evolutie van persrecht naar multimediarecht van vandaag
 Focus van overheidsinmenging (= problematisch) naar overheidsregulering (= minder
problematisch)
 19e E: discussie over grenzen van wat men kan zeggen (schrift, drukpers)
o Overheid houdt zich bezig met de inhoud (wat er gezegd wordt): liberaal vs.
restrictief zijn
 Zo komen er regels over pornografie, majesteitsschennis…
o Aandacht van progressieve, liberale juristen gaat naar vrijheid van meningsuiting,
persvrijheid (de mogelijkheid om onbevreesd te spreken)
o Perswetten werden veracht, restrictief…  geen regels waren beter
 Door nieuwe media (radio, televisie)
o Radiogolven zijn beperkt  schaarste is probleem
o Overheid bepaalt wie voordeel krijgt en wie niet
o Altijd hetzelfde: IETS is maar beperkt aanwezig
  grote vraag naar IETS
 Hoe verdelen?
 Kapitalist zegt: veilen  de meestbiedende krijgt IETS
o = sociaal niet echt aangewezen
o Mediapluralistisch niet aangewezen
 Waar schaarste is, zal overheid optreden
o Niet inhoudelijk, maar regulerend
o Zorgwekkend:
 Bv. krant sluiten omdat die kritisch bericht over
staatshoofd
 Bv. journalist die veroordeeld wordt omdat hij bv.
iets blasfemisch gepubliceerd heeft
o Niet zorgwekkend
 Bv. regels over toegang tot radiogolven (voldoen aan
voorwaarden om vergunning te krijgen)
 Probleem: interventie i.p.v. regulering door overheid

2

, o Lijkt logisch en aanvaardbaar maar is dat niet! Via regulering
toch interveniëren
o Bv. schaarste op markt
 Standjes reguleren door de overheid
 Reguleren kan gebruikt worden om onder het mom
van omgaan met schaarse middelen, bepaalde
stemmen niet aan het woord te laten
o  Administratieve staat, welvaartsstaat: overheid die ingrijpt in economische leven

Technologische evolutie, despecialisatie van netwerken, afbouw overheidsmonopolies… complexe
combinatie van diverse rechtstakken
 En ontwikkeling van nieuwe politieke ideeën!
 Onder invloed van recht van EU: de monopolies afbouwen in radio en televisie
o 1989: intrede commerciële televisie (VTM)  hoe daarmee omgaan?
 Differentiëren! Heeft bv. impact gehad op mediagroepen die we vandaag
kennen
 Technologische revolutie
o Vroeger: kabeltelevisie  kabelverdeler kiest zenders
 Plots ook antennetelevisie
o Ook telefoon maar staat los van televisie
o Despecialisatie van netwerken
 Telenet gaat aan kabeldistributie doen
 Als er een netwerk is waar beeld doorkomt, dan kan daar toch ook
klank door?
 Televisiezender: als er netwerk is waar klank doorkomt, dan kan daar toch
ook beeld door?  ook televisie distributie doen
 Proximus gaat ook televisie aanbieden
o 2 sectoren (die eerst juridisch anders gereguleerd werden) gaan met elkaar
vervlechten
 Hier komt later ook nog internet bij!
  mediarecht volgt deze evolutie mee
o Recht vertrekt van focus op wat er gezegd kan worden (laster, eerroof,
drukpersmisdrijven)  naar radio- en televisie: omroeprecht
 Later versnelling met technologische ontwikkelingen: computers, IT-recht,
camerarecht…
o Monopolies worden doorbroken
 Concurrentie: wat als mediagroepen te groot worden
 Europese Unie recht
 Administratief recht
 Leidingen- en netwerkrecht

Onze focus: evenwicht tussen vrijheid van meningsuiting en grenzen ter bescherming van andere
legitieme rechten en belangen




3

, Les 2
Vrijheid van meningsuiting als mensenrecht: de rationales
Grondbeginselen van mediarecht
 Mediarecht begonnen als persrecht
o Regulering van communicatiemiddelen
o Relatieve eenvoud van technieken
o Vooral interveniërende regels
Vrijheid van meningsuiting en de grenzen ervan
Waarom vrijheid van meningsuiting?
 = grondrecht, mensenrecht  fundamentele rechten waar op enkele uitzonderingen na
grenzen en limieten aan gesteld kunnen worden, maar dat kan niet zomaar gebeuren 
motieven nodig!
 Voor rechten die bijzonder belangrijk zijn in een samenleving

Waarom vrijheid van meningsuiting als grondrecht?
 Democratische debat mogelijk maken (= politiek argument) in 2 richtingen!
o Agenda-setting
 Politici vertegenwoordigen het volk maar hoe weten politici wat er leeft bij
de mensen?
 Mensen verkondigen hun mening: op het internet, brieven, betogingen…
 = vrijheid van meningsuiting gebruiken in het kader van het grotere
leven van de polis
 Je moet het niet eens zijn met wat er gezegd wordt (bv. op betogingen, in
opiniestukken), maar het feit dat mensen dat kunnen doen is heel belangrijk!
o Security-value: veiligheidsklep
 Als mensen hun maatschappelijke onvrede kunnen uitspreken is belangrijk!
 Zou veel gevaarlijker zijn als mensen het gevoel krijgen dat ze zich niet
kunnen uitspreken over de problemen
 Want dan laten ze het wel weten in het stemhokje!
 Dus: belangrijk om voldoende ruimte te laten voor de burgers dat ze kunnen
‘ventileren’ door bv. betogingen
o Controleren van politici
 Pers gebruiken als instrument voor de burger om te weten of de politici die
de burgers verkozen hebben naar behoren werken
 Mensenrechtenhof in Straatsburg: veel alarmen gaan af wanneer mensen
beperkt worden in hun vrijheid van meningsuiting in het kader van een
democratisch debat
 Bv. journalisten die veroordeeld worden omdat ze te kritisch zijn
voor politici
 Bv. betogingen verboden in Moskou
 raak aan democratie
 Zaak: Lingens vs. Oostenrijk
 Autonomie: zelfexpressie
o Maatschappelijk niet zo belangrijk maar psychologisch gezien wel
o Belangrijk: veel triviale vormen zelfexpressie
 Niet onderschatten!
 Bv. Charlie Hebdo
 Kwaliteitsdrempel voor meningsuiting?  ‘maatschappelijk irrelevant’
o We doen nogal snel zelfexpressie af als onbelangrijk en triviaal = verkeerd!
 Inferentie met politieke discours is problematischer dan perken aan de
zelfexpressie

4