Samenvatting
Samenvatting (leerdoelen) H2, H6, H11, H12 nectar biologie 4/5 havo
samenvatting aan de hand van de leerdoelen
[Meer zien]Voorbeeld 3 van de 25 pagina's
Voorbeeld 3 van de 25 pagina's
In winkelwagengesponsord bericht van onze partner
Verkoper
Volgen
Voorbeeld van de inhoud
Leerdoelen H2: Cellen2.1 Menselijke en dierlijke cellen
o Je weet welke biologische organisatieniveaus er zijn en kunt aangeven op welke niveau een
bepaald verschijnsel zich afspeelt.
Molecuul – organel – cel – weefsel – orgaan – organisme - populatie van soortgenoten –
ecosysteem - systeem aarde
o Je kunt de levenskenmerken benoemen.
- Beweging
- Groei
- Voortplanting
- Stofwisseling (ademhaling, uitscheiding, voeding)
- Reageren op prikkels
o Je weet wat wordt bedoeld met een emergente eigenschap.
Een nieuwe eigenschap die ontstaat op een hoger niveau door samenwerking van
onderdelen op een lager niveau. De onderdelen apart hebben die eigenschap niet
o Je kunt van de organellen van cellen aangeven welke functie ze hebben en je kunt organellen
herkennen in een tekening of microscopische foto van een cel.
,!2.2 DNA en specialisatie van cellen
o Je kunt uitleggen hoe eiwitten zijn opgebouwd en welke functies ze kunnen vervullen in
organismen.
Eiwitten bestaan uit aminozuren. Je cellen gebruiken eiwitten als
- Bouwstof
- Afweerstof (stof die ziekteverwekkers bestrijdt)
- Enzym (stof die een reactie versnelt)
- Transportmiddel
- Hormoon (stof die via het bloed je cellen bereikt en ze aanzet tot actie)
o Je kunt beschrijven hoe DNA is opgebouwd (BINAS 71C)
De zijkanten van de DNA-streng bestaan uit fosfaatgroepen en suikermoleculenvan het type
deoxyribose. De treden bestaan uit stikstofbasen: A, C, G, T. DNA-moleculen bestaan uit 2
strengen. De tredes verbind ze met elkaar. A-T, C-G.
o Je kunt verschillen aangeven tussen DNA en RNA.
- DNA heeft meestal een dubbele streng en RNA meestal een enkele
- DNA heeft de suiker deoxyribose en RNA de suiker ribose
- DNA heeft de stikstofbasen A, T, C en G. RNA heeft de stikstofbasen A, U, C en G (Dus
RNA heeft U ipv T)
o Je kunt uitleggen hoe transcriptie van DNA naar RNA plaatsvindt (Bron 6 en BINAS 71E)
1. Openen DNA-molecuul op plaats van het gen
2. Tegen een vd losse DNA-strengen vormt de cel een nieuwe ketting stikstofbasen: RNA.
Het eiwit RNA-polymerase zorgt voor aanmaak mRNA.
3. Het gevormde RNA-molecuul koppelt los van de DNA-streng, touwladder sluit weer
4. Het RNA-molecuul verlaat de kern en brengt informatie voor het maken van een eiwit
naar een ribosoom in het grondplasma
o Je kunt uitleggen hoe translatie van RNA naar eiwit plaatsvindt (Bron 6 en BINAS 71E)
1. Ribosoom leest groepjes van 3 opeenvolgende stikstofbasen van RNA (Codon, informatie
voor 1 aminozuur)
2. Het aflezen begint altijd met het startcodon AUG (Wat staat voor methionine)
3. Dan volgen er honderden stikstofbasen die bepalen uit welke aminozuren een eiwit
bestaat.
4. Het ribosoom koppelt al die aminozuren aan elkaar tot een lange ketting
5. Het aflezen eindigt bij een stopcodon.
o Je weet wat mutaties zijn en kunt verschillende typen mutaties beschrijven.
Puntmutatie: verandering in basenpaar (Bijv. A-T wordt C-G)
Genoommutatie: verandering in het aantal DNA-moleculen per cel
o Je kunt uitleggen wat bedoeld wordt met de celcyclus en beschrijven wat er in de
verschillende fasen van de celcyclus gebeurt.
De celcyclus bestaat uit de verschillende fasen van een celdeling.
1. G₁-fase: De cel groeit en maakt eiwitten ter voorbereiding van de S-fase.
2. S-fase: Elk DNA-molecuul verdubbelt. Hierdoor kunnen beide dochtercellen de complete
erfelijke informatie krijgen.
3. G₂-fase: De cel groeit, maakt organellen en eiwitten om de mitose goed te laten
verlopen.
4. M-fase(mitose): De cel verdeelt het DNA in twee identieke cellen. Elk deel is de basis
voor de celkern van een dochtercel.
o Je kunt uitleggen waardoor cellen met hetzelfde DNA toch verschillend zijn van vorm en
functie.
Niet elke cel maakt dezelfde eiwitten. Na de deling gaat een van de dochtercellen zich
specialiseren en de andere gaat in de rustfase. Die specialisatie houdt in dat een cel alleen
bepaalde genen activeert, terwijl ander ongebruikt blijven.
, 2.3 Celdeling en kanker
o Je kunt beschrijven waarvoor celdeling nodig is.
Je kunt de verschillende fasen van mitose herkennen.
o Je kunt uitleggen hoe het lichaam voorkomt dat er ongecontroleerde celdeling plaatsvindt.
o Je kunt beschrijven wat de gevolgen zijn van ongecontroleerde celdelingen.
o Je weet wat bedoeld wordt met kanker.
o Je kunt behandelmethoden bij kanker noemen en weet wat deze behandelmethoden
inhouden.
2.4 Kweken van cellen en organen
o Je kunt uitleggen waarom kunstmatig gekweekte organen nodig zijn.
Het gevaar op afstoting is een stuk kleiner, organen reageren er beter op. Er is een groot
tekort aan donororganen
o Je kunt uitleggen hoe organen kunstmatig gekweekt kunnen worden.
Dit gebeurt vaak met stamcellen
o Je weet wat stamcellen zijn en wat de functie van stamcellen in het lichaam is.
Niet gespecialiseerde cellen met het vermogen te blijven delen. Ze bevinden zich op plaatsen
waar de weefsels snel slijten, zoals in de huid en in de darmen.
o Je kunt beschrijven hoe stamcelen kunnen worden gebruikt bij het kweken van organen.
Bij volwassenen worden in veel organen multipotente volwassen stamcellen gebruikt voor de
aanmaak van de verschillende celtypen van het betreffende orgaan of weefsel. Dit gebeurt in
een proces van continue vernieuwing, of als reactie op schade aan het weefsel.
o Je kunt uitleggen hoe bacteriën kunnen worden gebruikt om menselijke eiwitten te maken
(bron 16, BINAS 79A).
Onderzoekers brengen het gen voor het eiwit insuline in bij een cirkelvormig stukje bacterie-
DNA, een plasmide. Een geschikte bacterie neemt de plasmide op. Naar vermeerdering
ontstaan veel genetische gemodificeerde bacteriën met het vermogen menselijk insuline te
maken.
2.5 Cellen van bacteriën, schimmels en planten
o Je kunt beschrijven hoe de cellen van bacteriën, schimmels en planten opgebouwd zijn.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper brittjonkergouw. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €11,49. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 72964 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen