Systeem aarde:
Paragraaf 1.1:
De aarde is 4,6 miljard jaar oud. In deze jaren zijn oceanen en bergen gevormd, dit duurde
miljoenen jaren. De schotse geoloog Hutton heeft in de achttiende eeuw als eerste een van
de belangrijkste grondbeginselen uitgewerkt en toegepast. Het gaat om het
actualiteitsbeginsel. Hutton ging ervan uit dat wat wij nu zien, ook vroeger zo gebeurde.
Processen herhalen zich gedurende de tijd. Met dit concept kunnen geologen nu veel
uitleggen. Men weet ook dat vroeger grote en kleine catastrofes zijn geweest die de
langzame geologische cycli hebben doorbroken, zoals meteorietinslagen hiervan zie je de
kraters nog terug.
De aarde is maar een klein deel van het heelal. Planeten ontstonden door concentraties van
gas en stof, als eerste de zon. Doordat ze botsten werden ze groter. Uiteindelijk ontstonden
zo 8 grote planeten. Alle planeten draaien om de zon. Miljarden sterren met gasnevels
vormen samen met onze zon een cluster: een schijf, iets dikker in het midden, met
spiraalarmen. Het sterrenstelsel, onze melkwegstelsel. Er zijn heel veel sterrenstelsel.
De aarde heeft 2 belangrijke eigenschappen die een grote rol spelen in de vorming van
continenten, oceanen en landschappen. 1. er is vloeibaar water en 2 de inwendige
gelaagdheid van de aarde. Door onderzoek van aardbevingsgolven zijn we er achter
gekomen dat de aarde van binnen niet overal hetzelfde is. De aarde bestaat uit
verschillende schillen met specifieke eigenschappen.
De chemische samenstelling: in de eerste miljoen jaar van de aarde zorgde meteoriet
aanslagen voor veel warmte, die zich ophoopte in de aarde. In de gesmolten aarde zakten
zware elementen, vooral ijzer en nikkel. Zo ontstond een kern van ijzer en nikkel en een
mantel. De buitenlaag van de mantel was een dunne laag hard gesteente. Toen sloeg er
een zeer groot hemellichaam op. Hierbij werd een deel van dit gesteente het sterrenstelsel
in gebroken. Hieruit ontstond later de maan. Door de klap warmde de aarde weer op en
smolt het weer. Het proces van scheiding van verschillende mineralen trad weer op. De
aarde is dus gebouwd uit verschillende schillen met verschillende chemische
samenstellingen.
Het binnenste van de aarde bestaat uit de aardkern, ijzer, temp. 5000-6000 c.
Daarna komt de aardmantel, magnesium en ijzer, iets minder warm maar alsnog 2800-1800
c. De buitenste dunne laag is de aardkorst, twee verschillende gesteente. De continentale
korst: dikte 30-70 km en vrij licht en graniet. De oceanische korst, dikte van 7 km, zwaar
gesteente, basalt.
Fysische eigenschappen is de hardheid van de schillen. De harde buitenlaag van de aarde
noem je lithosfeer. Dit is de aardkorst en het harde bovengedeelte van de mantel. Onder de
oceaan is lithosfeer dunner. Onder de lithosfeer ligt de asthenosfeer, een zachte laag die
reikt van 60 tot 400 km. Dit is een stroperige substantie. Deze sfeer rust op het harde deel
van de mantel. De mantel loopt van 400 km tot 2900 km. Daar is het gesteente vaster door
de hoge druk. Vervolgens kom je bij de vloeibare buitenkern. Dan de vaste binnenkern.
De aarde wordt warm van inwendige en uitwendige bronnen:
,Inwendige warmte: ontstaat uit hete nevel gassen en stof. Daar hoopte de warmte die
vrijkomt bij de vroege meteorietinslag zich op. Andere warmtebron is gevormd door
radioactiviteit van sommige gesteente.
Uitwendige warmte: ontstaat door de zon, geeft warmte aan het aardoppervlak. Dit is meer
warmte dan de inwendige warmte. Dit heeft gevolg voor uitwendige processen, exogene
krachten, die zich afspelen aan het aardoppervlak.
Paragraaf 1.2:
De lithosfeer is opgebouwd uit talloze stenen die qua kleur, samenstelling en eigenschappen
verschillen. Een gesteente is opgebouwd uit een mengsel van mineralen en/of organische
stoffen die in de natuur voorkomen, de basisbestanddelen. Een mineraal is een verbinding in
de natuur met bepaalde chemische eigenschappen. Bijvoorbeeld kristal: de moleculen
worden in de ideale vorm gerangschikt tot kristal. Voor de vorming van een groot kristal is
veel tijd nodig. Ook is een eigenschap hardheid.
Organische stoffen zijn ontstaan uit levende organismen. Er zijn drie hoofdgroepen
gesteente:
1. Stollingsgesteenten: ontstaan door afkoeling en stolling van magma. 2 soorten:
diepte en uitvloeiingsgesteente. Dieptegesteente ontstaat als magma diep in de
aarde stolt, er is dan veel ruimte en tijd en dus ontstaan grote kristallen. Zoals
graniet, dit is een mengsel van mineralen. Deze steen valt te herkennen aan de
verschillende kleurtjes in de steen. Graniet is de belangrijkste bouwsteen van de
continenten. Uitvloeiingsgesteenten: ontstaat bij een vulkaanuitbarsting als het
magma van de berg afstroomt. Door de koele temperatuur stolt het snel en is er geen
tijd voor vorming van grote kristallen. Zo wordt basalt gevormd, veel ijzer en
magnesium. Kleur is grijs zwart en met het oog geen kristallen zichtbaar. De
oceaanbodem bestaat uit basalt voor een groot deel.
2. Sedimentgesteenten: ontstaat bij afzetting van klei of zand. Dit wordt in lagen
neergelegd en samengeperst. 2 soorten: Klastische sedimenten en organische
sedimenten. Klassische sedimenten: wordt zand en klei door de zee in meren of
riviervlaktes afgezet en door bovenliggende lagen samengeperst tot een hard
gesteente. Zandsteen door zand, klei wordt kleisteen of schalie. Organische
sedimenten: ontstaan door een ophoping van organisch materiaal. Kalksteen
ontstaat zo door het neerslaan van organische en anorganische kalkdeeltjes van de
schelpen. Door de druk wordt kalk kalksteen.
3. Metamorfe gesteenten: ontstaat als een gesteente lange tijd onder hoge druk en
hoge temperatuur is. De mineralen vallen uit een en de moleculen vormen nieuw
kristal. De samenstelling van het gesteente is veranderd, metamorf. Dit gebeurt diep
in de aardkorst of aardmantel. Maar ook bij gebergtevorming en magma dat binnen
dringt ingesteente kan dit gebeuren. Zo ontstaat kalk bij hoge druk en temperatuur
het metamorf gesteente marmer. Schalie of klei steen kan op deze manier gevormd
worden tot leisteen.
Gesteente kan veel vertellen over de geologische geschiedenis. Marmer is van een
metamorf gesteente, dat onder hoge druk en temperatuur is gevormd uit kalksteen. Heel
vroeger weet je dus dat er een zee was, want kalk ontstond bij kalkafzetting van zee. Daarna
kwamen er veel lagen bovenop. Marmer vind je nu in de mijnen van bergen. Het gebied
moest dus wel flink omhoog zijn gekomen. Alle gesteentelagen erbovenop zijn door erosie
, en verwering eraf gesleten. De steen is heel oud, want deze processen kosten veel tijd. Je
kan ook voorspellen wat er in de toekomst gaat gebeuren met marmer. Door verwering en
erosie zou het helemaal uiteenvallen. Dit kan dan in een rivier komen en dan begint het hele
proces opnieuw. Stenen kunnen van sediment groep veranderen: gesteentekringloop.
Paragraaf 3:
In de negentiende eeuw begonnen geologen anders naar de ouderdom van de aarde te
kijken. Ze onderzochten gesteenten en bestudeerde geologische processen op aarde. Toen
kwamen er 2 conclusies:
1. Alle sedimenten worden in horizontale beddingen afgezet. Als de lagen zijn geplooid
zijn, zijn ze onder druk vervormd nadat ze horizontaal lagen.
2. Als lagen sediment op elkaar liggen is de onderliggende laag ouder, superpositie.
Met deze 2 dingen kon de relatieve ouderdom van gesteenten bepalen. Sedimenten die
horizontaal zijn gelegd kunnen bij vorming van gebergte omhoog worden gedrukt. Daarna
worden ze door erosie versleten. Al deze processen duren erg lang, toen dachten geologen
dat de aarde ouder moest zijn dan dat ze dachten. Met behulp van deze dateringsmethoden
en het veelvuldige vergelijken van gesteente over de hele wereld kon men een
geologische tijdschaal opstellen. Elke periode in de tijdschaal komt overeen met
een serie gesteenten en kenmerkende fossielen. De tijdsindeling was relatief. Men
wist welk gesteente ouder was, maar hoe oud niet. In de twintigste eeuw ontdekte
men dat je aan het radioactief verval kon zien hoe oud een gesteente was. In
Australië is de oudste steen gevonden van 4,4 miljard jaar. Daarom schatte ze dat
de aarde ongeveer 4,6 miljard jaar oud is. De relatieve geologische tijdschaal kon
sindsdien verfijnd en aangepast worden. Nu staan er ook jaren bij, dus is het een
absolute tijdschaal.
De engelse filosoof en wetenschapper Francis Bacon schreef in 1620 de
overeenkomst tussen de kust van zuid amerika en afrika. Ze konden zo aan elkaar,
niemand begreep in die tijd hoe het los van elkaar was gekomen. In 1915 werd dit
weer opnieuw besproken. De duitse meteoroloog, Alfred Wegener, kwam met
nieuwe bevindingen.
1. De flora en de fauna tonen zoveel gelijkenis dat ze ooit aan elkaar vast
hadden moeten zitten. Hij bewijs dit met de verspreiding van een zoetwater
reptiel die op beide continenten woont.
Paragraaf 1.1:
De aarde is 4,6 miljard jaar oud. In deze jaren zijn oceanen en bergen gevormd, dit duurde
miljoenen jaren. De schotse geoloog Hutton heeft in de achttiende eeuw als eerste een van
de belangrijkste grondbeginselen uitgewerkt en toegepast. Het gaat om het
actualiteitsbeginsel. Hutton ging ervan uit dat wat wij nu zien, ook vroeger zo gebeurde.
Processen herhalen zich gedurende de tijd. Met dit concept kunnen geologen nu veel
uitleggen. Men weet ook dat vroeger grote en kleine catastrofes zijn geweest die de
langzame geologische cycli hebben doorbroken, zoals meteorietinslagen hiervan zie je de
kraters nog terug.
De aarde is maar een klein deel van het heelal. Planeten ontstonden door concentraties van
gas en stof, als eerste de zon. Doordat ze botsten werden ze groter. Uiteindelijk ontstonden
zo 8 grote planeten. Alle planeten draaien om de zon. Miljarden sterren met gasnevels
vormen samen met onze zon een cluster: een schijf, iets dikker in het midden, met
spiraalarmen. Het sterrenstelsel, onze melkwegstelsel. Er zijn heel veel sterrenstelsel.
De aarde heeft 2 belangrijke eigenschappen die een grote rol spelen in de vorming van
continenten, oceanen en landschappen. 1. er is vloeibaar water en 2 de inwendige
gelaagdheid van de aarde. Door onderzoek van aardbevingsgolven zijn we er achter
gekomen dat de aarde van binnen niet overal hetzelfde is. De aarde bestaat uit
verschillende schillen met specifieke eigenschappen.
De chemische samenstelling: in de eerste miljoen jaar van de aarde zorgde meteoriet
aanslagen voor veel warmte, die zich ophoopte in de aarde. In de gesmolten aarde zakten
zware elementen, vooral ijzer en nikkel. Zo ontstond een kern van ijzer en nikkel en een
mantel. De buitenlaag van de mantel was een dunne laag hard gesteente. Toen sloeg er
een zeer groot hemellichaam op. Hierbij werd een deel van dit gesteente het sterrenstelsel
in gebroken. Hieruit ontstond later de maan. Door de klap warmde de aarde weer op en
smolt het weer. Het proces van scheiding van verschillende mineralen trad weer op. De
aarde is dus gebouwd uit verschillende schillen met verschillende chemische
samenstellingen.
Het binnenste van de aarde bestaat uit de aardkern, ijzer, temp. 5000-6000 c.
Daarna komt de aardmantel, magnesium en ijzer, iets minder warm maar alsnog 2800-1800
c. De buitenste dunne laag is de aardkorst, twee verschillende gesteente. De continentale
korst: dikte 30-70 km en vrij licht en graniet. De oceanische korst, dikte van 7 km, zwaar
gesteente, basalt.
Fysische eigenschappen is de hardheid van de schillen. De harde buitenlaag van de aarde
noem je lithosfeer. Dit is de aardkorst en het harde bovengedeelte van de mantel. Onder de
oceaan is lithosfeer dunner. Onder de lithosfeer ligt de asthenosfeer, een zachte laag die
reikt van 60 tot 400 km. Dit is een stroperige substantie. Deze sfeer rust op het harde deel
van de mantel. De mantel loopt van 400 km tot 2900 km. Daar is het gesteente vaster door
de hoge druk. Vervolgens kom je bij de vloeibare buitenkern. Dan de vaste binnenkern.
De aarde wordt warm van inwendige en uitwendige bronnen:
,Inwendige warmte: ontstaat uit hete nevel gassen en stof. Daar hoopte de warmte die
vrijkomt bij de vroege meteorietinslag zich op. Andere warmtebron is gevormd door
radioactiviteit van sommige gesteente.
Uitwendige warmte: ontstaat door de zon, geeft warmte aan het aardoppervlak. Dit is meer
warmte dan de inwendige warmte. Dit heeft gevolg voor uitwendige processen, exogene
krachten, die zich afspelen aan het aardoppervlak.
Paragraaf 1.2:
De lithosfeer is opgebouwd uit talloze stenen die qua kleur, samenstelling en eigenschappen
verschillen. Een gesteente is opgebouwd uit een mengsel van mineralen en/of organische
stoffen die in de natuur voorkomen, de basisbestanddelen. Een mineraal is een verbinding in
de natuur met bepaalde chemische eigenschappen. Bijvoorbeeld kristal: de moleculen
worden in de ideale vorm gerangschikt tot kristal. Voor de vorming van een groot kristal is
veel tijd nodig. Ook is een eigenschap hardheid.
Organische stoffen zijn ontstaan uit levende organismen. Er zijn drie hoofdgroepen
gesteente:
1. Stollingsgesteenten: ontstaan door afkoeling en stolling van magma. 2 soorten:
diepte en uitvloeiingsgesteente. Dieptegesteente ontstaat als magma diep in de
aarde stolt, er is dan veel ruimte en tijd en dus ontstaan grote kristallen. Zoals
graniet, dit is een mengsel van mineralen. Deze steen valt te herkennen aan de
verschillende kleurtjes in de steen. Graniet is de belangrijkste bouwsteen van de
continenten. Uitvloeiingsgesteenten: ontstaat bij een vulkaanuitbarsting als het
magma van de berg afstroomt. Door de koele temperatuur stolt het snel en is er geen
tijd voor vorming van grote kristallen. Zo wordt basalt gevormd, veel ijzer en
magnesium. Kleur is grijs zwart en met het oog geen kristallen zichtbaar. De
oceaanbodem bestaat uit basalt voor een groot deel.
2. Sedimentgesteenten: ontstaat bij afzetting van klei of zand. Dit wordt in lagen
neergelegd en samengeperst. 2 soorten: Klastische sedimenten en organische
sedimenten. Klassische sedimenten: wordt zand en klei door de zee in meren of
riviervlaktes afgezet en door bovenliggende lagen samengeperst tot een hard
gesteente. Zandsteen door zand, klei wordt kleisteen of schalie. Organische
sedimenten: ontstaan door een ophoping van organisch materiaal. Kalksteen
ontstaat zo door het neerslaan van organische en anorganische kalkdeeltjes van de
schelpen. Door de druk wordt kalk kalksteen.
3. Metamorfe gesteenten: ontstaat als een gesteente lange tijd onder hoge druk en
hoge temperatuur is. De mineralen vallen uit een en de moleculen vormen nieuw
kristal. De samenstelling van het gesteente is veranderd, metamorf. Dit gebeurt diep
in de aardkorst of aardmantel. Maar ook bij gebergtevorming en magma dat binnen
dringt ingesteente kan dit gebeuren. Zo ontstaat kalk bij hoge druk en temperatuur
het metamorf gesteente marmer. Schalie of klei steen kan op deze manier gevormd
worden tot leisteen.
Gesteente kan veel vertellen over de geologische geschiedenis. Marmer is van een
metamorf gesteente, dat onder hoge druk en temperatuur is gevormd uit kalksteen. Heel
vroeger weet je dus dat er een zee was, want kalk ontstond bij kalkafzetting van zee. Daarna
kwamen er veel lagen bovenop. Marmer vind je nu in de mijnen van bergen. Het gebied
moest dus wel flink omhoog zijn gekomen. Alle gesteentelagen erbovenop zijn door erosie
, en verwering eraf gesleten. De steen is heel oud, want deze processen kosten veel tijd. Je
kan ook voorspellen wat er in de toekomst gaat gebeuren met marmer. Door verwering en
erosie zou het helemaal uiteenvallen. Dit kan dan in een rivier komen en dan begint het hele
proces opnieuw. Stenen kunnen van sediment groep veranderen: gesteentekringloop.
Paragraaf 3:
In de negentiende eeuw begonnen geologen anders naar de ouderdom van de aarde te
kijken. Ze onderzochten gesteenten en bestudeerde geologische processen op aarde. Toen
kwamen er 2 conclusies:
1. Alle sedimenten worden in horizontale beddingen afgezet. Als de lagen zijn geplooid
zijn, zijn ze onder druk vervormd nadat ze horizontaal lagen.
2. Als lagen sediment op elkaar liggen is de onderliggende laag ouder, superpositie.
Met deze 2 dingen kon de relatieve ouderdom van gesteenten bepalen. Sedimenten die
horizontaal zijn gelegd kunnen bij vorming van gebergte omhoog worden gedrukt. Daarna
worden ze door erosie versleten. Al deze processen duren erg lang, toen dachten geologen
dat de aarde ouder moest zijn dan dat ze dachten. Met behulp van deze dateringsmethoden
en het veelvuldige vergelijken van gesteente over de hele wereld kon men een
geologische tijdschaal opstellen. Elke periode in de tijdschaal komt overeen met
een serie gesteenten en kenmerkende fossielen. De tijdsindeling was relatief. Men
wist welk gesteente ouder was, maar hoe oud niet. In de twintigste eeuw ontdekte
men dat je aan het radioactief verval kon zien hoe oud een gesteente was. In
Australië is de oudste steen gevonden van 4,4 miljard jaar. Daarom schatte ze dat
de aarde ongeveer 4,6 miljard jaar oud is. De relatieve geologische tijdschaal kon
sindsdien verfijnd en aangepast worden. Nu staan er ook jaren bij, dus is het een
absolute tijdschaal.
De engelse filosoof en wetenschapper Francis Bacon schreef in 1620 de
overeenkomst tussen de kust van zuid amerika en afrika. Ze konden zo aan elkaar,
niemand begreep in die tijd hoe het los van elkaar was gekomen. In 1915 werd dit
weer opnieuw besproken. De duitse meteoroloog, Alfred Wegener, kwam met
nieuwe bevindingen.
1. De flora en de fauna tonen zoveel gelijkenis dat ze ooit aan elkaar vast
hadden moeten zitten. Hij bewijs dit met de verspreiding van een zoetwater
reptiel die op beide continenten woont.
