Maatschappijleer H5
5.1
In een verzorgingsstaat bemoeit de overheid zich actief met de welvaart en het welzijn van zijn
inwoners. Met welvaart bedoelen we ons inkomen en de mate waarin we daarmee in ons
levensonderhoud kunnen voorzien. Welzijn geeft aan in hoeverre we ons geestelijk en lichamelijk
goed voelen. De kern van de verzorgingsstaat is de solidariteitsgedachte. We spreken van solidariteit
als er bereidheid is in een groep of samenleving om risico’s met elkaar te delen. Niet alleen de
overheid, maar ook burgers dragen bij aan de verzorgingsstaat. Dit doen ze via belastingen en
premies.
De drie terreinen waar de overheid in een verzorgingsstaat het meeste geld aan uitgeeft zijn:
- Onderwijs
- Gezondheidszorg
- Sociale zekerheid
Het maatschappelijk middenveld zijn organisaties die tussen de overheid en de individuele burger
instaan en die verschillende groepen, meningen en belangen vertegenwoordigen. Bijv. rode kruis, de
voedselbank of een sportvereniging. Veel goederen en diensten worden in Nederland worden
aangebonden op de vrije markt. Dat betekent dat de prijs van deze goederen en diensten door vraag
en aanbod tot stand komt en de overheid alleen kaders stelt met wetten.
5.2
In de eerste helft van de negentiende eeuw gold in de Nederlandse economie het principe van de
vrije markt, waarin de overheid zich niet met de economie bemoeide. We zeggen ook wel dat
mensen toen leefden in een nachtwakersstaat, een staat waarin de overheid zich beperkt tot het
zorgen voor veiligheid en bescherming van de burgers en het handhaven van de rechtsorde. In de
tweede helft van de negentiende eeuw verenigden werknemers zich in vakbonden, organisaties die
de gezamenlijke en individuele belangen van werknemers behartigen. Zij zetten zich in voor hogere
lonen, kortere werkdagen en een verbod op kinderarbeid.
Vanaf 1854 regelde de Armenwet de eerste beperkte financiële steun voor armen. Twintig jaar later
werd het zogenoemde ‘kinderwetje Van Houten’ aangenomen, dat kinderarbeid in fabrieken
verbood. Kinderarbeid in het land was nog wel toegestaan.
Vanaf de twintigste eeuw kreeg de overheid geleidelijk meer taken. Er kwamen verzekeringen om
inkomensverlies bij invaliditeit, ziekte en werkloosheid te compenseren. De verzekeringen waren
vrijwillig, dus het hoefde niet.
Na de tweede wereldoorlog ontstond een gemengde markteconomie waarin niet meer alles aan de
vrije markt werd overgelaten, maar waarin de overheid voorwaarden en regels om bijvoorbeeld
oneerlijke concurrentie tegen te gaan. Zo had iedere burger vanaf de pensioengerechtigde leeftijd
recht op een uitkering vanuit de AOW. Door de Arbowet moesten werkgevers zorgen voor een veilige
en gezonde werkplek.
Omdat de levensverwachting het laatste deel van de vorige eeuw steeg, nam ook het aandeel van de
ouderen in de totale bevolking toe. Dit heet vergrijzing. Het gevolg was dat er steeds minder mensen
de AOW-uitkeringen voor steeds meer mensen moesten financieren.
5.1
In een verzorgingsstaat bemoeit de overheid zich actief met de welvaart en het welzijn van zijn
inwoners. Met welvaart bedoelen we ons inkomen en de mate waarin we daarmee in ons
levensonderhoud kunnen voorzien. Welzijn geeft aan in hoeverre we ons geestelijk en lichamelijk
goed voelen. De kern van de verzorgingsstaat is de solidariteitsgedachte. We spreken van solidariteit
als er bereidheid is in een groep of samenleving om risico’s met elkaar te delen. Niet alleen de
overheid, maar ook burgers dragen bij aan de verzorgingsstaat. Dit doen ze via belastingen en
premies.
De drie terreinen waar de overheid in een verzorgingsstaat het meeste geld aan uitgeeft zijn:
- Onderwijs
- Gezondheidszorg
- Sociale zekerheid
Het maatschappelijk middenveld zijn organisaties die tussen de overheid en de individuele burger
instaan en die verschillende groepen, meningen en belangen vertegenwoordigen. Bijv. rode kruis, de
voedselbank of een sportvereniging. Veel goederen en diensten worden in Nederland worden
aangebonden op de vrije markt. Dat betekent dat de prijs van deze goederen en diensten door vraag
en aanbod tot stand komt en de overheid alleen kaders stelt met wetten.
5.2
In de eerste helft van de negentiende eeuw gold in de Nederlandse economie het principe van de
vrije markt, waarin de overheid zich niet met de economie bemoeide. We zeggen ook wel dat
mensen toen leefden in een nachtwakersstaat, een staat waarin de overheid zich beperkt tot het
zorgen voor veiligheid en bescherming van de burgers en het handhaven van de rechtsorde. In de
tweede helft van de negentiende eeuw verenigden werknemers zich in vakbonden, organisaties die
de gezamenlijke en individuele belangen van werknemers behartigen. Zij zetten zich in voor hogere
lonen, kortere werkdagen en een verbod op kinderarbeid.
Vanaf 1854 regelde de Armenwet de eerste beperkte financiële steun voor armen. Twintig jaar later
werd het zogenoemde ‘kinderwetje Van Houten’ aangenomen, dat kinderarbeid in fabrieken
verbood. Kinderarbeid in het land was nog wel toegestaan.
Vanaf de twintigste eeuw kreeg de overheid geleidelijk meer taken. Er kwamen verzekeringen om
inkomensverlies bij invaliditeit, ziekte en werkloosheid te compenseren. De verzekeringen waren
vrijwillig, dus het hoefde niet.
Na de tweede wereldoorlog ontstond een gemengde markteconomie waarin niet meer alles aan de
vrije markt werd overgelaten, maar waarin de overheid voorwaarden en regels om bijvoorbeeld
oneerlijke concurrentie tegen te gaan. Zo had iedere burger vanaf de pensioengerechtigde leeftijd
recht op een uitkering vanuit de AOW. Door de Arbowet moesten werkgevers zorgen voor een veilige
en gezonde werkplek.
Omdat de levensverwachting het laatste deel van de vorige eeuw steeg, nam ook het aandeel van de
ouderen in de totale bevolking toe. Dit heet vergrijzing. Het gevolg was dat er steeds minder mensen
de AOW-uitkeringen voor steeds meer mensen moesten financieren.
