Samenvatting Collectieve benaderingen van het SW ()

Collectieve benaderingen van het sociaal werk (2022-2023) Olivia Galle



Inleiding
Soorten collectief:

 Aggregaat:
o Verzameling mensen op dezelfde plaats op hetzelfde moment
o Geen specifieke sociale banden of gedeelde doelen
o Interacties zijn eerder ongericht
o Vb: passagiers die wachten op bus, bezoekers van toneelstuk, mensen op een plein
 Categorie:
o Statistische eenheid mensen die op basis van gedeeld kenmerk worden
geclassificeerd
o Hoeven geen belang te hechten aan kenmerk
o Relevant in onderzoek en administratie welvaartsstaat
o Vb: inkomensniveau, beroep, afkomst
 Groep:
o Mensen die met elkaar interageren op regelmatige basis
o Delen een identiteit, beschouwen zichzelf als groep en worden door externen als
entiteit gezien
o Leden hebben gedragsverwachtingen tov elkaar, intern gezag systeem
o Vb: collega’s, vriendengroep
o Verschillende soorten groepen:
 Primaire – secundaire groepen:
 Groepen hebben interne structuur en rolverdeling waar we zekere
identiteit en status aan ontlenen
 Primaire groep:
o Intieme sfeer met persoonlijke relaties
o Grote emotionele betrokkenheid
o Ruimte voor ‘persoon als geheel’
o Interacties niet altijd strikt geregeld
 Secundaire groep:
o Formele sfeer, relaties onpersoonlijker
o Gericht op praktische doelen
o Obv specifieke competenties/gedeelde agenda
o Meestal duidelijke regels en afspaken
 Referentiegroepen:
 Groep waarmee je jezelf vergelijkt (zowel positief als negatief)
 Ingroup (wij) en outgroup (zij)
o Hangt samen met normen waaraan je conformeert of
waarmee je geassocieerd wil worden
o In context SW: refereren hangt samen met ideeën
‘deservingness’



Mensen verhouden tot anderen:

 Sartre: ‘Al die blikken eten mij op, ge hebt geen gril meer nodig, de hel is de ander.’


1

,Collectieve benaderingen van het sociaal werk (2022-2023) Olivia Galle


o Verwachtingen van anderen zijn gewicht waar niemand aan kan ontsnappen
o Mensen houden rekening met hoe anderen hen zien
o Anderen gaan iemand nooit in volledigheid kunnen appreciëren
o Mensen moeten zich zelf kunnen definiëren of ze worden gedefinieerd
 Abbé: ‘Hel voor mij is dat je afgescheiden bent van anderen.’
o Je bent wie je bent door hoe anderen je zien
 Cooley: ‘Ik ben wie je denkt dat ik denk dat ik ben.’
o Identiteit construeren in sociale interactie (= sociaal construct)
o Verwachtingen internaliseren
 Symbolisch interactionisme: looking glass
o Jezelf zien hoe anderen je zien
o Bepaalt mee hoe je jezelf ziet en hoe je jezelf definieert in sociale settings



Identiteit:

 Nathalie Heinich (Wat onze identiteit niet is): 3 elementen van identiteit
o Zich voelen (wie ik denk dat ik ben)
o Zich tonen (wie ik laat zien)
o Genoemd worden (wie men zegt dat ik ben)
 Identiteitscrisis wanneer elementen in strijd zijn met elkaar (vb: closeted transpersoon, drag
queen movement)



Praten over groepen en categorieën:

 Moeilijk om te praten over groepen en categorieën:
o Beperkte kennis over groep waartoe iemand behoort kan leiden tot misverstanden,
gemiste kansen en beledigingen
o Door mensen aan te spreken als hun categorie reduceer je hun identiteit tot 1
kenmerk
o Vanuit idee dat mensen tot bepaalde groep behoren, verwachtingen projecteren die
niet stroken met realiteit van persoon
o Projecteren van bepaalde categorie of groep kan vorm van symbolisch geweld zijn



Aandachtspunten voor sociaal werkers:

 Taal is symbolisch systeem van betekenisgeving
o Goede SWer is taalgevoelig
 Niet iedereen heeft dezelfde middelen om sociale problemen te benoemen
o SWer kijkt kritisch naar waar sociale categorieën vandaan komen
o Spreken met ipv spreken over



Impact categorieën op identiteitsbeleving:

 Categorieën zijn sociaal construct:


2

,Collectieve benaderingen van het sociaal werk (2022-2023) Olivia Galle


o Veranderbaar
o Kunnen status bieden en ontmenselijken
 Stigma = iemand als ongewenst of anders beschouwen obv bepaald kenmerk
 Stigma kan geïnternaliseerd worden
 Sommige kenmerken onzichtbaar waardoor persoon dilemma of non-
disclosure heeft
 Van categorie naar groep?
o Categorie wordt gedefinieerd als groep met negatieve associaties aan uniek kenmerk
 Gebeurt in processen van stigmatisering, discriminatie en racisme
o Tot groep worden van categorie kan stap zijn in proces van collectieve emancipatie
 Mensen in categorie worden zich bewust van gedeelde maatschappelijke
positie en organiseren zich om gedeeld doel na te streven
 Zo kunnen ze politieke actor worden
 Vb: vakbonden
 Politiseren sociaal probleem gaat vaak samen met vormen van collectief:
o Duurzaam of tijdelijk
o Betogingen brengen sociaal probleem in aandacht en nieuwe groep



Sociaal werk en (collectieve) identiteit:

 Identiteit van cliënten en swers wordt geconstrueerd via hun relatie en interacties
o In principe in 2 richtingen
o Maar onevenwicht door institutionele context die probleemdefinitie en
machtsverhouding impliceert
 SW kan groepsidentiteit beïnvloeden:
o Veranderen van sociale categorie van cliënt
o Ondersteunen in/na situatie die sterke invloed heeft op je identiteit
o Herstellen relaties in primaire groepen
o Werken aan groepsvorming vanuit gedeeld kenmerk
o Ontkrachten van sociale stigma’s
o Bieden van methoden en platformen voor expressie en zelfrepresentatie
o Mobilisatie en vertegenwoordiging



Sociale organisaties als ‘brug voor burgers’:

 Onderscheid tussen 3 algemene manieren om stem van cliënten te versterken:
o Politieke vertegenwoordiging (problemen aankaarten aan beleid)
o Politieke mobilisatie (mensen zichtbaar maken, problemen in aandacht brengen)
o Politieke educatie (op de hoogte brengen van)
 Geven overzicht van literatuur rond thema en staan stil bij uitdagingen op mesoniveau



Historisch perspectief op collectief sociaal werk
Leven en werk van Jane Addams
Spanningsveld individu – structuur:

3

, Collectieve benaderingen van het sociaal werk (2022-2023) Olivia Galle


 Eeuwige vraag: waar moet SW zich op richten
 Doorheen tijd verschillende antwoorden tussen individu en structuur
 Slingerbeweging: vandaag hernieuwde aandacht voor structureel SW (vb: politisering)



Leven en werk van Jane Addams:

 Historiek van SW: ‘founding mothers’ van professionele SW
o Octavia Hill (VK)/Mary Richmond (VS): individueel SW
o Henrietta Rowland (VK)/Jane Addams (VS): structureel SW
 Focus op Jane Addams als pionier (ook vandaag nog relevant)
o Addams heeft minder invloed in Vlaamse SW dan Richmond
 Door Kamphuis (NL) die leerling was van Richmond
 Methodiekboeken Richmond breed bekend, Addams schreef meer
filosofische boeken
 In ontstaan structureel SW: geen methodisch kader (minder uitgewerkte
methodiek)



Jane Addams: quis est?

 Geboren in 1860 in Cedarville Illinois
 Opgegroeid in groot gezin, met alleenstaande vader die invloedrijke ondernemer is
o Vader overlijdt in 1881
 Wankele gezondheid waardoor vader haar aanzet tot studeren
o Jane Addams Center for Civic Engagement (JACCE) in Rockford University
 Na overlijden vader start moeilijke periode met spanning tss familiale verplichtingen en
verwachtingen en eigen ambities
 Erfenis vader maakte het mogelijk om te reizen naar Europa
o Onderdompeling in Europese cultuur brengt niet verwachte vervulling (Wat ik geloof
– Leo Tolstoj) zorgde voor doorbraak
o Aangetrokken door East End Londen:
 Snelle urbanisatie met getto van armoede, criminaliteit en slechte
woonomstandigheden
o Bezoekt eerste settlement houses van Henrietta Rowland en Samuel Barnett (en
Toynbee Hall als university extension)
 Toynbee Hall werkt op verschillende manieren:
 Vorming (avond- en zondagsschool, clubs, cursussen, verdere
vorming)
 Gezelligheid (vrouwenparty’s, feesten, speelplaatsen)
 Vrijetijdsactivering (bib, kinderen naar platteland, reizen voor
volwassenen)
 Cultuur (muziekconcerten, politieke voordrachten,
kunsttentoonstelling, schilderijengalerie)
 Sociale hervorming (verandering van armenwetgeving, verbetering
van woonomstandigheden)
o Doorgereisd naar Spanje met Ellen Gates Starr (rechterhand Addams)
 Beslissing oprichting buurthuis na stierengevecht

4