Media, Macht en Samenleving
Inhoudsopgave
1 INTRODUCTIE LES ................................................................................................................................... 1
1.1 MEDIA ..................................................................................................................................................... 1
1.2 SAMENLEVING ........................................................................................................................................... 2
1.3 MACHT .................................................................................................................................................... 2
1.4 DE CENTRALE ACTOREN IN MEDIA, MACHT EN SAMENLEVING ............................................................................... 3
2 PARADIGMA’S VAN MEDIA, MACHT EN SAMENLEVING.......................................................................... 3
2.1 KLASSIEKE MODELLEN .................................................................................................................................. 4
2.2 NAAR EEN RADICAAL PLURALISME .................................................................................................................. 6
2.3 HET VLAAMSE MEDIALANDSCHAP ALS GEVARIEERD EN PLURALISTISCH MEDIALANDSCHAP DIE HET PUBLIEKE BELANG DIENT
7
3 TECHNOLOGIE: VAN MASSAMEDIA NAAR DIGITALISERING EN PLATFORMISERING ................................ 8
3.1 DE IMPACT VAN COMMUNICATIETECHNOLOGIE OP DE SAMENLEVING .................................................................... 9
3.2 VAN MASSAMEDIA NAAR DIGITALE MEDIA ....................................................................................................... 9
3.3 DE ONTWIKKELING VAN DIGITALE PLATFORMEN .............................................................................................. 10
3.4 HOE BEANTWOORDT DE VLAAMSE MEDIASECTOR DE TOENEMENDE PLATFORMISERING?......................................... 12
4 MEDIA ALS INDUSTRIE: CONCENTRATIE, CONGLOMERATIE EN COMMERCIALISERING ......................... 13
4.1 HET BELANG VAN MEDIA-EIGENAARSCHAP, MEDIAMARKTEN EN CONTROLE OVER MEDIA ......................................... 13
4.2 BELANGRIJKE TRENDS EN PROCESSEN ............................................................................................................ 15
4.3 PROBLEMEN EN BELEIDSINITIATIEVEN ........................................................................................................... 17
4.4 BESLUIT .................................................................................................................................................. 19
5 DE STRIJD OM AANDACHT VAN HET PUBLIEK EN MEDIAGEBRUIKER .................................................... 19
5.1 HOE KOMT HET PUBLIEK TOT STAND? ........................................................................................................... 21
5.2 VORMEN VAN PUBLIEKSWERK ..................................................................................................................... 23
5.3 BESLUIT .................................................................................................................................................. 24
6 CONTROLE OVER MEDIA: POLITIEK, ORDE EN MEDIABELEID ................................................................ 24
6.1 HET BELANG VAN MEDIA VOOR POLITIEK ....................................................................................................... 24
6.2 MEDIABELEID .......................................................................................................................................... 27
6.3 MEDIA EN DE TOEKOMST VAN DE POLITIEKE ORDE ........................................................................................... 32
6.4 BESLUIT .................................................................................................................................................. 32
7 WERKEN IN MEDIASECTOR: UITDAGINGEN OMTERNT INCLUSIE EN DIVERSITEIT .................................. 33
7.1 INCLUSIE EN DIVERSITEIT ............................................................................................................................ 33
7.2 GENDERONGELIJKHEID VLAAMSE FILMINDUSTRIE ............................................................................................ 34
7.3 WELZIJN OP HET WERK .............................................................................................................................. 35
7.4 GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG ................................................................................................................ 35
7.5 MEDIARTE .............................................................................................................................................. 35
8 VLAAMSE REGULATOR VOOR DE MEDIA .............................................................................................. 36
8.1 MEDIADECREET EN (HERZIENING) EUROPESE RICHTLIJN AUDIOVISUELE MEDIADIENSTEN......................................... 36
8.2 VLAAMSE REGULATOR VOOR DE MEDIA (VRM) .............................................................................................. 37
9 DE ANALYSE VAN DIGITALE PLATFORMEN............................................................................................ 37
9.1 DE ARCHITECTUUR VAN DIGITALE PLATFORMEN .............................................................................................. 38
9.2 CONCLUSIE.............................................................................................................................................. 41
10 HERHALINGSLES + CONCLUSIE.......................................................................................................... 41
11 EXAMEN .......................................................................................................................................... 42
,Media, Macht en Samenleving
1 Introductie les
Aan het begin van elke les worden de leerdoelstellingen vertoond, aan het einde van de les moet je
dus de zaken op deze slide kennen.
è Voorbeeldvragen kunnen functioneren als proefexamen
Media overstijgen tijd en ruimte, ze laten toe asynchroon te communiceren. Zonder media kan je
enkel face-to-face communiceren.
Media maakt gemeenschappen, gedeelde ervaringen en het laat je toe te binden met een bepaalde
groep.
Media backends = wat er achter de schermen van media gebeurt.
Media-structuur heeft een geopolitieke dimensie, als bijvoorbeeld het internet volledig zou
wegvallen, dan zou onze economische structuur platliggen.
è Communicatie-ecologie wordt vooral gestuurd door grote private bedrijven zoals Amazon en
Facebook.
1.1 Media
Media zijn een complexe verzameling van instituten en actoren die media maken.
Media hebben 2 componenten:
• Een inhoudelijke component: wat we zien op onze schermen
o De symbolische dimensie, ze zijn betekenis gevend aan het dagelijks leven en ze
zorgen voor identificatie door middel van representaties.
o Representaties van de wereld rondom ons.
• Een materiële component: die is vaak onzichtbaar
o Gaat over het geheel van technologie die achter media zit, de organisatorische
component en vaak verwijst men ook naar de infrastructurele dimensie van de
media.
Media zijn voortdurend in evolutie, wat het resultaat is van technologische innovaties. Alles wordt
digitaal, we kunnen data op die manier verwerken en opslaan waardoor er hele nieuwe media
ontstaat.
è Er ontstaat hierdoor ook een nieuwe distributie van media-inhoud, zoals bv. films die meteen
ingepland worden in de cinema.
è Er zijn hierdoor een reeks nieuwe mediaorganisaties ontstaan.
Massamedia ontwikkelen zich in relatie tot de industrialisering en de urbanisering. Voor het eerst
ontstaat een moderne media-industrie die professioneel georganiseerd wordt. Media komt centraal
te staan in het alledaagse leven, we leven in massamaatschappijen. Ze worden belangrijke instituten
in de politieke en economische organisatie van de samenleving. (20e eeuw)
Het internet is op zich een communicatienetwerk dat niet commercieel is, het is door de belangrijke
platformbedrijven zoals Google die een toegangspoort worden voor het gebruik van het internet dat
het een commercieel ding wordt.
è Media wordt gedigitaliseerd door de komst van het internet in 1990.
1
,Media, Macht en Samenleving
In de 21ste eeuw wordt het internet een participatieve omgeving, we consumeren niet alleen inhoud
maar produceren het ook (prosumers). De commerciële dominantie van digitale platformen heeft
gevolgen voor de traditionele media-industrie.
è Kijk maar naar de populariteit van sommige media op platformen als TikTok. Nieuwsmerken
worden geforceerd mee te gaan in de commerciële omgeving van die platformen.
De smartphone houdt onze media-ecologie samen, we hebben ze altijd op zak en zullen steeds kijken
wanneer we een pushnotificatie krijgen.
Vandaag zijn media gericht op het verzamelen van data over gebruikers, die data wordt gebruikt als
commercieel goed om gerichte reclame te kunnen produceren.
1.2 Samenleving
De samenleving gaat over het geheel aan sociale relaties, interacties en de organisatie van
verschillende sociale groepen en categorieën van differentiatie op basis van klasse, etniciteit en
gender.
De samenlevingsstructuur en machtongelijkheid worden vaak doorgegeven van generatie op
generatie.
Bij structuren en structurele ongelijkheid gaat het over de systematische hiërarchieën in een
samenleving.
Wanneer we de samenleving bestuderen kijken we naar de gevestigde structuren en de menselijke
agency dat vermogen van mensen tot zelfbeschikking uitdrukt.
è Het gebruik van media kan een indicatie zijn van die agency.
Media maken deel uit van de structuur van de samenleving (waarin verhoudingen van rijkdom,
macht en ongelijkheid worden bepaald), ze faciliteren ook agency door democratische controle,
zelfexpressie en zelfontplooiing.
1.3 Macht
De relatie tussen media en macht gaat over het feit dat media de capaciteit hebben om informatie
en communicatie te controleren. Omdat zij die specifieke macht hebben, hebben ze een bijzonder
maatschappelijke rol te spelen.
De modellen:
• Media als vormgever van de samenleving:
o Media wordt gezien als een vormgever van de samenleving, dat is niet te ontkennen.
Maar hoe groot die vormgeeft, is een complexer vraagstuk.
• Media als spiegel van de samenleving:
o De media moet de samenleving spiegelen, naar voor brengen, zoals ze is. De pijl gaat
hier vanuit de samenleving naar de media.
Media-inhoud weerspiegelt niet neutraal, ze bieden ons geen spiegel maar een vervaardigde reeks
representaties van de wereld.
Een derde model is het circulair model van de relatie tussen media en samenleving.
è Een complexer model
2
, Media, Macht en Samenleving
1.4 De centrale actoren in media, macht en samenleving
• Media
• Samenleving
• Media-industrie
• Mediagebruikers en publieken
2 Paradigma’s van media, macht en samenleving
Het zijn modellen en theorieën die binnen de studie van media en communicaitie worden gebruikt
om de macht van media kritisch te analyseren en beschrijven.
We vertrekken uit de discipline van de politieke economie van de media en communicatie
è Het gaat over het analyseren van media vanuit één centrale stelling:
o De manier waarop media (financieel) zijn georganiseerd als instellingen, die winst
proberen te maken, heeft een relatie tot wat zij op het scherm brengen en het
product dat ze aan u willen ‘verkopen’. (Het koopt je aandacht)
§ Het maakt een belangrijk verschil tussen de vorm en het aanbod van media-
inhoud
è Het maakt een belangrijk verschil tussen publieke en commerciële media.
o Publieke wordt vooral gefinancierd met belastinggeld.
§ Programma’s moeten volgens sommigen een bepaalde educatieve waarde
hebben op de publieke omroep.
§ Publieke omroep gaat inzetten op entertainment om kijkers te trekken.
§ Publieke omroep verpakt steeds maatschappelijke boodschappen in
entertainmentprogramma’s.
o Commerciële worden gefinancierd door reclame in essentie, waardoor ze gemiddeld
genomen veel meer gaan inzetten op entertainment programma’s.
o Er is een complexe relatie tussen de publieke en de commerciële omroep.
§ Publieke omroep mag zich niet te veel bezighouden met entertainment,
zodat die niet in de wateren van de commerciële media gaat varen.
§ Er bestaat heel wat politieke en economische discussie over dit discours.
De politieke economie van de media vraagt om aandacht voor de wisselwerking tussen de
inhoudelijke en economische dimensies van de productie van media en communicaitieplatformen
Media zijn geen “industrie” als een andere maar hebben een bijzonder maatschappelijke
verantwoordelijkheid door het feit dat zij communicatie en representatie in massasamenlevingen
organiseren.
è Produceren niet enkel economische goederen en diensten, maar ook culturele
(betekenissen, representaties, communicatie).
è Media hebben een bijzonder publiek belang, vandaar kan media niet enkel aan de markt
overgelaten worden.
In een land dat autocratisch wordt geleid, zoals Rusland bv., zal een andere media-organisatie zijn
dan onze democratische samenlevingen.
3
Inhoudsopgave
1 INTRODUCTIE LES ................................................................................................................................... 1
1.1 MEDIA ..................................................................................................................................................... 1
1.2 SAMENLEVING ........................................................................................................................................... 2
1.3 MACHT .................................................................................................................................................... 2
1.4 DE CENTRALE ACTOREN IN MEDIA, MACHT EN SAMENLEVING ............................................................................... 3
2 PARADIGMA’S VAN MEDIA, MACHT EN SAMENLEVING.......................................................................... 3
2.1 KLASSIEKE MODELLEN .................................................................................................................................. 4
2.2 NAAR EEN RADICAAL PLURALISME .................................................................................................................. 6
2.3 HET VLAAMSE MEDIALANDSCHAP ALS GEVARIEERD EN PLURALISTISCH MEDIALANDSCHAP DIE HET PUBLIEKE BELANG DIENT
7
3 TECHNOLOGIE: VAN MASSAMEDIA NAAR DIGITALISERING EN PLATFORMISERING ................................ 8
3.1 DE IMPACT VAN COMMUNICATIETECHNOLOGIE OP DE SAMENLEVING .................................................................... 9
3.2 VAN MASSAMEDIA NAAR DIGITALE MEDIA ....................................................................................................... 9
3.3 DE ONTWIKKELING VAN DIGITALE PLATFORMEN .............................................................................................. 10
3.4 HOE BEANTWOORDT DE VLAAMSE MEDIASECTOR DE TOENEMENDE PLATFORMISERING?......................................... 12
4 MEDIA ALS INDUSTRIE: CONCENTRATIE, CONGLOMERATIE EN COMMERCIALISERING ......................... 13
4.1 HET BELANG VAN MEDIA-EIGENAARSCHAP, MEDIAMARKTEN EN CONTROLE OVER MEDIA ......................................... 13
4.2 BELANGRIJKE TRENDS EN PROCESSEN ............................................................................................................ 15
4.3 PROBLEMEN EN BELEIDSINITIATIEVEN ........................................................................................................... 17
4.4 BESLUIT .................................................................................................................................................. 19
5 DE STRIJD OM AANDACHT VAN HET PUBLIEK EN MEDIAGEBRUIKER .................................................... 19
5.1 HOE KOMT HET PUBLIEK TOT STAND? ........................................................................................................... 21
5.2 VORMEN VAN PUBLIEKSWERK ..................................................................................................................... 23
5.3 BESLUIT .................................................................................................................................................. 24
6 CONTROLE OVER MEDIA: POLITIEK, ORDE EN MEDIABELEID ................................................................ 24
6.1 HET BELANG VAN MEDIA VOOR POLITIEK ....................................................................................................... 24
6.2 MEDIABELEID .......................................................................................................................................... 27
6.3 MEDIA EN DE TOEKOMST VAN DE POLITIEKE ORDE ........................................................................................... 32
6.4 BESLUIT .................................................................................................................................................. 32
7 WERKEN IN MEDIASECTOR: UITDAGINGEN OMTERNT INCLUSIE EN DIVERSITEIT .................................. 33
7.1 INCLUSIE EN DIVERSITEIT ............................................................................................................................ 33
7.2 GENDERONGELIJKHEID VLAAMSE FILMINDUSTRIE ............................................................................................ 34
7.3 WELZIJN OP HET WERK .............................................................................................................................. 35
7.4 GRENSOVERSCHRIJDEND GEDRAG ................................................................................................................ 35
7.5 MEDIARTE .............................................................................................................................................. 35
8 VLAAMSE REGULATOR VOOR DE MEDIA .............................................................................................. 36
8.1 MEDIADECREET EN (HERZIENING) EUROPESE RICHTLIJN AUDIOVISUELE MEDIADIENSTEN......................................... 36
8.2 VLAAMSE REGULATOR VOOR DE MEDIA (VRM) .............................................................................................. 37
9 DE ANALYSE VAN DIGITALE PLATFORMEN............................................................................................ 37
9.1 DE ARCHITECTUUR VAN DIGITALE PLATFORMEN .............................................................................................. 38
9.2 CONCLUSIE.............................................................................................................................................. 41
10 HERHALINGSLES + CONCLUSIE.......................................................................................................... 41
11 EXAMEN .......................................................................................................................................... 42
,Media, Macht en Samenleving
1 Introductie les
Aan het begin van elke les worden de leerdoelstellingen vertoond, aan het einde van de les moet je
dus de zaken op deze slide kennen.
è Voorbeeldvragen kunnen functioneren als proefexamen
Media overstijgen tijd en ruimte, ze laten toe asynchroon te communiceren. Zonder media kan je
enkel face-to-face communiceren.
Media maakt gemeenschappen, gedeelde ervaringen en het laat je toe te binden met een bepaalde
groep.
Media backends = wat er achter de schermen van media gebeurt.
Media-structuur heeft een geopolitieke dimensie, als bijvoorbeeld het internet volledig zou
wegvallen, dan zou onze economische structuur platliggen.
è Communicatie-ecologie wordt vooral gestuurd door grote private bedrijven zoals Amazon en
Facebook.
1.1 Media
Media zijn een complexe verzameling van instituten en actoren die media maken.
Media hebben 2 componenten:
• Een inhoudelijke component: wat we zien op onze schermen
o De symbolische dimensie, ze zijn betekenis gevend aan het dagelijks leven en ze
zorgen voor identificatie door middel van representaties.
o Representaties van de wereld rondom ons.
• Een materiële component: die is vaak onzichtbaar
o Gaat over het geheel van technologie die achter media zit, de organisatorische
component en vaak verwijst men ook naar de infrastructurele dimensie van de
media.
Media zijn voortdurend in evolutie, wat het resultaat is van technologische innovaties. Alles wordt
digitaal, we kunnen data op die manier verwerken en opslaan waardoor er hele nieuwe media
ontstaat.
è Er ontstaat hierdoor ook een nieuwe distributie van media-inhoud, zoals bv. films die meteen
ingepland worden in de cinema.
è Er zijn hierdoor een reeks nieuwe mediaorganisaties ontstaan.
Massamedia ontwikkelen zich in relatie tot de industrialisering en de urbanisering. Voor het eerst
ontstaat een moderne media-industrie die professioneel georganiseerd wordt. Media komt centraal
te staan in het alledaagse leven, we leven in massamaatschappijen. Ze worden belangrijke instituten
in de politieke en economische organisatie van de samenleving. (20e eeuw)
Het internet is op zich een communicatienetwerk dat niet commercieel is, het is door de belangrijke
platformbedrijven zoals Google die een toegangspoort worden voor het gebruik van het internet dat
het een commercieel ding wordt.
è Media wordt gedigitaliseerd door de komst van het internet in 1990.
1
,Media, Macht en Samenleving
In de 21ste eeuw wordt het internet een participatieve omgeving, we consumeren niet alleen inhoud
maar produceren het ook (prosumers). De commerciële dominantie van digitale platformen heeft
gevolgen voor de traditionele media-industrie.
è Kijk maar naar de populariteit van sommige media op platformen als TikTok. Nieuwsmerken
worden geforceerd mee te gaan in de commerciële omgeving van die platformen.
De smartphone houdt onze media-ecologie samen, we hebben ze altijd op zak en zullen steeds kijken
wanneer we een pushnotificatie krijgen.
Vandaag zijn media gericht op het verzamelen van data over gebruikers, die data wordt gebruikt als
commercieel goed om gerichte reclame te kunnen produceren.
1.2 Samenleving
De samenleving gaat over het geheel aan sociale relaties, interacties en de organisatie van
verschillende sociale groepen en categorieën van differentiatie op basis van klasse, etniciteit en
gender.
De samenlevingsstructuur en machtongelijkheid worden vaak doorgegeven van generatie op
generatie.
Bij structuren en structurele ongelijkheid gaat het over de systematische hiërarchieën in een
samenleving.
Wanneer we de samenleving bestuderen kijken we naar de gevestigde structuren en de menselijke
agency dat vermogen van mensen tot zelfbeschikking uitdrukt.
è Het gebruik van media kan een indicatie zijn van die agency.
Media maken deel uit van de structuur van de samenleving (waarin verhoudingen van rijkdom,
macht en ongelijkheid worden bepaald), ze faciliteren ook agency door democratische controle,
zelfexpressie en zelfontplooiing.
1.3 Macht
De relatie tussen media en macht gaat over het feit dat media de capaciteit hebben om informatie
en communicatie te controleren. Omdat zij die specifieke macht hebben, hebben ze een bijzonder
maatschappelijke rol te spelen.
De modellen:
• Media als vormgever van de samenleving:
o Media wordt gezien als een vormgever van de samenleving, dat is niet te ontkennen.
Maar hoe groot die vormgeeft, is een complexer vraagstuk.
• Media als spiegel van de samenleving:
o De media moet de samenleving spiegelen, naar voor brengen, zoals ze is. De pijl gaat
hier vanuit de samenleving naar de media.
Media-inhoud weerspiegelt niet neutraal, ze bieden ons geen spiegel maar een vervaardigde reeks
representaties van de wereld.
Een derde model is het circulair model van de relatie tussen media en samenleving.
è Een complexer model
2
, Media, Macht en Samenleving
1.4 De centrale actoren in media, macht en samenleving
• Media
• Samenleving
• Media-industrie
• Mediagebruikers en publieken
2 Paradigma’s van media, macht en samenleving
Het zijn modellen en theorieën die binnen de studie van media en communicaitie worden gebruikt
om de macht van media kritisch te analyseren en beschrijven.
We vertrekken uit de discipline van de politieke economie van de media en communicatie
è Het gaat over het analyseren van media vanuit één centrale stelling:
o De manier waarop media (financieel) zijn georganiseerd als instellingen, die winst
proberen te maken, heeft een relatie tot wat zij op het scherm brengen en het
product dat ze aan u willen ‘verkopen’. (Het koopt je aandacht)
§ Het maakt een belangrijk verschil tussen de vorm en het aanbod van media-
inhoud
è Het maakt een belangrijk verschil tussen publieke en commerciële media.
o Publieke wordt vooral gefinancierd met belastinggeld.
§ Programma’s moeten volgens sommigen een bepaalde educatieve waarde
hebben op de publieke omroep.
§ Publieke omroep gaat inzetten op entertainment om kijkers te trekken.
§ Publieke omroep verpakt steeds maatschappelijke boodschappen in
entertainmentprogramma’s.
o Commerciële worden gefinancierd door reclame in essentie, waardoor ze gemiddeld
genomen veel meer gaan inzetten op entertainment programma’s.
o Er is een complexe relatie tussen de publieke en de commerciële omroep.
§ Publieke omroep mag zich niet te veel bezighouden met entertainment,
zodat die niet in de wateren van de commerciële media gaat varen.
§ Er bestaat heel wat politieke en economische discussie over dit discours.
De politieke economie van de media vraagt om aandacht voor de wisselwerking tussen de
inhoudelijke en economische dimensies van de productie van media en communicaitieplatformen
Media zijn geen “industrie” als een andere maar hebben een bijzonder maatschappelijke
verantwoordelijkheid door het feit dat zij communicatie en representatie in massasamenlevingen
organiseren.
è Produceren niet enkel economische goederen en diensten, maar ook culturele
(betekenissen, representaties, communicatie).
è Media hebben een bijzonder publiek belang, vandaar kan media niet enkel aan de markt
overgelaten worden.
In een land dat autocratisch wordt geleid, zoals Rusland bv., zal een andere media-organisatie zijn
dan onze democratische samenlevingen.
3
