Grieks CE2023
H1 inleiding
1.1 het prooemium
- kroniek (voorgangers Hdt): opsomming van feiten die min of meer met elkaar in verband stonden
- Herodotus anders: afzonderlijke verhalen in groot verband plaatsen -> conflict Grieken en Perzen
centraal, onderzoek aanleidingen -> eerste grote wereld geschiedenis
- prooemium: aanhef duidelijk wat de opzet van zijn schrift is
Prooemium (Grieks)
- algemene ow: (grote) daden mensen
- specifieke ow: oorlog tussen Grieken en niet-Grieken
- doel werk: roemen daden en voorkomen dat ze vergeten worden
1.1 Perzen en Phoeniciërs over de roof van vrouwen
Verhalen van anderen
Hdt beschrijf eerst (voor daadwerkelijke oz) de Perzen en Phoeniciërs over de oorzaak van de conflicten tussen
Grieken en niet-Grieken -> aantal bekende verhalen met elkaar in verband gebracht. Verhalen waarvan Hdt
waarheid niet wil of kan onderschrijven, maar wel wil vertellen en zo ver terug in de tijd als kan. Hdt laat zien van
alles op de hoogte te zijn maar geen eigen stelling in te nemen. Veel ACI’s: afstand van verhaal: anderen vertellen.
Vrouwenroof
Overkoepelend thema: verhoudingen tussen Grieken en barbaren op scherp door wederzijds roven: Io en Helena
door Barbaren, Europa en Medea door de Grieken.
Opvallend: tweedeling -> Griekse ‘westen’ vs barbaarse ‘oosten’, alsof beide kanten één verenigd kamp. Bv Trojanen
en Colchiërs tot zelfde ‘team’, maar kende elkaar nauwelijks.
Volgens Hdt legitimeren Perzen indeling, want heel Azië tot hun invloedssfeer. Maar feit dat al het niet-Grieks zo
duidelijk op een hoop -> suggereert dat tweedeling van Grieken komt
Ontmythologisering
In Perzische en Phoenicische bronnen -> weg sprookjesachtige.
Hdt’s werkwijze: gs van mensen schrijven en niet van goden, wonderlijke verhalen ‘wetenschappelijk’ verklaren. Ook
verhalen in historisch verband, oorspronkelijk bij mythes niet.
Eind passage: werkelijke focus oz: gs koning Croesus van Lydië -> echte begin Historiën
De Phoeniciërs stelen Io (Grieks)
- geleerden Perzen: Phoeniciërs (oosten) verantwoordelijk voor conflict
- toeleggen zeereizen =eenmalige handeling
- aankomen in Argos herhaald απικομενους
-> epanalepsis: hoofdverhaal opgepakt na digressie (r10/11, geen ACI, de rest wel) door herhaling (deel)
voorafgaande woorden
- vrouwen op schip om dingen te kopen
- Phoeniciërs stortten zich op hen
- meesten ontkomen, maar Io, dochter koning Inachus) niet (Perzen &Grieken eens over naam Io r.15/16)
Europa en Medea door Grieken ontvoerd (Grieks)
- Perzen zeggen dat enkele van de Grieken Europa dochter van koning hebben geroofd
-> Hdt: wellicht Kretenzers, want: zeer actief op zee, vaak rooftochten EN Europa volgens mythe naar Kreta
gebracht, dus dan zullen het wel Kretenzers zijn
- ισα προς ισα r.25: gelijke acties -> roof Io gelijk aan roof Europa
-> maar daarna tweede onrecht bij Grieken μετα δε ταυτα…δευτερης αδικιης r.26
- Colchische stad Aea Medea dochter koning geroofd -gulden vlies-
- Colchische koning stuurt bode voor genoegdoening en dochter terug
- Grieken antwoorden dat Barbaren ook niet genoegdoening gaven aan hen voor roof Io, dus dat Grieken ook niet
aan barbaren geven Grieken: τους, σφι, αυτοι; barbaren: εκεινοι, εκεινοισι
,Paris schaakt Helena (Grieks)
- nadat Paris/Alexander zoon Priamus over roof Medea & Europa had gehoord, wilde hij een vrouw via roof
-> Grieken worden niet gestraft dus hij dan ook niet
- rooft Helena
- Grieken sturen eerst bode -> vragen haar terug en genoegdoening
-> kregen niet: gaven ook niet genoegdoeningen en Medea terug en wilden wel genoegdoeningen van anderen
- διδοναι r.37: algemene situatie: de Grieken geven in het algemeen geen genoegdoeningen, benadrukt door
praesensvorm -> (lang) durende situatie
De Grieken op oorlogspad (Grieks)
- Grieken trekken op tegen Azië, eerder dan de Perzen tegen Europa
- Perzen menen dat roven vrouwen werk van onrechtvaardige mannen is, maar wraak nemen voor dwazen is en
niets doen verstandig is. Als ze zelf niet willen zouden ze niet geroofd worden
- Perzen zeggen geen punt te maken van vrouwenroven, maar dat de Grieken wegens een Spartaanse vrouw een hele
expeditie zijn gestart (Trojaanse oorlog) & macht Priamus vernietigd
- Perzen identificeren met Azië en haar barbaarse volken en niet Europa en Griekse volk -> afgezonderd κεχωρισθαι
Wie heeft waaraan de schuld? (Grieks)
- Perzen: begin vijandschap Grieken is de inname/vernietiging van Troje
- Phoeniciërs oneens over Io: niet geroofd, werd zwanger door kapitein schip, schaamt zich en gaat vrijwillig mee
naar Egypte met schip
- Hdt: zeg niet dat het zo of anders gebeurd is, maar ga verder met mn verhaal, als ik de man heb aangewezen die
eerst is begonnen met onrechtvaardige daden tegen de Grieken (Croesus). Daarna kleine en grote steden af (kleine
zijn nu groot en grote klein) -> geluk kan niet bij 1 persoon of stad blijven
1.2 Verhalen over vrouwenroof in de mythologie
Inleiding
Manier waarop Hdt’s bronnen over verhalen spreken lijkt op latere euhemerisme (bedacht door mythograaf
Euhemerus ~300v.chr): mythes zijn opgepoetste versies van belangrijke historische gebeurtenissen door jarenlange
overlevering, mythisch karakter gekregen
Io
- mooie priesteres tempel Hera in Argos
- vader riviergod Inachus
- Zeus verliefd, maar wanneer hij liefde wil bedrijven, komt Hera
- Zeus verandert Io in koe, Hera heeft list door, vraagt koe als geschenk
- Io wordt door Argus (Alziener, 100+ ogen) bewaakt, wanneer hij slaapt altijd wel oog open
- Zeus stuurt zoon Hermes, Argus valt door fluit in slaap, Hermes doodt hem
- Hera plaatst ogen op pauw en stuurt agressieve horzel op Io af
- Eerst vlucht Io naar zee (Ionische zee), over Bosporus (‘oversteekplaats van koeien’), tot in Egypte
- Io bevrijd en beviel van stierkalf door Egyptenaren vereerde Apisstier, door Grieken Epaphus genoemd &
mensengestalte terug
Overeenkomsten Hdt en mythe:
- Io komt uit Argos
- Io eindigt in Egypte
Verschillen Hdt en mythe:
- in de Perzische versie is Io een koningsdochter (meer politieke lading), in de mythe een priesteres en dochter van
een riviergod
- in mythe door horzel in Egypte, volgens Perzen doordat ze geroofd is en volgens Phoeniciërs omdat ze het wilde
Europa
- Phoenicische prinses, speelde met vriendinnen in buurt strand
- Zeus kwam als stier (hagelwit, grote halskwabben en kleine gouden horens met zwarte streep ertussen)
- Europa voerde, streelde en versierde de stier en op rug gaan zitten
- Zeus zwom naar eiland Kreta en bedreef in bosjes liefde -> 3 zonen (o.a. Minos, 1e koning Kreta)
- Europa’s broer Cadmus ging op zoek naar haar -> op vasteland terecht -> Thebe gesticht
, Overeenkomsten Hdt en mythe:
- in Mythe naar Kreta, in Hdt ws door ‘Kretenzers’ ontvoerd
- volgens Euhemerus was Zeus een Kretenzische koning
Verschillen Hdt en mythe:
- niet zeker dat Europa naar Kreta ontvoerd wordt
Medea
- mooie prinses, in bezit toverkunsten -> verliefd op held Jason (in Colchis voor Gulden Vlies: geeft grote macht)
- door Medea’s toverkunsten draak die Gulden Vlies bewaakte in slaap -> naar huis met Argo (schip)
- Medea trouw gezworen volgt Jason -> broertje mee. Vader Aeëtes achtervolging, Medea in stukken in zee gegooid
om vader te vertragen -> Argo voorsprong
- in Thessalië (geboorteland Jason)
- ongelukkig einde: Jason laat Medea en 2 kinderen in steek voor ander -> Medea vergiftigd nieuwe liefde en doodt
ook hun kinderen
- laat Jason eenzaam en verbitterd achter
Overeenkomsten Hdt en mythe:
- schip Argo: in Hdt ‘ het lange schip’
- Gulden Vlies: in Hdt ‘de andere zaken waarvoor ze waren gekomen’
Verschillen Hdt en mythe:
- in de Perzische vertelling wordt Medea tegen haar wil ontvoerd; in de mythe gaat ze vrijwillig
- in Hdt niet achtervolgt; wel bode achteraan gestuurd
Helena
- Paris (Trojaan) Helena (Griek) als cadeau van Aphrodite voor gouden appel
- Helena uit Sparta ontvoerd, waar ze met koning Menelaüs woonde
- Helena zeer gewild, daarom vader Tyndareüs alle huwelijkskandidaten eed laten zweren: toekomstig echtgenoot in
nood steunen -> voorkomen afgewezen echtgenoot iets doet
- Menelaüs met Odysseus proberen diplomatiek Helena terug te vragen
- Alle Griekse koningen met Menelaüs & broer Agamemnon naar Troje -> 10 jaar strijd tegen Trojanen, aangevoerd
door koning Priamus en Hector
- val Troje door list Odysseus. Menelaüs overwoog Helena te doden, maar door charmes weer verliefd
Versie Hdt:
- Helena Troje nooit bereikt, met Paris na storm in Egypte beland, waar Paris door Egyptische koning gedwongen met
lege handen land te verlaten. Ze zou later door Menelaüs uit Egypte meegenomen zijn.
- als Helena idd in Egypte was, hebben de Grieken 10 jaar voor niets oorlog
Overeenkomsten Hdt en mythe:
- Paris ontvoert Helena
Verschillen Hdt en mythe:
- appel vs roof ‘want anderen doen dat ook’
H1 inleiding
1.1 het prooemium
- kroniek (voorgangers Hdt): opsomming van feiten die min of meer met elkaar in verband stonden
- Herodotus anders: afzonderlijke verhalen in groot verband plaatsen -> conflict Grieken en Perzen
centraal, onderzoek aanleidingen -> eerste grote wereld geschiedenis
- prooemium: aanhef duidelijk wat de opzet van zijn schrift is
Prooemium (Grieks)
- algemene ow: (grote) daden mensen
- specifieke ow: oorlog tussen Grieken en niet-Grieken
- doel werk: roemen daden en voorkomen dat ze vergeten worden
1.1 Perzen en Phoeniciërs over de roof van vrouwen
Verhalen van anderen
Hdt beschrijf eerst (voor daadwerkelijke oz) de Perzen en Phoeniciërs over de oorzaak van de conflicten tussen
Grieken en niet-Grieken -> aantal bekende verhalen met elkaar in verband gebracht. Verhalen waarvan Hdt
waarheid niet wil of kan onderschrijven, maar wel wil vertellen en zo ver terug in de tijd als kan. Hdt laat zien van
alles op de hoogte te zijn maar geen eigen stelling in te nemen. Veel ACI’s: afstand van verhaal: anderen vertellen.
Vrouwenroof
Overkoepelend thema: verhoudingen tussen Grieken en barbaren op scherp door wederzijds roven: Io en Helena
door Barbaren, Europa en Medea door de Grieken.
Opvallend: tweedeling -> Griekse ‘westen’ vs barbaarse ‘oosten’, alsof beide kanten één verenigd kamp. Bv Trojanen
en Colchiërs tot zelfde ‘team’, maar kende elkaar nauwelijks.
Volgens Hdt legitimeren Perzen indeling, want heel Azië tot hun invloedssfeer. Maar feit dat al het niet-Grieks zo
duidelijk op een hoop -> suggereert dat tweedeling van Grieken komt
Ontmythologisering
In Perzische en Phoenicische bronnen -> weg sprookjesachtige.
Hdt’s werkwijze: gs van mensen schrijven en niet van goden, wonderlijke verhalen ‘wetenschappelijk’ verklaren. Ook
verhalen in historisch verband, oorspronkelijk bij mythes niet.
Eind passage: werkelijke focus oz: gs koning Croesus van Lydië -> echte begin Historiën
De Phoeniciërs stelen Io (Grieks)
- geleerden Perzen: Phoeniciërs (oosten) verantwoordelijk voor conflict
- toeleggen zeereizen =eenmalige handeling
- aankomen in Argos herhaald απικομενους
-> epanalepsis: hoofdverhaal opgepakt na digressie (r10/11, geen ACI, de rest wel) door herhaling (deel)
voorafgaande woorden
- vrouwen op schip om dingen te kopen
- Phoeniciërs stortten zich op hen
- meesten ontkomen, maar Io, dochter koning Inachus) niet (Perzen &Grieken eens over naam Io r.15/16)
Europa en Medea door Grieken ontvoerd (Grieks)
- Perzen zeggen dat enkele van de Grieken Europa dochter van koning hebben geroofd
-> Hdt: wellicht Kretenzers, want: zeer actief op zee, vaak rooftochten EN Europa volgens mythe naar Kreta
gebracht, dus dan zullen het wel Kretenzers zijn
- ισα προς ισα r.25: gelijke acties -> roof Io gelijk aan roof Europa
-> maar daarna tweede onrecht bij Grieken μετα δε ταυτα…δευτερης αδικιης r.26
- Colchische stad Aea Medea dochter koning geroofd -gulden vlies-
- Colchische koning stuurt bode voor genoegdoening en dochter terug
- Grieken antwoorden dat Barbaren ook niet genoegdoening gaven aan hen voor roof Io, dus dat Grieken ook niet
aan barbaren geven Grieken: τους, σφι, αυτοι; barbaren: εκεινοι, εκεινοισι
,Paris schaakt Helena (Grieks)
- nadat Paris/Alexander zoon Priamus over roof Medea & Europa had gehoord, wilde hij een vrouw via roof
-> Grieken worden niet gestraft dus hij dan ook niet
- rooft Helena
- Grieken sturen eerst bode -> vragen haar terug en genoegdoening
-> kregen niet: gaven ook niet genoegdoeningen en Medea terug en wilden wel genoegdoeningen van anderen
- διδοναι r.37: algemene situatie: de Grieken geven in het algemeen geen genoegdoeningen, benadrukt door
praesensvorm -> (lang) durende situatie
De Grieken op oorlogspad (Grieks)
- Grieken trekken op tegen Azië, eerder dan de Perzen tegen Europa
- Perzen menen dat roven vrouwen werk van onrechtvaardige mannen is, maar wraak nemen voor dwazen is en
niets doen verstandig is. Als ze zelf niet willen zouden ze niet geroofd worden
- Perzen zeggen geen punt te maken van vrouwenroven, maar dat de Grieken wegens een Spartaanse vrouw een hele
expeditie zijn gestart (Trojaanse oorlog) & macht Priamus vernietigd
- Perzen identificeren met Azië en haar barbaarse volken en niet Europa en Griekse volk -> afgezonderd κεχωρισθαι
Wie heeft waaraan de schuld? (Grieks)
- Perzen: begin vijandschap Grieken is de inname/vernietiging van Troje
- Phoeniciërs oneens over Io: niet geroofd, werd zwanger door kapitein schip, schaamt zich en gaat vrijwillig mee
naar Egypte met schip
- Hdt: zeg niet dat het zo of anders gebeurd is, maar ga verder met mn verhaal, als ik de man heb aangewezen die
eerst is begonnen met onrechtvaardige daden tegen de Grieken (Croesus). Daarna kleine en grote steden af (kleine
zijn nu groot en grote klein) -> geluk kan niet bij 1 persoon of stad blijven
1.2 Verhalen over vrouwenroof in de mythologie
Inleiding
Manier waarop Hdt’s bronnen over verhalen spreken lijkt op latere euhemerisme (bedacht door mythograaf
Euhemerus ~300v.chr): mythes zijn opgepoetste versies van belangrijke historische gebeurtenissen door jarenlange
overlevering, mythisch karakter gekregen
Io
- mooie priesteres tempel Hera in Argos
- vader riviergod Inachus
- Zeus verliefd, maar wanneer hij liefde wil bedrijven, komt Hera
- Zeus verandert Io in koe, Hera heeft list door, vraagt koe als geschenk
- Io wordt door Argus (Alziener, 100+ ogen) bewaakt, wanneer hij slaapt altijd wel oog open
- Zeus stuurt zoon Hermes, Argus valt door fluit in slaap, Hermes doodt hem
- Hera plaatst ogen op pauw en stuurt agressieve horzel op Io af
- Eerst vlucht Io naar zee (Ionische zee), over Bosporus (‘oversteekplaats van koeien’), tot in Egypte
- Io bevrijd en beviel van stierkalf door Egyptenaren vereerde Apisstier, door Grieken Epaphus genoemd &
mensengestalte terug
Overeenkomsten Hdt en mythe:
- Io komt uit Argos
- Io eindigt in Egypte
Verschillen Hdt en mythe:
- in de Perzische versie is Io een koningsdochter (meer politieke lading), in de mythe een priesteres en dochter van
een riviergod
- in mythe door horzel in Egypte, volgens Perzen doordat ze geroofd is en volgens Phoeniciërs omdat ze het wilde
Europa
- Phoenicische prinses, speelde met vriendinnen in buurt strand
- Zeus kwam als stier (hagelwit, grote halskwabben en kleine gouden horens met zwarte streep ertussen)
- Europa voerde, streelde en versierde de stier en op rug gaan zitten
- Zeus zwom naar eiland Kreta en bedreef in bosjes liefde -> 3 zonen (o.a. Minos, 1e koning Kreta)
- Europa’s broer Cadmus ging op zoek naar haar -> op vasteland terecht -> Thebe gesticht
, Overeenkomsten Hdt en mythe:
- in Mythe naar Kreta, in Hdt ws door ‘Kretenzers’ ontvoerd
- volgens Euhemerus was Zeus een Kretenzische koning
Verschillen Hdt en mythe:
- niet zeker dat Europa naar Kreta ontvoerd wordt
Medea
- mooie prinses, in bezit toverkunsten -> verliefd op held Jason (in Colchis voor Gulden Vlies: geeft grote macht)
- door Medea’s toverkunsten draak die Gulden Vlies bewaakte in slaap -> naar huis met Argo (schip)
- Medea trouw gezworen volgt Jason -> broertje mee. Vader Aeëtes achtervolging, Medea in stukken in zee gegooid
om vader te vertragen -> Argo voorsprong
- in Thessalië (geboorteland Jason)
- ongelukkig einde: Jason laat Medea en 2 kinderen in steek voor ander -> Medea vergiftigd nieuwe liefde en doodt
ook hun kinderen
- laat Jason eenzaam en verbitterd achter
Overeenkomsten Hdt en mythe:
- schip Argo: in Hdt ‘ het lange schip’
- Gulden Vlies: in Hdt ‘de andere zaken waarvoor ze waren gekomen’
Verschillen Hdt en mythe:
- in de Perzische vertelling wordt Medea tegen haar wil ontvoerd; in de mythe gaat ze vrijwillig
- in Hdt niet achtervolgt; wel bode achteraan gestuurd
Helena
- Paris (Trojaan) Helena (Griek) als cadeau van Aphrodite voor gouden appel
- Helena uit Sparta ontvoerd, waar ze met koning Menelaüs woonde
- Helena zeer gewild, daarom vader Tyndareüs alle huwelijkskandidaten eed laten zweren: toekomstig echtgenoot in
nood steunen -> voorkomen afgewezen echtgenoot iets doet
- Menelaüs met Odysseus proberen diplomatiek Helena terug te vragen
- Alle Griekse koningen met Menelaüs & broer Agamemnon naar Troje -> 10 jaar strijd tegen Trojanen, aangevoerd
door koning Priamus en Hector
- val Troje door list Odysseus. Menelaüs overwoog Helena te doden, maar door charmes weer verliefd
Versie Hdt:
- Helena Troje nooit bereikt, met Paris na storm in Egypte beland, waar Paris door Egyptische koning gedwongen met
lege handen land te verlaten. Ze zou later door Menelaüs uit Egypte meegenomen zijn.
- als Helena idd in Egypte was, hebben de Grieken 10 jaar voor niets oorlog
Overeenkomsten Hdt en mythe:
- Paris ontvoert Helena
Verschillen Hdt en mythe:
- appel vs roof ‘want anderen doen dat ook’
