Kompas – licht verstandelijke beperking
Hoofdstuk 1 – Definitie
● Twee aspecten zijn in ieder geval belangrijk:
- het intellectueel functioneren (denkvermogen)
- het adaptief functioneren/aanpassingsvermogen (dagelijks functioneren en reageren op de
omgeving).
● De verwachting is dat de komende jaren het adaptief vermogen meer op de voorgrond zal komen te
staan i.p.v. het IQ.
● In de praktijk wordt gewerkt met verschillende definities:
- formele definitie (DSM)
- praktijkdefinitie (wordt vooral mee gewerkt in Nederland)
1.1 Definitie volgens DSM-V
● ‘Verstandelijke beperking’ is in de DSM-V te vinden onder biologische ontwikkelingsstoornissen.
● Definitie DSM-V: verstandelijke beperking is een stoornis die gedurende de ontwikkelingsperiode
ontstaat. Bij een verstandelijke beperking dienen beperkingen te bestaan in zowel het verstandelijk
functioneren als het adaptief functioneren in conceptuele, sociale en praktische domeinen. Er moet
worden voldaan aan de volgende 3 criteria:
a) beperkingen in intellectuele vermogens
b) beperkingen in het adaptief functioneren
c) de intellectuele en adaptieve beperking is ontstaan tijdens de ontwikkelingsperiode
1.2 Intellectuele functies in DSM-V
● Deze functies worden doorgaans gemeten met intelligentietesten.
● In de DSM-V wordt aangehouden dat mensen met een verstandelijke beperking twee
standaarddeviaties of meer onder het gemiddelde van de samenleving scoren. Hierbij wordt rekening
gehouden met een marge van meetfouten. Dit wil zeggen dat iemand met een IQ-score onder de 70 ±
5 (65-75) gediagnosticeerd wordt met een verstandelijke beperking.
1.2.1 IQ
● IQ=intelligentiequotiënt. Intelligentie is het vermogen om te leren en abstract te denken. Het
aanpassingsvermogen en het vermogen tot redeneren. Het IQ is samengesteld uit 2 onderdelen:
- het verbale IQ: taalvaardigheden
- het performale IQ: ruimtelijke vaardigheden, ruimtelijk inzicht
● Uit een IQ-test komen verschillende cijfers: een score voor een verbaal IQ, voor een performaal IQ en
voor het totale IQ. Er kan sprake zijn van een disharmonisch intelligentieprofiel: verschil tussen het
verbale IQ en het performale IQ.
● Mensen met een LVB hebben vaak een disharmonisch intelligentieprofiel. Bij hen is het praktische
(performale) deel van het functioneren vaak beter ontwikkeld dan het verbale (taal) deel.
● Een sterk disharmonisch intelligentieprofiel brengt voor een kind meestal problemen met zich mee.
● Kanttekeningen:
- IQ-score hangt af van het type test en laat een steeds grotere onbetrouwbaarheid zien bij lagere IQ’s
- achter vergelijkbare IQ-scores kunnen verschillende onderliggende vaardigheden en tekorten
schuilgaan
- de IQ-score is een momentopname en niet statisch, maar kan veranderen in de loop van de tijd
- een eenmalige IQ-score is geen voorspeller van toekomstige competenties of succes
- het IQ is niet bepalend voor de mate waarin mensen ondersteuning nodig hebben om zich te kunnen
redden in de maatschappij. Het aanpassingsvermogen is daarbij minstens zo belangrijk.
Hoofdstuk 1 – Definitie
● Twee aspecten zijn in ieder geval belangrijk:
- het intellectueel functioneren (denkvermogen)
- het adaptief functioneren/aanpassingsvermogen (dagelijks functioneren en reageren op de
omgeving).
● De verwachting is dat de komende jaren het adaptief vermogen meer op de voorgrond zal komen te
staan i.p.v. het IQ.
● In de praktijk wordt gewerkt met verschillende definities:
- formele definitie (DSM)
- praktijkdefinitie (wordt vooral mee gewerkt in Nederland)
1.1 Definitie volgens DSM-V
● ‘Verstandelijke beperking’ is in de DSM-V te vinden onder biologische ontwikkelingsstoornissen.
● Definitie DSM-V: verstandelijke beperking is een stoornis die gedurende de ontwikkelingsperiode
ontstaat. Bij een verstandelijke beperking dienen beperkingen te bestaan in zowel het verstandelijk
functioneren als het adaptief functioneren in conceptuele, sociale en praktische domeinen. Er moet
worden voldaan aan de volgende 3 criteria:
a) beperkingen in intellectuele vermogens
b) beperkingen in het adaptief functioneren
c) de intellectuele en adaptieve beperking is ontstaan tijdens de ontwikkelingsperiode
1.2 Intellectuele functies in DSM-V
● Deze functies worden doorgaans gemeten met intelligentietesten.
● In de DSM-V wordt aangehouden dat mensen met een verstandelijke beperking twee
standaarddeviaties of meer onder het gemiddelde van de samenleving scoren. Hierbij wordt rekening
gehouden met een marge van meetfouten. Dit wil zeggen dat iemand met een IQ-score onder de 70 ±
5 (65-75) gediagnosticeerd wordt met een verstandelijke beperking.
1.2.1 IQ
● IQ=intelligentiequotiënt. Intelligentie is het vermogen om te leren en abstract te denken. Het
aanpassingsvermogen en het vermogen tot redeneren. Het IQ is samengesteld uit 2 onderdelen:
- het verbale IQ: taalvaardigheden
- het performale IQ: ruimtelijke vaardigheden, ruimtelijk inzicht
● Uit een IQ-test komen verschillende cijfers: een score voor een verbaal IQ, voor een performaal IQ en
voor het totale IQ. Er kan sprake zijn van een disharmonisch intelligentieprofiel: verschil tussen het
verbale IQ en het performale IQ.
● Mensen met een LVB hebben vaak een disharmonisch intelligentieprofiel. Bij hen is het praktische
(performale) deel van het functioneren vaak beter ontwikkeld dan het verbale (taal) deel.
● Een sterk disharmonisch intelligentieprofiel brengt voor een kind meestal problemen met zich mee.
● Kanttekeningen:
- IQ-score hangt af van het type test en laat een steeds grotere onbetrouwbaarheid zien bij lagere IQ’s
- achter vergelijkbare IQ-scores kunnen verschillende onderliggende vaardigheden en tekorten
schuilgaan
- de IQ-score is een momentopname en niet statisch, maar kan veranderen in de loop van de tijd
- een eenmalige IQ-score is geen voorspeller van toekomstige competenties of succes
- het IQ is niet bepalend voor de mate waarin mensen ondersteuning nodig hebben om zich te kunnen
redden in de maatschappij. Het aanpassingsvermogen is daarbij minstens zo belangrijk.
